هنر نیوز - سه سونامی و آینده‌ای خطرناک با پانوراما

دوربین‌های موبایل موجب شده تا جامعه ایرانی با پانوراما بیشتر آشنا شود، در حالی‌ که پانوراما سابقه‌ای دیرینه دارد و تحولات بسیاری در نگاه و هنر بشر ایجاد کرده است. داستان پانوراما عجیب است، چراکه سه‌بار سونامی در تفکر و هنر بشر ایجاد و آینده‌ای کاملا مجازی و ترسناک را پیش پای او قرار داده است.

به گزارش هنرنیوز؛ سعید چاوشی اکبری سال‌ها به فعالیت، تدریس و تحقیق در حوزه پانوراما پرداخته که نتیجه آن، علاوه بر گنجینه‌ای از عکس‌های پانوراما، اختراع چند قطعه در تجهیزات عکاسی بوده است. روایتی که او از پانوراما در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا منطقه اصفهان می‌دهد، گستره‌ای وسیع دارد.

سونامی اول پانوراما

چاوشی با بیان این‌که وقتی به نگاره‌های ۴۰هزار ساله سنگی تیمره نگاه می‌کنیم، پانوراما را می‌بینیم، اظهار کرد: قدیمی‌ترین نقاشی‌های غارها مربوط به ۳۲هزار سال پیش در غار لاسکو فرانسه نیز پانوراما است. بنابراین انسان با هنر و پانوراما در یک زمان آشنا شده است.

سونامی دوم

وی بیان کرد: تا سال ۱۷۹۲ میلادی اسمی از «پانوراما» نبود تا این‌که فردی ایرلندی به نام «رابرت بارکر» یک نقاشی ۳۶۰ درجه از شهر محل سکونتش ترسیم کرد و در معرض نمایش قرار داد. دیگران اعتراض کردند که این منظره شهر نیست و ما چیز دیگری می‌بینیم، اما او در جواب گفت، من برای شما سراسرنما یا پانوراما کشیده‌ام.

این عکاس ادامه داد: موج اول پانوراما مربوط به تاریخ باستان است. در سونامی دوم هم که پانوراما جهان را فرا می‌گیرد، از زمان بارکر تا اختراع دوربین‌های دیجیتال را شامل می‌شود که در آن، سالن‌های پانوراماتور به‌وجود می‌آید؛ سالن‌هایی که پرده‌هایی به عرض ۱۸ متر و طول ۱۰۰ متر تا حداکثر ۱۲۰ متر به‌صورت استوانه‌ای داشتند و روی پرده‌ها نقاشی می کشیدند.

پرده‌خوانی؛ پانورامای ایرانی

چاوشی با اشاره به سابقه‌ی پانوراما در ایران، اظهار کرد: پانورامای ایران را در شبیه‌خوانی و پرده‌خوانی می‌بینیم که به‌تازگی در یونسکو ثبت شد. در پرده‌خوانی، یک نقطه را نمی‌بینیم، بلکه کل واقعه را می‌بینیم، مثلا حماسه کربلا را قدم به قدم در پرده‌خوانی می‌بینیم. ایرانی‌ها از زمان داریوش، در تک‌نگاره‌های تخت جمشید و بیستون با پانوراما آشنا بوده‌اند. بعدها پانوراما در مینیاتور استفاده شد و می‌بینیم که بیشتر جهانگردان در نقاشی‌هایی که از اصفهان کشیده‌اند، سی‌وسه پل و پل خواجو را به‌صورت پانوراما رسم کرده‌اند.

پانوراما در زندگی ما

وی با اشاره به تعریف پانوراما، توضیح داد: اول باید بدانیم پانوراما چیست؛ در هر هنری، چیزی که با چشم طبیعی خودمان می‌بینیم، وقتی بیشتر از آن را در صحنه داشته باشیم، یعنی بیش از ۱۴۰ درجه، با پانوراما روبه‌رو هستیم. وقتی تعریف پانوراما را متوجه شویم، می‌بینیم پانوراما در زندگی ما وجود دارد؛ ولی ما پانوراما را به‌عنوان یک هنر فقط در نقاشی می‌شناسیم.

این هنرمند افزود: زمانی که سالن‌های پانوراما از مسکو گرفته تا اروپای غربی و آمریکا ساخته شدند، تئاترها از رونق افتادند و مردم جذب پانوراما شدند. در همه‌جا پانوراما استفاده شد، به‌عنوان نمونه، در فیلم «بن هور» در قسمت نبرد ارابه‌ها، از پانوراما استفاده شد.

