هنر نیوز - بادهای موسیقی که به روان ما می وزد

موسیقی همچون نسیمی است که به روان ما می وزد. قادر است همچون نفسی، طراوتی به روح آدمی ببخشد یا طوفانی بشود و ریشه های روان را برکند. شناخت تم های موسیقی به شنونده کمک می کند تا انتخابهای بهتری داشته باشد.

به گزارش هنرنیوز، روانشناسی ارتباط تنگاتنگی با موسیقی دارد و قادر است تحلیلهای دقیقی از این فرآیند پیچیده ارائه دهد. مخاطبان موسیقی، متناسب احوال خود و حتی بدون آنکه شناخت علمی نسبت به روانشناسی موسیقی داشته باشند، آن را انتخاب می کنند البته این انتخاب تا حد زیادی سلیقه ای و شخصی است.

حواس انسان وسيله ارتباط او با عالم خارج است. تحريکات محيط توسط گيرنده هاي حسي بصورت پيام هاي الکترو مغناطيسي به مرکز عصبي انتقال مي يابد. پيام عصبي وقتي از گيرنده هاي حسي مانند چشم، گوش و پوست به مرکز عصبي يعني «کورتکس» مغز منتقل مي شود، فرآيند احساس شکل مي گيرد. اصوات موسيقي از طريق گوش به مغز مي رسد و حواس و عواطف را تحريک مي کند و با ايجاد انرژي موجب انگيزه و فعاليت مي شوند. نغمه هاي موسيقي برحسب ترکيب فواصل و ريتم داراي ارتعاشات خاصي هستند که با تحريک ارتعاشات سلول هاي عصبي، احساس و انگيزه اي را تقويت و يا منتقل مي سازد.

بطور کلي موسيقي از طريق تحريک تخيل و تداعي و تهيج عواطف در روحيه شنونده اثر مي گذارد. وقتي يک قطعه موسيقي را تجزيه و تحليل مي کنيم، به اجزا و ارکاني مي رسيم که هر کدام به نوعي در تاثيرگذاري نقش دارند. ريتم و ملودي دو رکن اساسي موسيقي مي باشند. ريتم در موسيقي بصورت ضرب آهنگ هاي منظمي احساس مي شود. با موسيقي مي توان ريتم هاي متنوعي را بوجود آورد و انرژي هاي مختلفي را در شنونده تحريک کرد.

از فعاليت هاي ريتميک در تحريک بسياري از قواي حسي و حرکتي و کاهش و افزايش انرژي اشخاص استفاده مي شود. کار اصلي ريتم، تحريک و تهييج احساسات است که انرژي رواني را توليد مي کند و انرژي اين تحريک با کمک ملودي به جريان مي افتد. ملودي در ايجاد نوع احساس و ريتم در شدت و سرعت و يا سستي و رخوت آن نقش موثري دارد. ريتم و ملودي از هم جدا نيستند. ريتم ضربان و نظم هر آهنگ و ملودي محتوا و خود آهنگ است که از ترکيب اصوات بوجود مي آيد. هر ملودي برحسب ترکيب اصوات و فواصل موجود در آن احساسات خاصي را به شنونده منتقل مي سازد. برخي از ملودي ها، غمگين و حزين، برخي ملايم و آرام بخش، تعدادي هيجاني و بي قرار و بعضي شاد و فرح بخش هستند که اين احساسات بستگي به فواصل فيزيکي و ترکيب اصوات دارد. بطور کلي اگر فواصلي که در آهنگ بکار مي رود، بزرگ باشد و ترکيب اصوات با پرش توام گردد، انبساط و نشاط بيشتري را القا مي کند و اگر فواصل بزرگ توام با ريتم تند باشد شدت نشاط بيشتر مي گردد. به حدي که به قسمت ناآرامي و بي تابي سوق مي يابد. اگر فواصل آهنگ کوتاه و فشرده و ريتم کند باشد، احساسات کند و گرفته تر خواهد بود. اين مسأله به طول موج اصوات و تاثير آن بر واسطه هاي شيميايي مغز بستگي دارد. چنان چه ريتم با حال شنونده هماهنگ باشد، انرژي رواني و احساسي بهتر تحريک مي شود و ملودي بهتر به جريان مي افتد.

طبقه بندي تم هاي موسيقي

تم هاي شيدايي: واژه«شيدا» در روانشناسي معرف سرخوشي و شور و نشاط بيش از حد است. سرخوشي، هيجان بخشي احساس مدهوشي از خصوصيات تم هاي شيدايي است. جنبه مدهوشي و جذبه آن آرام بخش افراد بي قرار و شيدا است. بعضي از چهارمضراب ها و ضربي هاي موسيقي ايراني استعداد القا چنين حالتي را به خوبي دارا هستند. افراد مستعد با شنيدن چنين تم هايي احساس سرخوشي و وجد مي يابند. شيدا صفتان اغلب با سير در اين تم ها احساس نشاط، تخيل و حالت جذبه پيدا مي کنند. از تم هاي شيدايي مي توان براي تحريک خلق هاي خموده استفاده کرد.

