هنر نیوز - دستور عارفانه مولانا و هنر عکاسی از دیدگاه سیدحسن خمینی

دستور عارفانه مولانا و هنر عکاسی از دیدگاه سیدحسن خمینی

مراسم افتتاحیه نمایشگاه دومین سوگواره عکس عاشورایی «خط سوم» و رونمایی از کتاب این نمایشگاه، با حضور حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در تالار استاد «جلیل شهناز» خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

به گزارش هنرنیوز؛مراسم افتتاحیه نمایشگاه دومین سوگواره عکس عاشورایی «خط سوم» و رونمایی از کتاب این نمایشگاه، جمعه ۱۳ آذر، با حضور حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در تالار استاد «جلیل شهناز» خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم که با اجرای سید عباس سجادی، برگزار شد؛ مجید رجبی معمار، مشاور فرهنگی هنری شهردار تهران و مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، ضمن خوش آمدگویی به حاضرین، اظهار کرد: خیر مقدم عرض می‌کنم خدمت حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی که خانه هنرمندان ایران را مزین فرمودند و همچنین برادر عزیز و بزرگوارم حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی که از مفاخر فرهنگی و رسانه‌ای کشور هستند و حضور این عزیزان و همه حاضرین را بسیار مغتنم می‌شماریم. خانه هنرمندان ایران، خانه همه هنرمندان و فرهیختگان کشور است و انشاالله همه امکانات و ظرفیت‌های خود را برای هنرمندان ایران به خدمت خواهد گرفت.

مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، در ادامه افزود: همانطور که مستحضر هستید خانه هنرمندان ایران متشکل از ۱۲ انجمن هنری از حوزه‌های مختلف هنر است که این انجمن‌ها در واقع شکل دهنده خانه هنرمندان ایران هستند؛ جا دارد در اینجا از سوی شورای عالی خانه هنرمندان ایران نیز خدمت میهمانان خیر مقدم عرض کنم. تمام تلاش ما این است که مجموع مقدورات و ظرفیت‌های خانه در اختیار همه هنرمندان عزیز کشورمان باشد. بسیار خوشحال هستیم که امشب در این مراسم که در آن از برگزیدگان دومین سوگواره عکس عاشورایی «خط سوم» در دو بخش حرفه‌ای و آماتور، تقدیر می‌شود؛ میزبان آثار ارزشمند این عکاسان در دو گالری خانه هنرمندان ایران هستیم.

رئیس تماشاخانه ایرانشهر ضمن اشاره به ایام اربعین حسینی (ع)، عنوان کرد: برای ما باعث مسرت است که در کنار مجموعه آثار و فعالیت‌های هنری، اقدامات هنری در زمینه موضوعات و مباحث دینی نیز داریم از جمله حماسه عاشورا؛ امیدوار هستم که همه هنرمندان و هنردوستان از این فرصت مغتنم استفاده کنند و بتوانند این آثار را ملاحظه کنند.

پس از سخنان مجید رجبی معمار؛ سید حسین دعایی مدیرعامل شرکت خط نو، طی سخنانی گفت: ما به طور اخص برای من، اخوی و دوستان اگر نگویم پیش، همزمان با چهره و نام پدر و مادرمان با چهره و نام مبارک حضرت امام بزرگ شدیم و بسیار مایه مباهات و افتخار است که امروز میزبان یادگار عزیز و گرانقدر حضرت ایشان هستیم. حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی بسیار سپاسگزاریم از لطف و عنایتی که به شاگردان خودتان داشته‌اید به هر حال هنر ذره پروری و بنده نوازی در خاندان بزرگ خمینی منشا خیرات و برکاتی است که انشاالله ما هم به عنایت این بزرگواری شما بتوانیم خیر و برکاتی را در عرصه‌ای که فعالیت می‌کنیم، انجام دهیم. دو ماه قبل مرهون لطف شما بودیم و اجازه داشتیم که گزارش فعالیت‌ها را خدمتتان عرض کنیم و با راهنمایی‌های شما و عزیزانی که شما معرفی کردید انشاالله امیدواریم بتوانیم خدمتگزار خوبی برای نظام مقدسی که به دست حضرت امام و یاری شما انشاالله ادامه خواهد داشت، باشیم.

