گفتگوی تفصیلی هنرنیوز با دبیر سومین جایزه شعر نیما؛

اعتبار هیأت اجرایی جایزه نیما از داوران دیگر جوایز کمتر نیست

31 ارديبهشت 1391 ساعت 12:38

«داریوش معمار» دبیر سومین دوره جایزه شعر نیما است. با او درباره این جایزه به گفتگو نشسته ایم؛

جایزه شعر نیما اساسا بر چه سیاست هایی استوار است و چه رویکردی را در ساختار خود مبنا قرار داده است؟
جایزه شعر نیما زمانی شکل گرفت که جایزه شعر فجر تازه در کشور برقرار شده بود و حدود یکسال از تعطیلی جایزه شعر کارنامه (که تنها جایزه خصوصی کشور بود) می گذشت، در دوره اول جایزه نیما هدف این بود که در مقابل جایزه شعر فجر که دولت بانی ایجاد آن بود تریبونی ایجاد کنیم که بخش مغفول ادبیات و شعر فارسی در آن دیده شود، ما در دوره اول با این سیاست شروع کردیم و آقای «هانیبال الخاص» که نقاشي معروف است اسپانسر این جایزه بود و ناشران مطرحی مثل چشمه، نگاه و غیره از این جایزه حمایت کردند. با اين رويكرد ما دو دوره این جایزه را برگزار کردیم که البته مشکلات خاص خود را داشت.

_وجه تمایز دوره سوم این جایزه از دوره های قبل و سایر جوایز خصوصی چیست؟
دوره سوم این جایزه با اتمام دهه ۸۰ به عنوان یک دهه مهم به لحاظ ادبي، پر مشغله و پر موضوع برای شعر نو فارسی همزمان شد، دهه ای که از یک طرف جریان های دولتی در شعر فارسی آن را میوه ای رسيده می دانستند که درخت آن در دهه ۶۰ و ۷۰ با جشنواره هاي ادبي کاشته شده بود و نمونه اش جوان ها و نوجوان هایی بودند که از دفاتر و انجمن های دولتی نهاد های دولتی در آمده بودند و امروز پاي ثابت اين جريان ها به حساب مي آمدند، از طرفی دیگر جریان آوانگارد ادبي مجدداً یک نسل خود را به دلیل مهاجرت و مسائل مختلف از دست داده بود؛ رضا براهنی از ایران رفته بود، گلشیری فوت شده بود و تعداد زیادی از شاعران جوان یا برای ادامه تحصیل و یا برای زندگی از مملکت مهاجرت کرده بودند و تعدادی هم که در کشور مانده بودند به خاطر شرایط نشر دچار بی انگیزه ای بودند، طبیعتا در این فضا شعر دهه ۸۰ اتفاق افتاد وعناوین مجهولي همچون ساده نویسی و سایر موارد در این دهه رواج يافتند.
با توجه به جمیع این مسائل هيئت اجرايي جايزه نيما به اين نتيجه رسيد كه به واسطه نظرسنجی از ۵۰نفر اهالی ادبیات، شامل منتقدین، روزنامه نگاران و شاعران دست به انتخاب چهره های شاخص شعر دهه ۸۰ که مجموعه ای در این دهه منتشر کرده بودند بزند.

_آقای معمار تعریف و معیار شما در انتخاب یک چهره شاخص چه مولفه هایی را در خود دارد؟
تعریف ما از یک چهره شاخص تابع تمام عواملي بود كه بر يك فرد براي انتخابي شخصي در يك مورد به خصوص تاثير مي گذارد،شما وقتی بخواهی شاعر مورد علاقه خود را انتخاب کنی علاوه بر اینکه به شعر او نگاه می کنی به شخصیت او نگاه می کنی، به جایگاهش و آرمان هایش و بعد انتخاب می کنی، ممکن است شاعری که نامش در رسانه ها مطرح است و تلاش بسیاری داشته به دلایلی واجد این شرایط نباشد و البته اين انتخاب تابع سليقه شخصي شما نيز مي باشد.
وقتی ما این نظر سنجی را انجام دادیم ۳۰ نفر جواب دادند و پنچ نفرهیأت اجرایی نظراتی را که آمده بود آنالیز کردند و درباره آن طي جلسات متعدد صحبت شد، یعنی تنها به نظرات آن ها اکتفا نکرده و بعد از نظر سنجی آراء را بررسی کردیم تا با توجه به ضرورت هایی که در جایزه شعر نیما وجود داشت در مرحله اول اعلام نتایج شود، در وهله اول نظر بر آن بود که۳۰ نفر را معرفی کنیم، اما بعد تر متوجه شديم با معرفی این تعداد لیست ما خیلی گسترده می شود و ارزش و اعتبار خود را از دست می دهد، بعد ازچندین جلسه بررسی به این نتیجه رسیدیم که اسامی ۱۵ نفر اعلام شود.