تم هاي حزين: لحن تم هاي حزين غم انگيز است و شکوه و شکايت دارد و در شنونده احساس ناکامي را تداعي مي کند. اين تم ها بر انتقال دهنده هاي عصبي افراد مستعد تاثير مي کند و باعث کاهش ترشح واسطه هاي شيميايي در مغز شده که در نتيجه انباشته شدن اين عناصر حياتي، حزن و اندوه احساس مي گردد. ارتعاشات اين تم اغلب تداعي کننده خاطراتي از ناملايمات گذشته است. ملودي هايي که فواصل فشرده و نزديک به هم و ريتم کند دارند، حزن را بهتر منتقل مي سازند. تم هاي حزين درحالت ملايم درد را تسکين مي بخشند و در ايام سوگ و فراق تحمل تالمات را آسان تر مي سازند. احساس ناکامي را تعديل و غربت و تنهايي را از دل بيرون مي کنند و انرژي و هيجان خود را تخليه مي سازند. استفاده بيش از حد از اين تم، باعث رکود و کاهش انرژي شده و روحيه را خسته و حزين مي سازد. بسياري از نغمات حزين موسيقي مشرق زمين، حاصل همدردي با وقايع دشوار و گرفتاري هاي اجتماعي مردم بوده و اين قطعات تا حدودي تالمات مردم را تسکين داده است.

تم هاي هيجاني: هيجان، واکنش انفعالي شديد و فوري است که غالبا با تظاهرات بارز اعصاب خودکار و واکنش هاي فيزيولوژيک توام است و ميل به جنبش و حرکت را بوجود مي آورد. از تم هاي هيجاني مي توان با ايجاد انرژي رواني، رغبت و انگيزه در کاهش حالات افسردگي و غمگيني بهره جست. بعضي از سازندگان موسيقي از اين گونه براي تحريک و تحرک بدني سود مي جويند که مورد استقبال جوانان نيز قرار مي گيرد. بسياري از اين تم ها ملودي هاي زيبايي دارند که اگر با متانت ارائه شوند و ارکستراسيون(سازآرائي) مناسبي پيدا نمايند، اثرات ارزنده اي خواهند داشت.

تم هاي شاد و فرحبخش: تم هايي هستند که شادماني و نشاط را توام با آرامش و متانت منتقل مي سازند. اين تم ها باعث انبساط خاطر و سرزندگي مي شوند. تم هاي فرحبخش احساس سرزندگي و شادماني را براي کار و فعاليت افزايش مي دهند. براي تقويت روحيه افراد يک اجتماع و سرزندگي و نشاط آن ها مخصوصا کودکان و نوجوانان تم هاي شاد و فرحبخش بسيار مفيد و سازنده هستند.

تم هاي آرامبخش: تم هاي مطبوعي هستند که نه تحريک کننده، نه غم انگيز، نه هيجاني و نه وجد آورند. متن ملايم و يکنواخت ارتعاشات آن ها احساس آرامش را منتقل مي کند. تم هاي آرامبخش بخاطر ريتم ملايم در فواصل وسيع و ارتعاشات موافق آن با استعداد مغز باعث احساس ملايمت و آرامش مي شود. استفاده از اين تم ها براي آرامش و تمرکز، بسيار مناسب است. اين تم ها توازن عواطف، تعادل تخيل و وحدت فرآيندهاي ذهني را تقويت مي کنند و از آن ها مي توان در کاهش بسياري از تنش ها استفاده کرد. موسيقي هم چون دارو هر حالت رواني داراي ارتعاشات موجي خاصي است که بر حسب ميزان و شدت آن احساس بوجود مي آيد. اصوات موسيقي مي توانند ارتعاشات متنوعي ايجاد کنند و بر ترشحات و ارتعاشات سلول هاي عصبي تاثير بگذارند. همان طور که در تاثير دارو و ميزان و ترکيب عناصر اهميت دارد، در موسيقي نيز نوع ارتعاش و ميزان آن در تناسب با حالات رواني مطرح است. با پيشرفت بشر در علوم پزشکي و کامپيوتر، تاثير ارتعاش موسيقي بر بدن و سلول هاي مغز قابل بررسي است. بررسي تغييرات حاصله کمک مي کند تا ملودي هاي خاص براي ايجاد احساسات مختلف پيش بيني شود.