نگاهی به حافظ‌شناسی در مغرب‌زمین؛

گوته: همه ایرانی‌ها نکته‌سنج هستند

16 مرداد 1391 ساعت 13:40

استاد خرمشاهی،حافظ پژوه معاصر می‌نویسد: «حافظ آموزگار نیست، معلم اخلاق نیست، واعظ نیست، امّا نفوذ کلام عظیمی دارد. شعرش بی آنکه ارشادی یا تعلیمی باشد، زندگی آموز سده ها و هزاره هاست.»

به گزارش هنر نیوز، آشنایی اروپاییان با حافظ از ترجمه‌های شرق شناسی به نام «رویتسکی» شروع شد. پس از مدت کوتاهی در لهستان و انگلیس نیز اشعار حافظ ترجمه شد و این ترجمه ها بر بسیاری از رمانتیک‌ها مثل «بایرون» و«شلی» تاثیر زیادی گذاشت.آلمان نخستین کشوری بود که دیوان حافظ را به‌طور کامل منتشر کرد. «گوته» ادیب آلمانی شهیر دیوان غربی- شرقی خود را تحت تاثیر دیوان حافظ سرود و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌نامه» به اشعاری در ستایش حافظ اختصاص داد. نام حافظ ده بار در مجموعه آثار او آمده است.ترجمه منثور به زبان آلمانی بدست «هامر پورهشتال» ایران‌شناس اتریشی و ترجمه منظوم توسط «روزنتسویه شواننانو» نیر انجام گرفته است. پس از چاپ دیوان غربی و شرقی گوته بسیاری از شعرا سعی کردند شکل و غالب و موتیف های شعر حافظ را تقلید کنند.این امر در آثار «ریوکرت»، «دانومر»، «هوفمانشتال»، «پلاتن»، «هینه» و «بودن شتدتم» دیده می شود.

گوته بعد از شناخت حافظ در مورد ایران مي گويد: «اين خصايص عالي تنها متعلق به شعراي اين كشور نيست، بلكه مي‌توان گفت كه اصولاً همه افراد ملت ايران با ذوق، نكته سنج و هوشمندند. تاريخ گذشته و داستانهاي ملي اين كشور به خوبي نشان مي دهد كه چگونه گاه شعر يا سخني دلپذير كه في البداهه گفته شده، خشم پادشاهي مقتدر را فرو نشانده و جان عده بسياري را خريده است. ذوق و شوري كه آفريننده واقعي شعر ايران پر از نمونه هاي ذوق و جمال پرستي مردم اين سرزمين است ...».

علاقه گوته به حافظ و ستایشی که وی در دیوان غربی و شرقی از حافظ و حکمت شرقی ِاو کرده در روی آوردن«نیچه» فیلسوف بزرگ آلمانی به حافظ نقش اساسی داشته است.در اغلب نوشته‌های نیچه نام حافظ در کنار نام گوته می‌آید و نیچه هر دو را به عنوان قله‌های خردمندی شادمانی انسانی سایش می‌کند.حافظ نزد نیچه نماینده یک آزاده انسان شرقی است که زندگی را از سرشور و شوق پذیرا می‌شود، به زندگی عشق می‌ورزد و از لذت‌هایش استقبال می‌کند و به خطرها و بلایایش نیز پشت نمی‌کند. در نوشته‌ای که پس از مرگ نیچه منتشر شد او بر یک فرصت از دست رفته تاریخی دریغ می‌خورد که چرا به جای رومیان، ایرانیان بر یونان چیره نشدند: «به جای این رومیان چه خوب بود که ایرانیان سرور یونانیان می شدند.»

با اینکه حافظ به هیچ کشور عربی سفر نکرد،اما پژوهشگران عرب تحقیقات و مطالعات زیادی در زمینه حافظ‌شناسی داشتند.«ابراهیم امین الشورابی المصری» نخستین پژوهشگر عربی بود که درباره حافظ کتابی به نام«حافظ الشيرازي شاعر الغناء والغزل في ايران» نوشت و در آن به حافظ، افکار و شعرهای او پرداخت.الشواربی همچنین شعر زیبای یوسف گمگشته باز آید به کنعان را به عربی ترجمه کرد.»
«احمد سودی بوسنوی(محمد سودی)» پژوهشگر و مترجم عثمانی نگارش ترجمه و شرح دیوان حافظ و نیز گلستان و بوستان سعدی به زبان ترکی عثمانی انجام داده است.

