هنر نیوز - چه کسانی از طرح توسعه حرم‌ها سوء استفاده می‌کنند؟

چه کسانی از طرح توسعه حرم‌ها سوء استفاده می‌کنند؟

یک کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی گفت: باید دید طرح توسعه حرم در کجا و توسط چه کسانی تصویب شده که ۷۰ هکتار بافت تاریخی شیراز را تهدید می‌کند. هیچ کس با توسعه مخالف نیست اما مگر سایر کشورها بازدن تیشه به ریشه فرهنگشان توسعه پیدا کردند. چرا اینقدر که برای اجرای یک طرح عجله داریم برای بررسی و مطالعه یک طرح و پیدا کردن راه حل جایگزین عجله نداریم. مسلم است که با گسترش جمعیت، حتا تأکید بر گردشگری مذهبی توسعه اطراف حرم‌ها ضروری است اما ما از کدام توسعه و با چه بهانه‌ای حرف می‌زنیم. بنابراین سازمان اوقاف، سازمان مسکن و شهرسازی و سازمان میراث فرهنگی که مسوول درجه یک این بافت‌ها است باید مشکلات و نیازهای نه تنها اماکن مذهبی که کلیه بافت‌های تاریخی را بررسی کنند و جلوی سودجویی‌های کلان برخی را که از این تشت آرا سو استفاده می‌کنند، بگیرند.

مهدی مجابی،مشاور عالی سازمان میراث فرهنگی در گفت و گو با هنرنیوز با بیان این که می‌توان جلوی تخریب بافت‌های تاریخی را گرفت گفت: علت تخریب ها ناشناخته ماندن ارزش این دسته از بافت‌هاست. ممکن است چند بنای تاریخی دارای تژئینات هم در این بافت باشند که به دلیل وجود آنها بافت‌های تاریخی را می‌شناسند. اما خود بافت‌ها یک وجود ماهیتاً مستقل هستند. در درون این بافت‌ها و شهرهای تاریخی بناها، مساجد، مدارس، حمام‌ها، کوچه باغ، زیر گذرها، سقاخانه‌ها، بازارها... و کل یک بستر تاریخی وجود دارد که در کل کسی آنها را نمی‌شناسد. دستگاه‌هایی هم که متولی این کارند مانند مسکن و شهرسازی، میراث فرهنگیف شورای شهر، شهرداری ، استانداری و فرمانداری و... یا توانایی معرفی ندارند یا تلاش کافی نمی‌کنند و یا به خاطر منافع زودبازده از این بافت‌ها دوری می‌کنند.

وی ادامه داد: بدون هیچ گونه تلاش برای شناخت علمی و حفاظت شهرهای تاریخی، این بافت‌ها به امان خدا رها شده‌اند تا پس از مدتی متروک شده و ساکنین نیز از وجود آن به عذاب آیند و از تخریب آن استقبال کنند.

او توضیح داد: در درجه اول دانشگاهیان باید این بافت‌ها را در محافل علمی بشکافند، از سویی به نظر می‌رسد جزو ضروریات است که سازمان میراث فرهنگی با علما دینی و مراجع تقلید، مسوولان قوه مقننه،قضائیه، ارگان‌ها‌ و نهادهای ذی ربط مانند مسکن شهرسازی و سازمان اوقاف و... نیز درباره ضرورت حفظ بافت‌های تاریخی وارد گفت و گو شود.

این مشاور عالی سازمان میراث فرهنگی تأکید کرد: شاید اگر با تک تک این نهادها وارد گفت و گو شویم همه به حفظ متمایل باشند اما نآگاهی و ناشناس بودن ارزش‌های نهادینه در این بناها و بافت‌ها سبب چنین تصمیم‌گیری‌هایی می‌شود. برخی سودجو نیز بنام انجام طرح‌های عمرانی، تغییرات در امامزاده‌ها، گسترش مراکز مذهبی، و... از غفلت مسوولان ذی ربط استفاده کرده و امیال خود را اجرایی می‌کنند غافل از این که ممکن است خود مسوولان تمایلی به چنین اقداماتی نداشته باشند.

وی با تأکید بر این که باید بررسی شود چرا به بهانه دینی در شهرهای مذهبی مانند قم، مشهد و شیراز طرح‌های توسعه مطرح می‌شود، افزود: برخی به نام دین دنبال سودهای کلان هستند در صورتی که شاید نفس توسعه جزو ضروریات یک حرم باشد اما مسیر به گونه‌ای طراحی می‌شود که بافت‌های تاریخی تخریب شوند و به جای اینها برج و پاساژ ساخته شود. کدام متولی امامزاده‌ای با طرح توسعه مخالف است اما چه کسانی و با چه انگیزه‌ای از این تمایل سو استفاده می‌کنند؟ برای همین به هرکدام از متولیان که بگویید خودشان را از تخریب مبرا می‌دانند چون کافی است یک طرح توسعه مطرح شود، این طرح و پروژه به دست کسانی می‌افتد که فقط به فکر سود و سودا هستند و دیگر نه بافت تاریخی نه هویتی دینی و اسلامی و فرهنگی هیچ کدام برایشان مهم نیست و برای این که به کارهایشان وجهه درستی بدهند آن را زیر لوای حرم‌های مطهر می‌برند و حتی مسیرهایی را انتخاب می‌کنند که بیشترین سود را برای آنها داشته باشد. طبیعی است از آن طرف متولیان حرم‌ها نیز سعی می‌کنند وجهه خود را از این مطامع پاک نگه‌دارند و واکنش نشان می‌دهند.