_ملاک انتخاب این ۱۵ نفر بر چه اساس بود؟
این ۱۵ نفر از نسلهای مختلف ادبی بودند که از پیش از دهه ۶۰ تا امروز را شامل می شد، مثل احمدرضا احمدی و هوشنگ چالنگی که برخی مثل هوشنگ چالنگی تنها یک کتاب چاپ کرده بود اما کتابش یک جریان در شعر فارسی محسوب می شد؛ ما به حجم آثار کاری نداشتیم و ملاکمان کیفیت و تاثیر این آثار بود و که طبیعتا با این شكل نگاه و نظرسنجی به لیست فعلی رسیدیم.


_چطور با قطعیت می توان درباره اشخاص انتخاب شده در این لیست نظر داد؟
ما ادعا نمی کنیم این واقع بينانه ترين لیست ممكن است، اما می توانیم ادعا کنیم این همان لیستی است که هيئت اجرايي جایزه شعر نیما بر اساس نظر سنجی انجام شده و نظر جمعي خود به آن اعتقاد داشتند و روی آن به جمع بندی رسیده اند، این لیست حاصل جمع آراء است، و البته نيما تنها جایزه شعراين كشور نیست ممکن است سال آینده جوایز دیگری برگزار شود که به اشخاص دیگری جایزه دهد به هرحال در آینده جامعه فرهنگي قضاوت كننده در مورد این جایزه و دیگر جوایز خواهد بود.

_جایگاه و اعتباراعضای هیات اجرایی چگونه تعیین شده است؟ آیا گمان نمی کنید ممکن است این اعضا در انتخاب خود سلیقه ای و به تسامح عمل کرده باشند؟
رضا حیرانی بیش از دو دهه از عمر شاعري اش مي گذرد، مجموعه شعرهاي متعددي منتشر کرده و نقدهاي زيادي نوشته، مازیار نیستانی تا امروز ۳ مجموعه شعر مستقل به چاپ رسانده و از اول دهه هفتاد تا امروز در چندين دانشگاه به عنوان سخنران حضور داشته و عضو تحريريه مجلات فرهنگي و ادبي متعددي بوده ، حسین فاضلی طی دو دهه گذشته سردبیر مجله دال و سردبیر مجله کندو بوده و دو سال دبیر تحريريه مجله ارمغان فرهنگی بوده و نزدیک ۶ سال انتشارات بوتیمار را داشته که قریب ۱۰۰ مجموعه شعر را دست اندرکار انتشارش بوده و چند مجموعه از شعر هايش منتشر كرده است . ثریا کهریزی کتابهايي در حوزه روانشناسی نقد ادبي تاليف كرده و نزدیک به دو دهه است که در فضای ادبی مملکت فعال بودند و چند مجموعه شعر منتشر کرده و البته ایشان جز جریان غیر متعارف شعر ایران هستند، این سابقه و اعتبار مجموعه هیأت اجرایی جایزه نیماست، من هم حداقل در ۴ مجله دبیر تحریریه و سردبیر بوده ام. كتابي در نقد شعر نو اتنشار داده ام، جریان شناسی شعر نو فارسي را تاليف كرده ام که امسال منتشر می شود، چندين مجموعه شعر طي اين دهه داشته ام و در فضاي فرهنگي اين دهه تقريباً در تمام جريان ها نقشي بر عهده داشته ام ، و نقدهاي زيادي در حوزه هاي فرهنگي و ادبي نوشته ام كه مجلات معتبر دو دهه اخير آنها را نشر داده اند. فكر مي كنم به نسبت ديگر برگزار كنندگان جوايز خصوصي و دولتي اعتبار هيئت اجرايي اين جايزه چيزي كم از داوران نهايي جوايز ديگر نداشته باشد.
ضمن آنکه بايد ياد آوري كنم هیأت اجرایی به تنهایی تصمیم نگرفته و ۳۰ نفر دیگر در این تصمیم دخیل بودند و آرا و نظراتی دادند و اسامی را اعلام کردند که مجموع آن تعیین کننده بوده، البته باز هم تكرار مي كنم ، در مجموع ما مدعي نيستيم لیست ۱۵ نفر شامل فهرستي ایده آل است اما مطابق سیاست های جایزه شعر نیماست. 

