حسین پارسایی دبیر پانزدهمین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت که پیش از این نیز به عنوان ریاست مجموعه تئاتر شهر، ریاست مرکز هنرهای نمایشی، دبیر بیست و هشتمین جشنواره بین المللی فجر در سال 88، مدیر عامل بنیاد فرهنگی رودکی، دبیر سیزدهمین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت در سال 90 و مشاور تولید هنرهای نمایشی حوزه هنری را برعهده داشته است در گفتگویی اختصاصی به سوالات خبرنگار هنرنیوز در خصوص این دوره از جشنواره پاسخ گفت که هم اینک می خوانید:

معمولا به جز جشنواره های تئاتری که در حوزه دفاع مقدس برگزار می شوند ما خیلی در طول سال، شاهد اجرای تئاترهای دفاع مقدس نیستیم ضمن اینکه برخی از هنرمندان تئاتری معتقدند به دلیل تغییر سلیقه مخاطب، این نوع تئاترها دیگر، مورد اقبال عمومی قرار نمی گیرند. اول اینکه آیا شما به این موضوع اعتقاد دارید؟ و دوم ؛ جشنواره تئاتر مقاومت چه تلاش هایی انجام خواهد داد تا مخاطب حتی در طول سال هم شاهد اجرای عمومی این نوع نمایش ها در سطح کشور باشد؟

معتقدم یکی از اهداف و سیاست های این دوره از جشنواره ؛ استمرار اجراهای این نوع تئاترها در طول سال است. به همین دلیل ، جشنواره اجرای عمومی این کارها را در دستور کار خودش قرار داده آن هم نه در یک دوره کوتاه بلکه در یک دوره بلند مدت ؛ یعنی تلاش می کنیم نمایش ها بتدریج آماده و اجرا شوند و در همین دوره پانزدهم نیز این گونه تلاش ها صورت گرفته است. لذا این بخشی از ماجراست تا ما بدانیم چطور می شود مدیران فرهنگی و هنرمندان را برای اینکه جشنواره را از شکل مناسبتی خارج کنند و به فکر اجرای عمومی باشند ترغیب کنیم. اما بخش دیگر آن ، به نگاه هنرمندانه و عالمانه تولید اثر برمی گردد تا چگونه یک اثر نمایشی جذاب و ناب خلق کنند تا تماشاگران ترغیب به دیدن آن شوند به گونه ای که بلیت بخرند و در جریان حرفه ای تئاتر قرار بگیرند آن هم نه در مناسب های مثل برگزاری جشنواره بلکه در طول سال.

یعنی به عقیده شما ، شرایط چنین تفکری در این دوره از جشنواره دیده شده است؟

بله ؛ الان خوشبختانه شرایط چنین تفکری با دوره پانزدهم جشنواره تئاتر مقاومت آغاز شده است. یعنی گروهها، دیگر نمی گویند چه زمانی جشنواره برگزار می شود؟ بلکه می پرسند کی می توانیم اجرا داشته باشیم؟ هنگامی که یک گروه می گوید کی می توانیم اجرا کنیم یعنی به چیزی جز «اجرا» فکر نمی کنند و اجرای عمومی یعنی «مردم» ؛ ضمن اینکه یادمان نرود که سرمایه فرهنگی تولیدی یک محصول فرهنگی «مخاطب» است. به فرض مثال ، وقتی فیلمی ساخته شود یا تئاتری خلق شود اگر مردم آنان را نبینند هیچ تاثیری نخواهد داشت. حتی اگر این گروهها به لحاظ اقتصادی تامین باشند. بنابراین سرمایه معنوی تئاتر، مردم است و نه تنها تئاتر دفاع مقدس بلکه باید همه گونه های تئاتری نیز به این سمت حرکت کنند و بر این باور باشند که «مخاطب سرمایه اصلی تولید اثر» است. پس باید به سلیقه مخاطب احترام گذاشت و نظر مخاطب را در تولید اثر حفظ کنیم. اگر این اتفاق بیفتد به طور طبیعی؛ کاروان تئاتر کشور بر روی موضوعات مردم تاکید خواهند داشت و مردم نیز به پاس باورهای مشترک، نمایش را خواهند دید و در طول زمان ؛ این استمرار را شاهد خواهیم بود.

به سلیقه مخاطب اشاره داشتید. هم اکنون سلیقه مخاطب در تئاتر مقاومت؛ در چه راستایی قرار دارد ؟

