هنر نیوز - «ساختمان 85» چيزي نيست كه مي‌بينيد

كارگردان و نويسنده سريال «ساختمان85» مي‌گويد: در اين كار تجربه‌اي شده كه هيچ يك از تماشاچي‌ها مگر كساني كه در ساخت سريال درگير بودند، متوجه آن نمي‌شوند.
تجربه‌اي تازه در «ساختمان 85»
به گزارش هنر نیوز، مهدي فخيم‌زاده كه اين‌روزها سريال «ساختمان 85» را روي آنتن شبكه دوم سيما در حال پخش دارد، در حالي كه حدود نيمي از پخش اين سريال مي‌گذرد در گفت‌وگويي تفصيلي با ايسنا افزود: توصيه مي‌كنم مخاطبان پشت صحنه سريال را ببينند؛ چون تجربه‌اي در ساخت اين سريال داشتيم كه فكر مي‌كنم براي اولين بار بوده است. اين ساختمان چيزي نيست كه مي‌بينيد. وقتي پشت صحنه را ببينيد، متوجه منظورم خواهيد شد و به شرايط و موقعيت ساختمان پي خواهيد برد.
طنز موقعيت چاشني و كمك سريال‌هاي پليسي است
كارگردان و نويسنده سريال «ساختمان 85» درباره خلق شخصيت‌هايي با رگه‌هاي طنز در سريال‌هاي پليسي‌اش گفت: سال‌ها پيش دو كار ساختم كه هر دو درون مايه طنز موقعيت بود. «همسر» و «خواستگاري» بعد از آن به تلويزيون آمدم و به فيلم‌ها و سريال‌هاي تاريخي و بعد از آن به سريال‌هاي پليسي روي آوردم. زمينه براي ادامه اين سبك و ژانر فراهم نشد. به خصوص در كارهاي تاريخي چون زمينه مذهبي داشت و در مورد ائمه بود، شرايط به وجود آمدن طنز موقعيت وجود نداشت. ولي در كارهاي پليسي مثل «خواب و بيدار»، «حس سوم» طنز موقعيت زيادتر بود، به خصوص در «حس سوم»؛ زيرا شخصيت نقش اول زن از شامه قوي برخوردار بود كه شرايط را براي ايجاد طنز فراهم مي‌كرد.
مهدي فخيم‌زاده ادامه داد: پس از آن در «بي‌صدا فرياد كن» و «ساختمان85» نيز از اين طنز موقعيت بهره برديم. اگر موقعيت فراهم باشد، طنز موقعيت اصولا هيچ لطمه‌اي به جدي بودن كار نمي‌زند، بلكه شرايط را به گونه‌اي فراهم مي‌آورد كه لبخندي براي تماشاچي بياورد. از اين طنز موقعيت استفاده مي‌كنم و فكر مي‌كنم به عنوان چاشني و نمك كار براي جذب مخاطب و پيشبرد كار مناسب است.
جان‌فورد و هيچكاك هم تيم ثابت داشتند
وي درباره تاثير استفاده از يك تيم ثابت بازيگري و عوامل پشت صحنه در سريال‌هايش عنوان كرد: واقعا اين طور نيست كه يك تيم ثابت باشد. من با آدم‌هاي مختلف مثل خانم نونهالي در «خواب و بيدار» كار كردم؛ بعد از آن شرايط كار با او فراهم نشد تا در سريال «ساختمان85». اگر كارگردان از بازيگر رضايت كامل داشته باشد و او هم از كار كردن با كارگردان احساس رضايت كند پس از آن خود به خود اگر يك شخصيت وجود داشته باشد كه به يكي از اين افراد بخورد، حتما به او پيشنهاد داده مي‌شود. ولي اگر من ناراضي باشم مسلما اين بازيگر از گردونه كار خارج مي‌شود.
فخيم‌زاده تاكيد كرد: اين شرايط تقريبا درباره همه كارگردان‌ها ثابت است. مثلا جان فورد، در مورد هيچكاك هم همينطور است. در ايران هم محمدحسين لطيفي و باران كوثري دائما با هم كار مي‌كنند. من هم هر گاه شرايط فراهم باشد دوست دارم با محمد صادقي كار كنم. در «ولايت عشق»، «خواب و بيدار» و «بي‌صدا فرياد كن» با او كار كردم، اما در «ساختمان 85» و «حس سوم» شرايطش وجود نداشت؛ در حالي كه اگر اين شرايط فراهم باشد در ابتدا حتما به او فكر مي‌كنم. در مورد فيلمبردار هم به همين صورت است. تا وقتي مرحوم رسول احدي زنده بود هميشه سعي مي‌كردم تا جايي كه امكان دارد با او كار كنم.
كارگردان سريال «ساختمان85» ادامه داد: البته در مورد من يك نكته ديگر هم وجود دارد، چون من تدريس بازيگري مي‌كنم، سعي مي‌كنم از افراد مستعدي كه در يكي دو سال اخير از آنها شناخت پيدا كردم استفاده كنم. در «ساختمان85» از خيلي از اين افراد استفاده كردم. وقتي مي‌بينم افرادي از لياقت و كارايي در كار برخوردارند از آنها استفاده كنم تا بتوانند وارد اين عرصه شوند.