وی در ادامه با تشکر از مدیران خانه هنرمندان ایران، افزود: بسیار از راهنمایی‌ها و عنایات آقای رجبی معمار برای برگزاری این سوگواره استفاده کردیم. همچنین از آقایان موسوی، درویش، استادیان، دیبر اجرایی و هیئت داوران و همه کسانی که ما را یاری کردند که دومین سوگواره عکس را به نحو احسن برگزار کنیم، سپاسگزارم و امیدوارم مشمول دعای خیر همه عزیزان باشیم که سال‌های سال این سنت نذر فرهنگی را بتوانیم انجام دهیم و سال‌های آتی انشاالله در حوزه‌های دیگر هنری هم بتوانیم سوگواره «خط سوم» داشته باشیم و سوگواره عکس «خط سوم» بخشی از جریان فرهنگی‌ای باشد که به همت عزیزانی که دغدغه فرهنگ را دارند، علاقه‌مند به انقلاب و بانیان آن هستند و مشتاق انجام فعالیت‌های درست فرهنگی هستند، برگزار خواهد شد.

در ادامه این مراسم، فیلم کوتاهی از برگزاری نخستین سوگواره عکس «خط سوم» به نمایش درآمد.

سپس سید مجتبی دعایی دبیر سوگواره «خط سوم» به سخنرانی پرداخت و ضمن ارائه آمار در زمینه برگزاری سوگواره عکس، گفت: ما امسال به صورت گسترده تری توانستیم در سایت‌های خبری بیشتر و سایت‌های عکاسی معتبر و به صورت سراسری و در کل کشور فراخوان سوگواره را اعلام کنیم. همانطور که انتظار داشتیم بازخورد بیشتری نیز نسبت به سوگواره نخست، گرفتیم. کل آثاری که به دست ما رسید ۴۴۴۹ عکس از ۹۵۶ عکاس بود که ما عکس‌ها را به دو بخش تقسیم کردیم؛ بخش حرفه‌ای و بخش آماتور، دلیل انتخاب بخش آماتور نیز این نبود که عکس‌های بی‌کیفیت و یا عکس‌های موبایلی به دستمان برسد بلکه به این علت بود که کسانی که تازه شروع به عکاسی کرده‌اند نیز بتوانند در یک می‌دانی خود را نشان داده و رقابت کنند.

دبیر سوگواره «خط سوم»، در ادامه افزود: در بخش آماتور ۴۲۹ شرکت کننده داشتیم با ۱۹۴۴ اثر، در بخش حرفه‌ای ۵۲۷ شرکت کننده با ۲۵۰۵ اثر؛ با این توضیح که هر شرکت کننده نمی‌توانست بیشتر از ۵ عکس ارسال کند. در بخش حرفه‌ای کمترین سن ۱۱ سال بود از اراک و بیشترین سن ۵۸ سال از مشهد بود.

وی با تاکید بر شرکت گسترده و پر رنگ بانوان در این رقابت، ادامه داد: کمترین سن بخش آماتور ۹ سال از رشت بود و بیشترین سن هم ۶۲ سال از ساری بود. خیلی خوشحالیم که از تمام نقاط ایران تقریبا در این رقابت شرکت کننده داشتیم و این برای ما هدف است که عکاسانی که تاکنون میدان نداشته‌اند به آن‌ها میدان داده شود و بتوانند عکاسی کنند. امیدواریم سال آینده هم بتوانیم گسترده‌تر از امسال، سوگواره «خط سوم» را برگزار کنیم.

پس از سخنان دبیر سوگواره، فیلم کوتاهی از آثار این دوره از سوگواره با همراهی موسیقی آلبوم «نی نوا» از حسین علیزاده پخش شد.

سخنران بعدی این مراسم حجت الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی بود که در ابتدای سخنانش، گفت: روز بسیار مبارکی است و خدا را شاکرم که این توفیق نصیبم شد در جمع دوستان بزرگوارمان که به همت برادران دعایی شکل گرفته، حضور پیدا کنم. از اینکه توفیق شد و از مزدیک خدمت دوستانمان رسیدم بسیار مشعوفم و امیدوارم انشاالله این جلسه و این جلسات ادامه پیدا کند و به نوعی ابراز ارادت و عرض محبتی باشد از ناحیه ما به ساحت مقدس اباعبدالله.

