هنر سماع و نغمات روحاني؛

روایتی دیگر از احوالات عرفان در موسیقی

15 اسفند 1390 ساعت 12:28

اغلب در منظر عوام هنگامی که سخن از عرفان در حوزه موسیقی می‌شود تکنوازی‌ تار یا از این قبیل سازها در شبراهه‌های قدیمی را در ذهن متصور می‌کند.

 
باید در ابتدا به برداشت درستی از موسیقی عرفانی دست پیدا کنیم و تعریف جامع و مانعی از آن ارائه دهیم تا به غلط تصویری نامتناسب از این گونه اخلاقی ارائه نشود. بیان باید بیانی موسیقایی با تصوری عرفانی باشد نه صرفاً نمایی کلیشه‌ای از عرفان. با توجه به ویژگی‌های فرهنگ ایرانی و بروز و ظهور عرفان در این سطح از موسیقی در این فرهنگ لزوم به تشریح و توصیف در آن اهمیت زیادی دارد.

در بیانی دیگر هنر، عرفان و ادب در فرهنگ الهي ما متصل بوده كه گاه به آن توجهی که شایسته آن است مبذول نمي شود. سِر، آن وقتي پديدار مي گردد، كه اين احساس و الهام در ما به وجود آيد كه اين معارف انساني جنبه ذوقي و شهودي دارند. با پرداخت به موضوع عرفان در فرهنگ بومی و سنتی ما همواره با وجد و ذوق و سماع و شور و حال عارفانه همراه بوده است.

هنر سماع و نغمات روحاني آن در فرهنگ عرفاني و سير و سلوك انساني تاثير داشته است اصوات و آهنگ هاي حزن آور در اين نوع موسيقي سنتي و معنوي با ساختمان رواني و قدسي نفس و حزن دروني آن نوعي موازنه و تناسب برقرار كرده است و همين كيفيت انطباق باطني نفس با نغمات آسماني موسيقي عرفاني است كه انسان را از كثرت تعلقات و تشتت خاطر مي رهاند و باعث وحدت و ثبات و آرامش خاطر در نفس مي گردد و از لحاظ معرفتي نيز اين نوع سماع و موسيقي روحاني بر مبناي حكمت ذوقي (و عرفان علمي مبتني است و منعكس كننده حقايق ثابت و ازلي برگرفته از عالم غيب) است.

در باب عرفان موسیقایی حتی سازهایی با کاربرد عرفانی ایجاد شده و نوازندگان بزرگی را پرورش داده‌است. از جمله این سازها تمبیره نوبان (هرمزگان)، بوق (بوشهر)، دهل رحمانی (هرمزگان و بلوچستان) و تنبور کرمانشاهان از جمله این سازها هستند. تنبور را سمبل کلام حق می دانند و حرمت آن بدان پایه است که در میان یارسان به ندای الحق معروف است. تقدس این ساز البته مربوط به شکل یا جنس مواد به کار رفته در ساختمان آن نیست، بلکه به خاطر ارزش معنوی آن است. این ساز در گوران و کرند «تمیُره»، در صحنه به «تمیَره» در میان لک های لرستان و کرمانشاهان به تمور معروف است و در اشعار سید یعقوب ماهیدشتی گاه به صورت تمور آمده‌است.

نوازندگان بزرگ این عرصه از عرفان مقام‌های متعدد بر سازها نهادند و مفاهیم پایه‌ای در عرفان را که با سنت شکل گرفته و سینه به سینه نقل شده است نقل کرده‌اند، گروه‌نوازی‌های عرفانی در مجالس نیز از گونه‌های دیگر موسیقی عرفانی است که نگاه تک بعدی و تکنوازی‌ها در شبراهه‌ها را دگرگون می‌سازد. چنین کاربردهایی از موسیقی عرفانی ذهن مخاطب عوام را نسبت به این پیشینه عمیق، بازتر کرده و تصوری درست را منتقل می‌کند.

کد خبر: 38258

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcfc0dm.w6dctagiiw.html