وي اضافه كرد: به دو دليل برخي بازيگران مورد قبول من هستند؛ يكي كارايي آنهاست و ديگر اين كه همديگر را قبول كرديم. معني اين حرف اين است كه حرف يكديگر را خيلي خوب مي‌فهميم؛ به همين دليل وقتي من مطمئن شوم يك نقش به شخصي مثل رويا نونهالي مي‌خورد و او مي‌تواند اين نقش را متبلور كند به او پيشنهاد مي‌دهم؛ مسلما اثر نونهالي در «خواب و بيدار» يا «ساختمان85» غير قابل انكار است. چون او هنرپيشه‌اي است كه از قابليت‌هاي خوبي برخوردار است. «خواب و بيدار» را نمي‌توان بدون نونهالي تصور كرد. قابليت‌هاي نونهالي در ارائه شخصيت ناتاشا باعث مقبوليت اين نقش شد. در «ساختمان85» هم همين‌طور است. گرچه اين نقش با نقش «ناتاشا» فرسنگ‌ها فاصله دارد، باز هم نونهالي قابليت‌هاي خود را نشان مي‌دهد و باعث جذابيت هر چه بيشتر كار مي‌شود.
در «ساختمان85» نقش قدرت را براي خودم نوشتم
به يك بازيگر موسمي تبديل شده‌ام البته مختار استثناست
فخيم زاده در پاسخ به اين سوال كه آيا بازي و كارگرداني همزمان موجب ايجاد خلل در بازي يا كارگرداني مي‌شود؟ عنوان كرد: فكر نمي‌كنم اين اتفاق بيفتد. خود من حس مي‌كنم اين اتفاق تا به حال رخ نداده است. من در ابتدا بازيگر بودم، بعد فيلمنامه‌نويس و بعد كارگردان شدم. كسان ديگري هم بوده‌اند كه از بازي شروع كرده ولي بعد كه كارگردان شده‌اند و بازي را رها كرده‌اند. ولي من هرگز بازي را از دست نداده‌ام؛ گرچه به تدريج از شكل و قالب بازيگر حرفه‌اي خارج و به يك بازيگر موسمي تبديل شدم.
وي همچنين گفت: به خصوص در 16 ـ 17 سال اخير، هرگاه در كارهاي خودم نقشي وجود داشته باشد در آن بازي مي‌كنم. البته مختار استثناست. از بين فيلمهايي كه ساختم در حدود نيمي از آنها بازي كرده‌ام؛ در سريال‌ها هم عموما در جاهايي بازي كرده‌ام كه كمبود وجود داشت. مثلا وقتي در نقش شمر بازي مي‌كردم كسي حاضر نمي‌شد آن را بازي كند. همينطور علي‌بن عثمان نقشي بود كه در صحنه‌هاي مختلف حضور داشت و من بهترين فرد براي ايفاي اين نقش بودم؛ براي اين كه هميشه در اختيار كار بودم.
فخيم زاده ادامه داد: خيلي اوقات هم ناخواسته گرفتار بازي شدم. مثلا در «خواب و بيدار» قرار نبود بازي كنم و چون مي‌خواستم يك كار تازه اكشن و پليسي كار كنم نمي‌خواستم در آن ايفاي نقش كنم، ولي اين اتفاق رخ نداد؛ چون به هر هنرپيشه‌اي پيشنهاد كرديم، گرفتار بود؛ در نتيجه مجبور شدم خودم در «خواب و بيدار» بازي كنم. گاهي اوقات شرايط موجب بازي من در سريال‌هايم مي‌شود.
كارگردان و نويسنده «ساختمان 85» افزود: شايد اگر بخواهم در سناريوي فرد ديگري بازي و كارگرداني كنم اين امر برايم مشكل باشد؛ هنوز اين تجربه را نداشته‌ام. شخصيت‌ها در طول نوشتن برايم واضح و آشكار مي‌شوند. در نتيجه زماني كه قرار به بازي است من از هنرپيشه‌هاي ديگر چندين ماه جلوترم. چون نقش را كاملا مي‌شناسم؛ همان‌طور كه بقيه نقش‌ها را كاملا مي‌شناسم؛ در نتيجه موقع بازي تلاشي براي درآوردن نقش نمي‌كنم. اگر من براي «مختارنامه» مجبور بودم تمام روز را به نقش فكر، و ديالوگ‌ها را كار كنم تا جلوي دوربين بروم در «ساختمان85» اين طور نيست. براي اين كه در طول زماني كه سناريو را مي‌نوشتم به اين نقش تسلط كامل پيدا كرده‌ام. جلو دوربين نقش را بازي مي‌كنم و بعد از آن برمي‌گردم و به كارگرداني ادامه مي‌دهم.
