امروزه در کشور ما تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای به دلایلی چون: تولید مجموعه‌های تلویزیونی و تله فیلم‌های ضعیف و کلیشه‌ای، پخش تکراری و مکرر و بدون برنامه سریال‌های تلویزیونی در مناسبت‌های مختلف، نگاه آثار تلویزیون به مسائل پیش پا افتاده زندگی مردم، نبود جذابیت و تنوع در مضمون و قصه آثار تلویزیونی، استفاده از عوامل غیر حرفه‌ای و بازی با هوش و سواد مخاطب، انتخاب سوژه‌های و مضامین غیر واقعی، اهمیت ندادن به سلیقه و خواست مخاطب و... به نوعی تبدیل به یک عادت طبیعی و عادی در میان مخاطبان سیما شده است. تاجایی که در شهرهای بزرگ به نوعی ماهواره داشتن برای مردم یک نیاز اساسی و ضروری تلقی می‌شود. در مقابل نداشتن ماهواره نیز با توجه به نوع زندگی که در شهرهای ایران امروزه وجود دارد تبدیل به نوعی عقب ماندگی شده است.
وجود دیش و بشقاب ماهواره امروز واقعیت تلخی است که در خارج از خانه‌های مردم آذین بخش پشت بام‌های مردم شده و دستگاه پخش آن نیز تزیین کننده قسمتی از بوفه و میز تلویزیون مردم ما شده است. فرآیندی که فارغ از جنبه‌های مثبت و منفی خود استفاده از آن موجب شده که مردم ما در زندگی روزمره خود زندگی بدون این رسانه کوچک، اما جهانی را نتوانند تاب بیاورند. هر چند نمی‌توان با قاطعیت و یقین گفت که امروز همه استان‌ها شهرهای کوچک و بزرگ کشورمان مشتری همیشگی این رسانه نوظهور حداقل در کشور ما هستند اما می‌توان به جرات گفت که استفاده از این وسیله ارتباطی در شهرهای بزرگ در اکثر خانه‌های مردم وجود دارد و در شهرهای کوچک و روستا‌ها هم به شکل مخفیانه استفاده از این وسیله جهانی به شکل آشکار و نهانی وجود دارد. واقعیت این است که در شهرهای بزرگ و به خصوص در نوع زندگی که مردم شهرهای مختلف کشورمان رفته رفته به آن گرفتار می‌شوند، زندگی در خانه‌های ویلایی و بزرگ جای خود را به زندگی در چهار دیواری‌هایی به نام آپارتمان داده و مردم از داشتن حیاط مستقلی که در آن بتوانند با اعضای خانواده نشسته و استراحت کنند و احیانا در کنار همدیگر چای و نان پنیری بخوردند محروم هستند. در مقابل به دلایل مختلفی مثل گرانی مسکن و نبود زمین کافی برای ساختن خانه‌ای دلخواه برای اقشار کم درآمد جامعه، مردم به ناچار به زندگی در آپارتمان شده‌اند.
در جامعه ما نمی‌توان کتمان کرد که مشکلات و مصائب زندگی آپارتمانی وجود ندارد. بلکه وجود دارد و با رواج این نوع زندگی برخلاف زندگی گذشته که خانواده‌ها پیرو زندگی سنتی در خانه‌های حیاط دار بودند و به راحتی می‌توانستند با صدای بلند با همدیگر صحبت کنند و در هر زمان از شبانه روز که بخواهند به خانه‌های همدیگر رفت و آمد داشته باشند و در خانه‌های خود با صدای بلند به تلویزیون، رادیو و ضبط صوت گوش دهند امروزه جای خود را به زندگی آپارتمانی داده است. ضمن اینکه این روز‌ها اکثر افرادی که در یک آپارتمان زندگی می‌کنند همدیگر را نمی‌شناسند و به هم اعتماد کامل ندارند، که این نکته مهم وظریف هم می‌تواند از دلایل ماندن اعضای یک خانواده در آپارتمان و رفت وآمد نکردن با همسایگان باشد. این نوع زندگی دست کمی از زندان برای زنان و کودکان و نوجوانان و حتی جوانان در کشور ما ندارد. چرا که در این نوع زندگی عملا مستاجر یا صاحب خانه مجبور است از صبح تا شب در این چهار دیواری وحسور باشد و از برخلاف گذشته‌ها از دیدن گل و درخت و احیانا آواز پرندگان نیز محروم باشند.
به نظر می‌رسد در چنین شرایط کسالت بار و کلیشه‌ای شبکه‌های ماهواره‌ای به کمک نسل جدید، زنان خانه دار و کودکان و نوجوانان رسیده است. چرا که این رسانه کوچک با دنیای بزرگی که به لحاظ تنوع و تازگی شبکه‌های‌های خود در اختیار مخاطب خود که می‌تواند اعضای یک خانواده باشد، قرار می‌دهد. حتی می‌تواند ساعت‌های متمادی از شبانه روز مخاطبین خود را با پخش انواع برنامه‌های خود شامل، سریال، فیلم، موسیقی، مستند، خبر، و... به خود معطوف دارد. در چنین شرایطی است که اعضای یک خانواده اعم از دختر یا پسر در رده‌های سنی مختلف (کودکان، نوجوانان و جوانان) پدر و مادر به راحتی و به آسانی می‌توانند به انواع و اقسام شبکه‌های ماهواره‌ای دسترسی داشته باشند. چرا که نوع زندگی آپارتمانی که آن‌ها به ناچار یا از سر اجبار به آن تن داده‌اند ایجاب می‌کند که همگی در یک محیط بسته کوچک و محدود زندگی کنند و مثلا وقتی پدر یا مادری یک سریال یا فیلمی را از یک شبکه ماهواره‌ای تماشا می‌کنند، قاعدتا کودک یا جوان آن خانواده هم این نوع سریال را می‌بیند. تجربه ثابت کرده که شاید در اوایل پخش یک سریال یا فیلم از شبکه‌های مختلف و بیشمار ماهواره‌ای پدر یا مادر مانع تماشی کودکان و جوانان خود می‌شوند. اما به مرور ممنوعیت‌ها از بین رفته و آن‌ها نیز به راحتی می‌توانند سریال‌ها و فیلم‌های شبکه‌های ماهواره‌ای را تماشا کنند. ازطرفی پدر یا مادر خانواده مادام که نمی‌توانند در خانه نگهبانی دهند تا احیانا کودک یا جوانشان به تماشای شبکه‌های مختلف ماهواره نشیند. یقینا یک روز کودک یا جوان کنجکاو از ممانعت والدین خود به تماشای شبکه‌های ماهواره خواهد نشست. و درستاتفاق در همین جا خواهد افتاد و کودک یا جوان خانواده به راحتی بسیاری از بی‌اخلاقی‌ها و بی‌حیایی‌ها را در برنامه‌های رنگارنگ و مبتذل شبکه‌های ماهواره‌ای به آسانی خواهد دید.

ادامه دارد...

یادداشت: علی یعقوبی

هنر نیوز