سونامی سوم

چاوشی با بیان این‌که ۱۶ تا ۲۰ سال بعد از اختراع عکاسی، پانوراما به‌وجود آمد، گفت: از دوربین‌های دیجیتال به بعد، سونامی سوم پانوراما شروع شد. کاربردهایی که امروز از پانوراما می‌بینیم، واقعیت مجازی است. اکنون در دنیای مجازی، پانوراما کاربردهای بسیاری دارد. سمیلاتور یا شبیه‌ساز پرواز که در آن تمرین‌های لازم برای پرواز انجام می‌شود یا استفاده از دستگاه شبیه‌ساز در کنترل پروژه یا در تعمیر سفینه‌ها در ایستگاه‌های فضایی یا در سیستم‌های آموزشی.

آینده خطرناک

وی تأکید کرد: متأسفانه آینده‌ای که پانوراما برای ما در نظر گرفته، بسیار خطرناک است. پانوراما تأثیر بسیار شگرفی در زندگی ما داشته و سرعتی که اکنون طی می‌کند، بسیار بالاست. پانوراما با کمک تکنولوژی‌های دیگر، جهان دیگری را می‌خواهد برای ما خلق کند که جهان خطرناکی خواهد بود. همان‌گونه که امروز موبایل‌ها در خانه‌ها نفوذ کرده و روی روابط اثر گذاشته است، متأسفانه پانوراما به عمیق‌تر شدن این تأثیر کمک می‌کند، یعنی دنیای مجازی ما، بر دنیای واقعی غلبه می‌کند.

این مدرس عکاسی پانوراما بیان کرد: امروز با دنیای دیجیتال، آموزش بسیار راحت‌تر شده و متأسفانه عکاس‌های خیلی حرفه‌ای، با عکاس‌های معمولی تفاوت چندانی ندارند. آن‌هایی که در این جامعه برای دنیای عکاسی زحمت کشیده بودند، کمی افول کرده‌اند. جوان‌ها توانسته‌اند با دنیای دیجیتال آشنا شوند و تحول ایجاد کنند. همچنین در زمینه‌های مختلف مثل سمیلاتور، هم‌پای کشورهای دیگر جلو رفته‌ایم. عکاسی در ایران با اروپا فقط چهار سال اختلاف داشت، چون ناصرالدین‌شاه به اروپا رفت و دوربین را به ایران آورد و خودش نیز جزو بهترین عکاس‌ها بود.

کمک پانوراما به میراث فرهنگی

چاوشی اظهار کرد: فاصله ما با جهان زیاد نیست. یکی از خوشبختی‌های ایران، وجود دیدنی‌های بسیار در کشور ما است. هرچه بگردیم تمام نمی‌شود. من ۱۵ سال است، عکاسی پانوراما انجام می‌دهم. در سایتم بیش از ۶۰۰ پانوراما گذاشته‌ام، اما همچنان مکان‌های بسیاری وجود دارند.

وی اضافه کرد: در مراکز استان‌ها، نمایشگاه و آموزش می‌گذارم تا مردم پانوراما یاد بگیرند. امروزه خسارت‌های بسیاری به آثار باستانی می‌رسد و ما می‌توانیم با عکاسی پانوراما آن‌ها را نجات دهیم. مثلا اگر من رفتم مسجدجامع عکاسی کردم، خدای ناکرده اتفاقی بیفتد، بهترین چیزی که می‌تواند به یک معمار کمک کند تا شبیه آن را بسازد، همان پانوراما است. در زمان حادثه‌ی بم، پانوراما نداشتیم، ولی باز هم عکاس‌ها به کمک ارگ بم رفتند. یک فراخوان گذاشتند که هر کسی عکسی از بم دارد بیاورد. یکی از معمارها می‌گفت ترمیم یک گوشه را فقط با استفاده از یک عکس خانوادگی انجام داده است. عکس‌های بسیاری فرستادند، اما هیچ‌کدام همه قسمت‌ها را پوشش نمی‌داد، اما پانوراما این‌گونه نیست، چون تمام زوایا را دربرمی‌گیرد و ۳۶۰ درجه کامل را پوشش می‌دهد.

پانوراما و گردشگری

او ادامه داد: در پانوراما مجبوریم برخلاف عکاسی معمولی، تمام نقاط را نشان دهیم. در پانوراما فوکوس داریم که در حوزه گردشگری خیلی به درد ما می‌خورد. فوکوس قانونی دارد که اجازه نمی‌دهد هر عکسی که برای گردشگر گرفته می‌شود، زیاد دست‌کاری شود. گردشگری که آن واقعیت را می‌بیند، دنبالش می‌آید نه این‌که چیزی غیرواقعی را ببیند و بیاید بگوید این‌که من دیدم کجاست.

