از نظر فیلمولوژی تماشای فیلم در سینما با نمایش در خانه تفاوت‌های ماهواره‌ای دارد. یکی از دلایل آن تاریکی در سالن سینماست که بر تمرکز تماشاگر می‌افزاید. از سال 1305 با گشایش نخستین سینما با نام«گراند سینما» که نخستین سینمای دائمی در تهران است؛ روند پر حادثه سینما در ایران آغاز شد.

دلیل دوام این سالن و سالن‌هایی که پس از آن پدید آمدند؛ عدم وجود سینمای خانگی بود. به طبع این کمبود بر جذابیت سینما می‌افزود و ضعف‌های آن را می‌پوشاند.

حتی دیدن فیلم در سینما مردم را به شهرهای بزرگتر کشاند. مردمی که سفر می‌کردند که خود را به تاریکی اتاقی شلوغ بسپارند و بر پرده نقره‌ای آن روایتی ببینند.

سینماها کم کم فرسوده شدند؛ اما خبری از بازسازی سالن‌ها نبود تا این‌که در میانه دهه شصت،دولت به ساخت مولتی پلکسی (ساختمانی با چند سالن)، یا با نام متداول اخیرشان – پردیس سینمایی - دست زد. پس از آن این سالن‌ها به شهرستان‌ها نیز وارد شدند و این اتفاق برای نخستین بار در شهر دزفول افتاد. نخستین پردیس سینمایی در این شهر تاسیس شد و نخستین جشنواره های دفاع مقدس در آن برا شد. در این سال ها سالن‌های بسیاری بازگشایی شد؛ اما آمار تأسیس سینما به مفهوم کلاسیک آن بسیار محدود و شاید به تعداد انگشتان یک دست بود. از جمله دو سینمای شیک و مدرن، در ایزه خوزستان، در ماه‌های اولیه به سبب عدم استقبال تعطیل شدند.

البته در برخی شهرها سالن‌های قدیمی بازسازی شدند از جمله دو سالن سینما که ساخت آن‌ها به 1345 می‌رسد امسال بازسازی شدند؛ و بخش فیلم جشنواره مقاومت را در خود جای دادند.
با ورورد تکنولوژی مدرن نمایش فیلم، و گرایش مفرط فیلمسازی از سینمای آنالوگ به دیجیتال، جشنواره فیلم فجر از تجهیز سالن‌های سینما به تکنولوژی دیجیتال خبر  داد و سینماها را ملزم به پیروی از سیستم دیجیتال کرد. در نتیجه پدیده کلاسیک آپارات و آپارات‌چی در زوال قرار گرفتند. نمایش ویدئو پروجکشن با استفاده از dvd خداحافظی همیشگی با فیلم‌های 35 میلیمتری و جعبه‌های حمل آن را رقم زد.

امروز گرچه فیلم‌ها با سرعت وارد خانه‌ها می‌شوند؛ اما این بدان مفهوم نیست که سالن‌های سینما دیگر کاربردی ندارند و تعطیلی آن‌ها اتفاق مهمی به شمار نمی رود. در دو کشور امریکا و هندوستان که رکورد دار تولید فیلم در دنیا هستند؛ هنوز انبوهی از تماشاگران سالن‌های سینما را به دیدن فیلم در ویدئو خانگی ترجیح می‌دهند.

وجود دو جشنواره فیلم کودک و فجر، کافیست تا سالن‌های سینما نیاز به تجدید و بازسازی داشته‌باشند. سید فخرالدین انوار مدیر وقت امور سینمایی در سال 1369 وعده داد که 270 سالن سینما تاسیس کند. اما تنها بخش محدودی از این قول محقق شد و سالن‌های محدودی تاسیس شد. سال‌ها بعد بسیاری از سالن‌های سینما تعمیر شدند آن‌ سال‌ها لاله زار پایتخت سینما بود. پایتختی که امروز از آن همه شلوغی و رفت و آمد اثری در آن نیست.

اگر به دنبال سبب کاهش رونق سینما باشیم؛ باید عواملی از جمله دوری مسیرهای رفت و آمد، ترافیک، گرانی بلیط، کمبود فیلم‌هایی که رضایت مخاطبان را جلب کنند و  بسیاری عوامل دیگر را می‌توان برشمرد. تا جایی که نبود بیننده و رکود اقتصادی سالن‌های سینما امروز به بحران تبدیل شده است.

از همان سال‌های تاسیس سینما در ایران بیشترین آمار بینندگان فیلم در سسینما را 15 تا 25 ساله‌ها تشکیل می‌دادند. جوانان به سینما به عنوان محرکی که تخیل آن‌ها را با خود همراهع می‌کنند؛ می‌نگرند و به همین سبب باید به حفظ این قشر که روز به روز کمتر آن‌ها را مقابل گیشه‌های سینما می‌بینیم؛ توجه کنیم. 

حقیقت این است که سینما تفریحی عامه پسند بوده و هست. در سیرک‌ها بازارهای مکاره و تالارهای مختلف مردم کوچه و بازار را سرگرم می‌کرده و بعد ها کم کم به شکلی جد پیگیری شده است. بازسازی مرمت و احیای سالن‌های سینما این صنعت را از خطر نابودی نجات خواهد داد.

یادداشت: حسین گیتی

هنر نیوز