سید حسن خمینی، در ادامه افزود: این جلسه طبیعتا بیشتر با فضای تصویر تناسب دارد تا با فضای سخن؛ اما به رسم ادب، دوستانمان امر کردند حاج آقا دعایی هم که از هر جهتی بر ما حق و حقوقی دارند فرمودند، چند دقیقه‌ای هم من عرض ادب کنم. قبل از اینکه مصدع اوقات دوستان شوم به نظرم مناسب است که جلسه‌مان را با یاد امام بزرگوارمان، شهدای عظیم الاشان انقلاب، درگذشتگان از مجموعه خادمان عاشورا آمیخته کنیم و با نثار فاتحه‌ای همه آن‌ها را از این جلسه هم بهره‌مند گردانیم.

وی سپس با اشاره به دیوان شمس، عنوان کرد: در دیوان شمس بیش از ۵۰۰ غزل در بیت آخرشان لفظ خاموش وجود دارد، یا خامش یا خاموش؛ برخی همین را علامت گرفته‌اند و گفته‌اند که خاموش تخلص مولانا است اما گروه دیگری با این مخالفت کرده‌اند و گفته‌اند نه، مولانا تخلصی به نام خاموش ندارد، شاهدی هم برایش قرار داده‌اند و گفته‌اند که تعبیرهای دیگری از قبیل لب فروبند، ساکت باش و... در بیت‌های آخر غزل‌های مولانا هست و لذا گفتند خاموشی تخلص مولانا نیست، خاموشی دستور عارفانه مولانا است. خب این کلام چه تناسبی با جلسه ما دارد؛ هیچ دقت کردید عکس با همه تغییراتی که در فرآیند تصویربرداری شده، جایگاه خودش را از دست نداده بلکه هنوز یک فریم از یک تصویر یا یک حادثه بیش از چندین ساعت فیلم تاثیر گذار است.

یادگار امام تصریح کرد: علت این تاثیرگذاری در همین خاموشی است. عکس ساکت است، خاموش است. این خاموشی یک ویژگی مهم دارد، در این خاموشی یک تولید هنر هم نهفته است. یک تصویر وقتی شما در مقابلش می‌ایستید، قوه خیال شما را تحریک می‌کند، تخیل شما را برمی انگیزد؛ شما داخل تصویر می‌روید. حتی بعضی از نقاشی‌ها این حالت را دارند.

وی با اشاره به عکسی که در فیلم کوتاه به نمایش در آمده بود و در آن کودکی با لوله سرومی در بینی‌اش دیده می‌شد، افزود: این عکس همه ما را به یک فکر فرو برد، فکرهای مختلف؛ هر کدام ما مانند دیگری نیندیشیدیم. عکس فقط یک هنر نیست، هنرمندساز است. کسی که در مقابل عکس می‌ایستد، درونش تخیل جوانه می‌زند. این تخیل جوانه زده، رشد می‌کند. صدای تصویر را می‌شنود. از زمان عبور می‌کند، سفر زمان می‌کند، وارد تصویر می‌شود. هر چقدر این عکس قوی‌تر باشد و هر چقدر فرد غنی‌تر باشد، این هنر تولید شده قوی‌تر، غنی‌تر و عمیق‌تر است.

سیدحسن خمینی سپس با اشاره به عکس سیاه و سفید، ادامه داد: شاید یکی از علل اینکه عکس‌های سیاه و سفید عمق تاثیرگذاری بیشتری دارند همین است؛ رنگ را هم حذف می‌کنند و اجازه می‌دهند شما با خیال خودتان رنگ را تولید کنید. عکس صرفا یک هنر نیست هم معلول یک هنرمند است و هم علت پیدایش یک هنرمند است. هر کسی به اندازه آن ظرفیتی که در درونش وجود دارد وقتی مقابل یک عکس قرار می‌گیرد، در درونش هنر تولید می‌شود و جوانه می‌زند؛ چه بسا برای کسی که از هنر توشه کمتری دارد، یک عکس صرفا برانگیزاننده یک خیال کوتاه باشد اما برای کسی که روح مستغنی تری دارد یک عکس، یک دریایی از مفاهیم را در درون او به حرکت و جوشش در می‌آورد. اینجا است که عکس و تصویر صامت از آن جوهر خاموشی استفاده می‌کند؛ چون سخن گفتن کج تابی دارد.