چاوشی با اشاره به اهداف ایجاد پانوراما، بیان کرد: یکی از هدف‌ها، گردشگری بود. در سایتم زیر هر کدام از پانوراماها که از آثار دیدنی است، چند خط نوشته دارم و هر کدام را به‌طور کامل معرفی کرده‌ام. همکاری من با اداره‌های میراث فرهنگی افتخاری بوده است. هیچ‌وقت دنبال پول نبودم، فقط خواستم این کار راه بیفتد و مردم با آثار آشنا شوند، چون هرچه آشناتر شوند، بیشتر مراقبت می‌کنند. هدف من از این‌که می‌آیم در استان‌ها پانوراما یاد می‌دهم این است که یک سونامی پانورامایی در ایران راه بیندازیم.

بزرگ‌ترین مشکل پانوراما در ایران

وی گفت: آموزش، مشکل بزرگ پانوراما در ایران است. فعلا هیچ منبع آموزشی نداریم. آن دوستانی که پانوراما کار هستند، نیز بیشتر به‌دنبال مسائل ریالی می‌روند. مشکل دیگر، ابزارآلات است که در بازار ایران نیست. یک مقدار نیز از نظر نرم‌افزاری مشکل داریم. یکی دیگر از مشکلاتی که پانوراما دارد، روش ارائه آن است، من دنبال یک روش چاپ پانوراما هستم و نتایجی هم گرفته‌ام که بتوانیم پانوراما را به‌صورت یک کُره چاپ کنیم و تحویل مردم دهیم.

این عکس با اشاره به اختراع‌هایش در زمینه عکاسی ادامه داد: قطعاتی برای پانوراما ساخته‌ام و دو اختراع ثبت‌شده دارم. یکی از آن‌ها هد روباتیک است و دومی یک تراز برای عکاسی است.

چاوشی با تأکید بر این‌که باید نیاز عکاسان در ایران برطرف شود، اظهار کرد: بزرگ‌ترین مشکل پانوراما در ایران را دید مدیران می‌دانم. آن‌ها هنوز پانوراما را نمی‌شناسند. همه سازمان‌ها به پانوراما احتیاج دارند، اما مدیران تقاضا و ایجاد بازار نمی‌کنند. مشکل دیگر، نرم‌افزارهاست که خیلی کارایی بالایی ندارد و دیگر این‌که برای جوانان جا نیفتاده، باید زبان انگلیسی یاد بگیرند. جوانان پویا نیستند و دنبال چیزی نمی‌روند. البته پانورامای ایران از سطح جهانی از نظر تکنیکی عقب نیست.

وی تصریح کرد: این‌که مردم با موبایل عکس پانوراما می‌گیرند خیلی جالب است، ولی حرفه‌ای نیست. این عکس‌ها، پانورامای خطی است. مشکل پانوراما موبایل، لنز آن است. ما می‌توانیم حساسیت دوربین‌های پانوراما را تا چند هزار مگاپیکسل بالا ببریم و تصویر رزولوشن بالا داشته باشد.

فکر می‌کنیم چیزی که پیدا کردیم مال ما است

این عکاس اظهار کرد: به جوانان پیشنهاد می‌کنم برای این‌که بتوانند معلومات‌شان را با هم رد و بدل کنند، در کانون‌ها و انجمن‌ها ثبت‌ نام کنند. مثل کانون عکس اصفهان که پیشرفت داشته و در تلگرام کانالی به اسم «ایران پانوراما» راه‌اندازی شده که بسیار خوب است. من با ۵۶ سال سن، هر روز چهار ساعت مطالعه می‌کنم، از اینترنت نیز استفاده می‌کنم. برای این‌که بدانم شاخه‌هایی از عکاسی که من در آن‌ها کار می‌کنم چقدر پیشرفت داشته است. مشکل بزرگی که داریم، این است که فکر می‌کنیم چیزی که پیدا کردیم و یاد گرفتیم، مال ما است و به اشتراک نمی‌گذاریم.

ایسنا نوشت:او افزود: متأسفانه آموزش آکادمیک در ایران بیشتر پیرو دوران گذشته است، یعنی چیزی که امروز در ایران اتفاق می‌افتد، شاید پنج سال دیگر در مباحث درسی‌ شروع شود.