فخيم زاده در پاسخ به اين پرسش كه آيا نقش‌هايي را كه در سريال‌هايش ايفا مي‌كند از ابتدا براي خودش مي‌نويسد؟ گفت: گاهي اوقات اينطور است كه نقش را براي خودم مي‌نويسم. مثلا در «ساختمان 85» نقش قدرت را براي خودم نوشتم. در «بي صدا فرياد كن» هم نقشي را براي خودم نوشتم. علي‌بن عثمان را نيز براي خودم نوشتم. اما شمر را براي خودم ننوشتم؛ چون خيلي از افراد اكراه داشتند نقش شمر را بازي كنند، خودم اين نقش را بازي كردم. به هر حال چون نقش‌ها را مي‌نويسم همان‌طور كه به نقش‌هاي ديگر تسلط دارم به نقش خودم هم تسلط دارم.
در كارهايم با كمترين مميزي مواجه شده‌ام
كارگردان و نويسنده «ساختمان85» درباره اين كه آيا در اين سريال با مميزي‌هايي مواجه شده است، اظهار كرد: مميزي‌هايي وجود داشت ولي نه مميزي‌هاي زياد. اين مميزي‌ها محدود به پلان‌ها يا ديالوگ‌هايي خاص بود. من 31 سال است كه فيلم مي‌سازم و جزو اولين كساني بودم كه از ابتداي انقلاب تا به حال فيلم ساخته‌اند؛ در نتيجه به عنوان يك فرد حرفه‌اي، ضوابط مميزي را مي‌دانم و سعي مي‌كنم خودم اين مسائل را رعايت كنم. به همين دليل هم فيلم‌ها و هم سريال‌هايم در طول اين سال‌ها كمتر دچار مميزي شده است.
وي خاطرنشان كرد: در «ساختمان85» قسمت‌هايي بود كه اصلا مميزي نداشتيم و برخي قسمت‌ها هم در حد يك پلان، ديالوگ يا كسي بيشتر با مميزي مواجه شده بود. كارهاي من با مميزي زيادي مواجه نشده است.
در مورد «خواب و بيدار» هم در همين حد بود. كارهاي تاريخي‌ام مثل «ولايت عشق» و«تنهاترين سردار» دچار اين معضلات نبوده‌اند.
در جريان تغيير شبكه دو به شبكه كودك نبوديم مردم به اسم شبكه توجه نمي‌كنند
مهدي فخيم زاده در رابطه با پخش «ساختمان 85» از شبكه دوم سيما كه پيش از اين شبكه كودك و به تازگي به عنوان شبكه «كودك، نوجوان و خانواده» تعريف شده، گفت: من «ساختمان85» را ابتدا براي سيما فيلم نوشتم. اولين بار سيمافيلم از من خواست كاري در مورد قوه قضاييه انجام دهم. من به تحقيق كردن از بازپرس‌هاي مختلف پرداختم و كتاب‌ها و پرونده‌هاي مختلف را مطالعه كردم. قرارداد نوشتن «ساختمان85» هم با سيمافيلم بود. وقتي كار آماده شد و خواستيم كار را شروع كنيم، سيما فيلم از ساختن سريال منع شد. كار را به شبكه‌هاي مختلف از جمله شبكه دوم و مهدي فرجي كه در آن زمان مدير شبكه 2 بود فرستادم. اين كار از طرف شبكه دوم سيما تحت پوشش گرفته شده تا اواخر توليد در جريان تعريف شبكه نبوديم. و كار را همان طور كه براي سيما فيلم نوشته بوديم توليد كرديم.
وي ادامه داد: در اواخر كار بود كه مهدي فرجي از شبكه دو رفت. در نتيجه ما در جريان تغييرات شبكه دو قرار نگرفتيم و سريال را مطابق زماني كه قرار بود به شبكه تحويل داديم. از همان ابتدا نيز قرار بود سريال در ساعت 21 و 30 دقيقه پخش شود؛ چون زمان پخش سريال در شبكه 2 در اين ساعت و بين دو بخش خبري است. تغييرات شبكه دو هيچ ارتباطي با كار سريال ما پيدا نكرد.
فخيم زاده همچنين گفت: اين تغييرات بيشتر وجه اداري دارد و مردم به اين مساله توجه مي‌كنند كه چه شبكه‌اي برنامه مورد علاقه‌شان را پخش مي‌كند. اگر شبكه 2 فوتبال پخش كند جوانان نگاه مي‌كنند. اگر اسم شبكه 2 يا غالب برنامه‌هايش در بخش كودك باشد، اگر برنامه‌اي پخش كند كه مطابق ذوق و سليقه و خواست مردم باشد در هر شبكه‌اي آن را نگاه مي‌كنند و اگر نباشد نگاه نمي‌كنند. مردم به اسم شبكه كاري ندارند. اين تقسيم‌بندي‌ها بيشتر مربوط به خود سيستم اداري در سازمان صدا و سيماست كه در مسائلي مثل تخصيص بودجه ارتباط پيدا مي‌كند.