_آیا انتخاب کاندیدا موجب نارضایتی یا اعتراض برخی نشده است؟
عده ای می پرسند که فلان شاعر چرا نامش در این لیست نیست به رغم اینکه کتاب منتشر کرده است برای مثال: خانم فلان، بله ممکن است ایشان شاعر خوبی باشند و ممکن است در دهه آینده اگر جایزه ای برای یک دهه بگذارند اسم ایشان در آن باشد اما تنها دو سال است که مجموعه شعر ایشان چاپ شده لذا در جریانات تاثیر گذار، مطرح نیستند مجموعه خوبی داشتند ولی کارشان آنچنان چشمگیر نیست، كه همه انتظارات افراد را براي انتخاب ايشان به عنوان شاعر تاثير گذار از آن حاصل شود. هدف ما انتخاب کسانی بوده که حضور موثرتري داشته باشند، البته افرادي كه در اين ليست نامشان نيامده جایگاه خود را دارند ولی ما هم انتخاب خودمان را داشتیم.

_کاستی حوزه پژوهش در باب یک دهه فعالیت شاعران برای ارزیابی دقیق و علمی جریان های شعری آن در جایزه شعر نیما به چشم می خورد.آیا بهتر نبود این رویه را هم به رویه انتخابتان ضمیمه می کردید؟
اگر ما می خواستیم به یک عمر شاعری جایزه بدهیم حرف شما درست بود که در این صورت نمی شد یدالله رویایی ۸۰ ساله را پیش آرش نصراالهی ۳۰ ساله گذاشت، ولی نكته اينجاست كه مجموعه اي از عوامل كه در ارزيابي شخصي هر فرد از يك موضوع موثر است در انتخاب هاي صورت گرفته براي شعر يك دهه دخيل بوده، و اين نكته بايد مورد توجه قرار گيرد.

_با توجه به اینکه امثال رضا براهنی توانسته است طی چند دهه نام و تاثیر خود را برای دهه های بعد به ثبت برسانند و دیگران در دهه ۸۰ از آن ها تاثیر پذیرفته اند آیا معیار انتخاب شما تحت الشعاع این مسائل قرار نمی گیرد؟
ما یک مقطع ۱۰ ساله را در نظر گرفتیم و تاثیر شاعران را در همین مقطع سنجش کردیم و شکی نیست که رضا براهنی در دهه ۷۰ و ۸۰ بر تمام جریان های شعری تاثیر گذاشته است وگرچه شاعر مهمی است ولی در این دهه کتاب نداشته، ایشان دامنه تاثیرش وسیع است ولی در لیست ما نیست، همانطور که ممکن است فرد دیگری بوده باشد که کتاب های متعددی در این دهه منتشر نموده و دامنه تاثیرش هم زیاد بوده اما مقبولیتش بنا به دلایلی پایین باشد که در این صورت معیار رای همه است، به هر حال ما هرجور می خواستیم دست به انتخاب بزنیم به مشکلاتی بر می خوردیم ولی راهی را انتخاب کردیم که کمترین مشکلات را داشته باشد.

_هر جایزه ای به اعتبار جایگاهش می تواند افرادی را به حق یا اجحاف در برهه ای از زمان ماندگار کند بنابر این این انتخاب برای شما و تصمیم گیرندگان در جایزه نیما مسئولیت زاست. در این باره توضیحاتی بفرمایید.
جایزه شعر نیما اهدافی بالاتر از انتخاب اشخاص را مد نظر دارد. جایزه نیما، جایزه فرد و شخص نیست، به عنوان دبیر اين جايزه اعتقاد دارم ، جایزه نیما در دهه ۸۰ به تمام جریان های مستقل شعری تعلق دارد، به تمام آدم هایی که در این دهه با تمام توانشان بابت شعر نو فارسی و استقلال این شعر هزینه دادند، اشخاصی كه در این جایزه انتخاب می شوند وجه حضورشان وجهی نمادین است و این وجه ارزشمند است زیرا در مملکت ما در حال حاضر شرایطی بوجود دارد که وجه نمادین جوایز خصوصي اهمیت بسیاری دارد.

_در خاتمه اگر صحبتی در رابطه با جایزه نیما وجود دارد بفرمایید.
من برای نسلی که در این دو سه سال اخیر معرفی شدند احترام قائلم و اطمينان دارم در دهه ۹۰ ،دهه ۴۰ دیگری را در شعر نو فارسی تکرار خواهیم کرد، من مطمئنم بخش زيادي از چهره هاي فرهنگي دهه آينده متعلق به نام همین شاعرانی است که در دو سه سال اخیر مطرح شده اند و ممکن است نامشان در این جایزه برده نشود اما در دهه های بعد قطع به یقین جوایز متعلق به آنها خواهد بود، ضمن اینکه از همه شاعران مستقل این مملکت که آثارشان را در این شرایط سخت به صورت الکترونیک، چاپ کاغذی و به هر شکل دیگری منتشر کرده اند تشکر می کنم، پشتوانه جایزه شعر نیما شاعران مستقل این مملکت هستند.

مریم خاکیان

کد خبر: 41084

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcgtz9t.ak9q74prra.html