وی با اشاره به نقش هنرمند، تاکید کرد: بزرگ‌ترین کار هنرمند این نیست که هر آنچه هست را به شما نشان دهد، بزرگ‌ترین کار هنرمند این است که آنچه در درون شما هست را از قوه به فعل تبدیل کند. دیده‌اید فیلم‌هایی که با پایان مبهم رو به رو است، البته از این نکته بعضا بسیار استفاده می‌شود و ارزش خودش را از بین می‌برد، تا ساعت‌ها بعضا تا روز‌ها ذهن بیننده درگیر است. دائم سئوال برایش پیش می‌آید. عکس همه سئوال‌های شما را پاسخ نمی‌دهد بلکه برای شما تولید سئوال می‌کند. مسئله ایجاد می‌کند. این مسئله باعث می‌شود شما بگردید و در درون خودتان پاسخ را بیابید. ارزشش همین جا است و اینجا است که هر کس به اندازه آن ظرف وجودی خود از فضای این هنر بهره می‌برد.

یادگار امام به بحث در حوزه دیگری اشاره کرد و گفت: برای همه شما شاید اتفاق افتاده، وقتی پیش استاد یا معلمتان یا کسی که نسبت به او به نوعی شاگردی دارید، می‌روید؛ خیلی وقت‌ها وقتی شروع به سئوال کردن می‌کنید بدون اینکه او حرفی بزند، جواب را پیدا می‌کنید. برای من این بسیار پیش آمده است، تا وقتی با او سخن نگفته بودم جواب را نمی‌دانستم اما وقتی در مقابل او نشستیم و صحبت می‌کنیم، همین صحبت کردن تولید جواب می‌کند؛ چرا؟ برای اینکه حضور او به نسبت به شما تولید فکر می‌کند. در حضور او شما توان فکریتان تقویت می‌شود. می‌گویند اشراقیون را بدین سبب اشراقیون نامیدند که افلاطون درس نمی‌داده، می‌نشسته ساکت و افراد در مقابل او می‌نشستند، ساکت؛ به جای اینکه سخن از فلسفه بگوید، اشراق حکمت می‌کرده است. مشائیون را می‌گویند، راه می‌رفته‌اند؛ مشی می‌کردند، در راه رفتن سخن می‌گفتند.

وی سپس و با اشاره به دعا کردن، ادامه داد: عکس یک هنر ساکت است و به واسطه بهره مندی‌ای که از این خاموشی و سکوت دارد، هم معلول یک جان هنرمند است و هم علت پیدایش جان‌های متعددی است که می‌تواند در درونشان هنر تولید و بارور شود. بگذارید یک بحث دیگری نیز همین جا و به این مناسبت مطرح کنیم؛ در دعا بسیار مهم است که ما دعا کنیم، نه دعا بخوانیم. بسیاری از این کارهایی که ما می‌کنیم دعا خواندن است، در دعا خواندن از درون شما چیزی نمی‌جوشد اما آن چیزی که امر شدیم به آن، دعا کردن است. شما خودت در درون خودت تولید نیاز کن با معبودت صحبت کن. تعبیر داریم؛ بخوانید با خدا سخن بگویید، دعا کنید. آنطور که با پدرانتان حرف می‌زنید با خدا حرف بزنید.

سیدحسن خمینی سپس اضافه کرد: دعا خواند البته از زبان معصومین، دعاهای ماثوره، فوائد بسیاری دارد ولی ما باید در درون خودمان جوشش ایجاد کنیم، آن کاری که بعضا صورت می‌گیرد، دعا خواند است باید دعا کنیم. با خدا از درون خودمان به قوه تخیلمان به قوه عاقله‌مان سخن بگوییم و حرف بزنیم.