در روسیه«فت» برای اولین بار شعر حافظ را از ترجمه آلمانی به روسی برگرداند و چون او موفق شده بود طراوت و زیبایی غزلهای حافظ را حفظ کند در کشورش لقب«ابن‌فت»گرفت.این‌ ترجمه‌ها دیگر شاعرانی چون «پراخوف»، «مایکوف» و«سولوویوف» تاثیر گذاشت و موجب تقلید آنها از حافظ شد.«لف نیکلایویچ تولستوی» نویسنده بزرگ روس وقتی که شنید بود فت می‌خواهد اشعار حافظ را ترجمه کند، بار‌ها و بار‌ها خودش پیگیر آن شده بود. 

در اواخر قرن نوزدهم «آهاتانهل کرمسکی»اولین ایران شناس اکراینی هم نخستین ترجمه های شعر حافظ را برای اوکراینی زبانان دنیا منتشر کرد.

حافظ را نخستين بار «ش. اركي»كه يكي از پيشروان مطالعات ايرانشناسي در ژاپن است به ژاپني‌ها معرفي كرد.او در سال ۱۹۲۲ ميلادي كتابي با عنوان «تحقيقات تاريخ ادبيات فارسي» منتشر كرد كه در آن از اوستا و فارسي باستان گرفته تا جامي را مورد تحقيق قرار داده است و در آخرين قسمت فقط سه صفحه به خواجه حافظ اختصاص داد.بعد از او «ت. كورياناگي» در سال ۱۹۷۶ تمام غزل‌هاي حافظ را از روي نسخه تصحيح شده «محمد قزويني» و «قاسم غني» به ژاپني ترجمه كرد.به گفته «ماساهيچي آبه» رايزن فرهنگي سفارت ژاپن در ايران ژاپني ها علاقه زيادي به خواندن اشعار حافظ دارند و ترجمه ديوان حافظ به زبان ژاپني پرفروش ترين کتابها در ژاپن است.

یكی از برنامه‌ها و اقدام های انگلیسی‌های مستقر در هند برای آشنایی با احوال فوم ها و زبان های دیگر، تشكیل« انجمن سیاسی بنگال» بود كه در سال ۱۷۸۴م. توسط شخصی به نام«وارن هستنیگز»و به«ریاست ویلیام جونز (۱۷۴٦ـ۱۷۹۴م.)» در كلكته پایه‌گذاری شد. این انجمن از قدیمی ترین و مهم‌ترین انجمن‌های علمی و ادبی انگلیس است و از كتاب‌هایی كه در این انجمن به چاپ رسید، دیوان حافظ (به سال ۱۷۹۱م.) بود.«آرتور جان آربری»خاورشناس انگلیسی هم بخاطر علاقه به ایران آثار زیادی را از فارسی و عربی به زبان انگلیسی ترجمه کرد از جمله پنجاه غزل از حافظ ،دویست غزل از دیوان شمس،فیه مافیه جلال الدین مولوی و ...در قرن هجده و نوزدهم در فرانسه«اربن»و«نیکولیا»شعر حافظ را ترجمه می کردند و«اربلو سیلوستر دو ساسی»و«دیو پرون» شرق شناسان فرانسوی درباره حافظ مطلب می نوشتند.

پروفسور «دوفوشه‌كور» ايران‌شناس فرانسوي و مترجم دیوان حافظ به زبان فرانسه در مورد دیوان حافظ می گوید:پس‌از مطالعه اشعار حافظ فهميدم كه كليدهاي زبان شعر حافظ را بايد پيدا كنم و آنجا بود كه با خواندن اشعار اين غزلسراي نامي،لذت بسيار نثارمن مي‌شد،سالهاي بسيار اشعار حافظ راخواندم و لذت بردم تا اينكه نسبت به ترجمه ديوان حافظ به زبان فرانسه اقدام كردم.

بنا به درخواست هاي متعدد دانشجويان ايتاليايي براي خواندن دیوان حافظ پروفسور «جوواني درمه» استاد شهیر زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه شرق شناسي «ناپل» این کتاب را در سه جلد ترجمه کرده است.جالب است بدانید به دليل حضور ايرانيان و به ويژه‌ شيرازي‌ها در جزيره‌ي زنگبار تانزانیا و قدرتي كه داشتند، ميداني در اين جزيره ساخته شده است كه نماد و سمبل آن مقبره‌ي حافظ شيرازي است.

کد خبر: 44568

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcg7n9t.ak9t34prra.html