باید بپذیریم که مخاطب ایرانی بسیار فهمیده ، باهوش و نکته سنج است و او دوست ندارد که در تئاتر؛ شاهد تکرار ملال آور و شعارهای بی حاصل باشد بلکه می خواهد هر آنچه که در او به باور تبدیل شده است را به صورت خلاقانه و هنرمندانه برروی صحنه ببیند. یعنی می خواهد با اثر هنرمند ، به یک « باور مشترک» برسد. لذا منتظر دیدن یک اثر جذاب و مطلوب است تا حرفی از جنس زمان ، مکان و مردمانش داشته باشد. ضمن اینکه این اثر باید دارای زیبا شناختی و دارای ظرفیت های اجتماعی باشد. بنابراین هنگامی که من از ذائقه مخاطب صحبت می کنم یعنی مخاطب باهوش و فهیم که گاهی اوقات؛ دریافت آنان بیشتر از اثر و صاحب اثر است. یعنی مخاطب با مطالعه به دنبال اثر می آید. لذا در شرایط کنونی، باید تئاتر این پژوهش و نیاز سنجی را داشته باشد و اگر اینگونه باشد آنگاه است که به این می گویند « تاکید و توجه به ذائقه مخاطب»، شاید برخی ها بگویند مخاطب امروز می خواهد فقط کمدی ببیند؟ اشکالی ندارد ولی باید ببینیم که حلقه مفقوده کجاست که مخاطب می خواهد فقط کمدی ببیند؟ علتش این است که ما در عرصه فرهنگ ، نیاز سنجی نکردیم. در حوزه تئاتر مقاومت هم باید نیاز سنجی کنیم و بدانیم هم اکنون نسل جوان ما چه چیزی از پدیده مقاومت می خواهد؟ و حلقه مفقوده او کجاست؟ تا همان را برجسته کنیم. ما باید آگاه باشیم که مساله نسل جوان ما برای اینکه بتواند ارزشهای دفاع مقدس را به خوبی لمس کند چیست؟ مساله مقاومت ، موضوعات منطقه و بیداری اسلامی را برای اینکه بتواند خوب تحلیل کند چیست؟ این رسالت هنرمند است. ما متاسفانه بدون در نظر گرفتن چنین ذائقه و نیاز فکری و ذوقی؛ یک اثر را فقط در یک مناسبت خاص تولید می کنیم و انتظار داریم که مخاطب هم داشته باشد؟! ضمن اینکه برخی از آثار فاقد خلاقیت و جذابیت لازم است درحالی که این مسائل، لازم و ملزوم همدیگرند و اگر در کنار هم باشند آنگاه به تئاتر تبدیل می شوند.

در حوزه تئاتر دفاع مقدس؛ برخی از کارگردانان که به سراغ این مضامین می روند گاهی اوقات به «سیاه نمایی» و ضد جنگ متهم می شوند. درحالی که شاید این هنرمندان فقط دغدغه های خودشان را از دفاع مقدس مطرح می کنند. آیا جشنواره تاکیدی بر ورود یا عدم ورود اینگونه تئاترها به جشنواره را دارد؟

ببینید ما به جای کلمه «حذف» کلمه «انتخاب» را جایگزین کردیم. ما تئاتری را حذف نمی کنیم بلکه آن انتخاب می کنیم و معنای آن این است که هر جشنواره یک هدفی دارد. مثلا شما در یک جشنواره عاشورایی نمی توانید تئاتر کمدی ارائه بدهید و یا در جشنواره دفاع مقدس، نمی توانید یک کار ضد ارزشی ارائه بدهید. مساله جشنواره تئاتر دفاع مقدس و مقاومت، پاسداشت ارزشهای دفاع مقدس است. لذا جشنواره هدف خودش را تعریف کرده و هنرمند هم باید قاعده بازی را بپذیرید.

پس درواقع، شما چنین مضامین را برای جشنواره «انتخاب» نمی کنید؟

معلومه که نه ، چرا؟ به این خاطر که اولویت و موضوع ما در این جشنواره فقط « نشر ارزشهای دفاع مقدس» است.

آیا ارائه این نوع آثار نمی تواند به نوعی، دغدغه هنرمند از دفاع مقدس تلقی شود؟

ما معتقدیم دغدغه ای که منجر به تضعیف باورهای تماشاگر بشود دغدغه نیست. در این جشنواره به گروهی مثل ما به عنوان کسانی که از جنس تئاتر هستند ماموریت دادند و گفتند شما تعدادی نمایش با موضوع « پاسداشت ارزشهای دفاع مقدس» را در این جشنواره نمایش دهید. این درحالی است که اهداف و اولویت های جشنواره نیز مشخص است. بنابراین ممکن است تعدادی از آثار به این جشنواره برسد که با دیدگاه و زاویه دید جشنواره متفاوت باشد. لذا ما از همان ابتدا و در مرحله بازخوانی با این دوستان وارد گفتگو می شویم چرا که معتقدیم وظیفه و رسالت بنیاد فرهنگی روایت؛ تقویت بنیه فکری و تفکر انقلابی و مقاومتی مردمی است که دارای ارزشهای ویژه ای هستند و می بایست هنرمند نیز برای تقویت این مبانی کمک کند. بنابراین اگر در طرح این مبانی و تقویت این بنیه فکری؛ شاهد آثاری باشیم که نقد عالمانه و نگاه منتقدانه و صالحانه ای داشته باشند حتما آنان را هم می پذیریم چرا که جشنواره با نقد مشکلی ندارد مساله ما «تحریف و تخریب دفاع مقدس» است. ضمن اینکه ما به دنبال « شعار و کارهای تبلیغاتی و سوژه های سفارشی» هم نیستیم.

گفتگو از : مجید معافی

هنر نیوز