وی سپس با بازگشت به مبحث عکس، گفت: خاموشی رمز ماندگاری است، به شرطی که از یک جان هنرمند سر بزند و به شرطی که در مقابل جان‌های هنرمند قرار بگیرد چون خیال دیگران را تحریک می‌کن. خیال آن‌ها را به سمت جواب‌های تازه سوق می‌دهد. برای سئوال‌های مردم جواب‌های از پیش تعیین شده ارائه نمی‌دهد. سئوال‌های جدید را با جواب‌هایی جدید توام می‌کند و عکس مظهر این هنر است. همه ما به خصوص شما که این تخصص را دارید، در مقابل بعضا یک عکس ساعت‌ها متحیر می‌مانیم؛ چرا؟ شما در واقع در مقابل خیال خودتان متحیر هستید، خیال شما است که بارور شده، آن تصویر کاری نکرده است. آن تصویر روح شما را به جوشش درآورده است، منتها حاصل فهم هر کس به اندازه ظرف وجودی او است. هر کس به قدر فهمش فهمید مدعا را. آن هم وقتی موضوع عاشورا باشد؛ عاشورایی که از تمام جلوه‌های حقیقت و تحریک خیال آدمی برخوردار است، همه مظاهر در آن جمع است؛ شور را همراه با شعور دارد. اوج حماسه را همراه با تحیر دارد. غم را توام با حماسه کرده است. کجا از دل اشک، حماسه در می‌آید؟ به هر کسی بگویید، از غم و اشک خمودگی و رکود درمی آید؛ از حادثه عاشورا است که گریه شور ایجاد می‌کند.

یادگار امام تاکید کرد: نکته عجیبی است، معمولا آدم‌ها وقتی کم می‌آورند گریه می‌کنند؛ در اینجا وقتی شما گریه می‌کنید، برانگیخته می‌شوید. غم و شادی بر عارف چه تفاوت دارد، ساقیا باده بده شادی آن کین غم از اوست! این سوگواره عکس عاشورایی از دو عنصر بسیار بزرگ برخوردار است؛ یک، خاموشی و دو، عاشورایی بودن و این هر دو کافی است برای اینکه یک مجموعه ارزشمندی را فراهم بیاورد.

سیدحسن خمینی در پایان با تشکر از دست اندکاران برپایی این سوگواره، اظهار داشت: این توفیق را برای خودم ارزشمند می‌دانم که توانستم در جمع شما حاضر باشم. انشاالله سال‌های سال همه با هم شاهد جشنواره‌های دیگری از این مجموعه باشیم و بتوانیم این کار بزرگ را در سطحی وسیع‌تر و بزرگ‌تر همراه هم مشاهده کنیم.

در ادامه این مراسم با حضور حجت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی، سید محمود دعایی، مجید رجبی معمار، محمد صائبی، افشین بختیار و مهندس ایرج حسابی جوایز و تندیس سیب سرخ دومین سوگواره عکس عاشورایی «خط سوم» به برگزیدگان اهدا شد و حجت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی از کتاب این نمایشگاه رونمایی کرد.

در بخش حرفه‌ای؛ سید حسین حدائقی، امیرحسین کمالی، علیرضا رستمی، مینا نوعی و علی اسدالهی سوته تقدیر شدند و حسین ملکی نفر به عنوان سوم، سید علی درمیانی به عنوان نفر دوم و طاهره رخ بخش زمین به عنوان نفر اول معرفی شدند.

در بخش آماتور؛ اسحاق آقایی، هانیه محسنی‌زاده و امین مرادی تقدیر شدند و فاطمه محرابیان به عنوان نفر سوم، سجاد دادپور به عنوان نفر دوم و مهرناز محمدی به عنوان نفر اول معرفی شدند.

در پایان این مراسم نمایشگاه «خط سوم» در دو نگارخانه «بهار» و «تابستان» خانه هنرمندان ایران افتتاح شد.

سیدحسین دعایی، محسن داجر، سیدمجتبی دعایی، سیدعلیرضا سیدموسوی و حمیدرضا درویش اعضای شورای سیاست‌گذاری این سوگواره بوده‌اند و آثار توسط ساعد نیک‌ذات، افشین بختیار و سیف‌اله صمدیان داوری شده است.

دومین دوره سوگواره عکس عاشورایی «خط سوم» به دبیری سیدمجتبی دعایی برگزار شده و بهزاد استادیان نیز دبیر اجرایی آن بوده است.

تسنیم نوشت:نمایشگاه دومین سوگواره عکس عاشورایی «خط سوم» تا ۱۸ آذر ادامه خواهد داشت و علاقه‌مندان می‌توانند برای دیدن آثار به نشانی خیابان آیت‌الله طالقانی، خیابان شهید موسوی شمالی، باغ هنر، خانه هنرمندان ایران مراجعه کنند.