او ادامه داد: بار دیگر تأکید می‌کنم بهتر است مسوولان سازمان میراث فرهنگی با علمای شهرهای تاریخی و امامزاده‌ها گفت و گو کنند و آنها را از ضرورت حفظ این منابع تاریخ اسلام مطلع سازند. مطمئناً پس از آگاهی آنها هرگز به چنین افرادی اجازه نزدیکی و پیاده کردن امیالشان را نمی‌دهند. اگر سازمان میراث فرهنگی با اداره اوقاف جلسات متعددی را برگزار کند و آنها را از ارزش‌های اسلامی – تاریخی امام‌زاده‌ها و بافت‌های تاریخی و مساجد و... مطلع سازد، بسیاری از مشکلات حل می‌شود.

این کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی با انتقاد از مسوولان شهرسازی و غفلت آنها از معماری بافت‌های تاریخی گفت: این مسوولان باید نیازهای یک بافت تاریخی اعم از نیازهای اقتصادی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و ... را شناسایی و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند، نه این که این بافت‌ها را به حال خود رها کنند تا مردم آهسته آهسته از آن خارج شده و بافت متروکه و محل تجمع معتادین شود و پس از آن همه به تخریبش راضی شوند و از سازمان میراث فرهنگی هم جز شکایت کاری برنیاید.

وی افزود: باید دید طرح توسعه حرم در کجا و توسط چه کسانی تصویب شده که ۷۰ هکتار بافت تاریخی شیراز را تهدید می‌کند. هیچ کس با توسعه مخالف نیست اما مگر سایر کشورها بازدن تیشه به ریشه فرهنگشان توسعه پیدا کردند. چرا اینقدر که برای اجرای یک طرح عجله داریم برای بررسی و مطالعه یک طرح و پیدا کردن راه حل جایگزین عجله نداریم. مسلم است که با گسترش جمعیت، حتا تأکید بر گردشگری مذهبی توسعه اطراف حرم‌ها ضروری است اما ما از کدام توسعه و با چه بهانه‌ای حرف می‌زنیم. بنابراین سازمان اوقاف، سازمان مسکن و شهرسازی و سازمان میراث فرهنگی که مسوول درجه یک این بافت‌ها است باید مشکلات و نیازهای نه تنها اماکن مذهبی که کلیه بافت‌های تاریخی را بررسی کنند و جلوی سودجویی‌های کلان برخی را که از این تشت آرا سو استفاده می‌کنند،بگیرند.

مجابی با اشاره به این که در کشورهای اروپایی- آمریکایی و حتا برخی کشورهای خاورمیانه جزئی ترین اَشکال و ارکان تاریخی‌شان را حفظ می‌کنند، گفت: آنها از دو تا خشت گرفته تا شهرهای بزرگ تاریخی را به دقت حفظ می‌کنند.با نگاهی به رم، پاریس، وین و... به خوبی می‌توان کارنامه این کشورها در حفظ بافت تاریخی را بررسی کرد.

وی تشریح کرد: بخش تاریخی «وین» پایتخت اتریش کوچکترین جزء‌اش با ۳۰۰ سال پیش هیچ تفاوتی ندارد مگر در موارد ضروری و هر سال که می‌گذرد بر شدت حفاظت از این بافت افزوده می‌شود. جالب اینجاست که تمام موزه‌ها، گالری‌ها، مراکز تفریحی، دانشگاه‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید در همین بافت زنده و پویاست و از قسمت قدیمی بیش از قسمت جدید شهر بهره می‌گیرند.

این کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی با اشاره به این که بافت‌های تاریخی به شدت و با سرعت توسط مردم ناآگاه، مهندسین طراح شهری و ارگان‌ها تخریب می‌شود، افزود: اگر بافت تاریخی مرکز تجمع معتادین شده علل و عوامل دیگری دارد. بافت تاریخی بودن جرم نیست. شهرداری‌ها، استانداری‌ها و دستگاه‌های مسوول باید متوجه مشکلات اجتماعی این بافت‌ها باشند و راه حل بدهند نه این که بافت را تخریب کنند. این بافت‌ها در ذات خودشان هیچ گناه و تقصیری ندارند و ارزش‌های ذاتی فرهنگی، تاریخی، مذهبی و حتا اقتصادی دارند.

وی با بیان این که سطح تخصص درمورد بافت‌های تاریخی در ایران فوق‌العاده پایین است، تصریح کرد: این عدم تخصص از سطوح دانشگاهی تا اجرایی و رسانه قابل رویت است. نخست باید سطح این آگاهی را در هر سه حوزه به شدت افزایش داد دوم این که ما به لحاظ قانونی برای دفاع از این بافت‌ها چیزی کم نداریم از جهت تشخیص و تصمیم‌گیری است که مشکل داریم سوم این که در حرف همه خود را حامی این بافت‌ها و معماری اسلامی- ایرانی معرفی می‌کنند اما در عمل تصمیمات اشتباه است، پای منافع درمیان است. پس آگاهی و تغییر در نوع منفعت طلبی راهکار این ماجرا است.