هنر نیوز - تبارشناسی ادبیت متون دفاع مقدس

ادبیات دفاع مقدس را سن و سالی به اندازه زمان جنگ است و جنگ هم عمری کم از انقلاب ندارد. نویسندگان ادبیات دفاع مقدس به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ نخستین گروه آن‌هایی هستند که در دوران جنگ در بطن حوادث بوده و علاقه‌ای به بازتاب آن در حوزه هنر و ادبیات نداشتند؛ اما در سال‌‌های میانی حضورشان و در سال‌های پایانی جنگ که شرایط در حال ثبات بود به این نتیجه رسیدند که می‌توانند بخشی از این اتفاقات را در قالب اثر ادبی خلق کنند. این آثار اگرچه به واقیت نزدیک اند و بسیار ارزشمند اما در حوزه ادبیات چندان حرکت مفید و موثری به حساب نمی‌آیند. بخش دوم شاعران و نویسندگانی هستند که در زمان جنگ به جبهه‌ها رفته و با انگیزه نوشتن با دشمن در ستیزه شدند. این گروه در همان زمان و پس از جنگ توانستند آثای خلق کنند که هم ارزش ادبی دارد و هم نمایانگر حوادث جنگ است. اگر بخواهیم آثار ماندکار ادبیات جنگ را مثال بیاوریم بیشتر از این گروه باید نام هایی ببریم؛ کسانی که هم جنگ را درک کرده بودند و هم ادبیات را می‌شناختند. اما دسته سوم کسانی هستند که پس از جنگ و با تاثیر پذیرفتن از آثار دفاع مقدس تحریک شدند که مطالب و آثار ادبی ای خلق کنند. این افراد به پژوهش در این حوزه پرداختند و با بررسی‌های میدانی از آدم‌ها و محل‌ها توانستند تا حدودی فضای جنگ را ترسیم کنند. این افراد به این دلیل که با نوشته‌ها و دیگر آثار هنری و رسانه‌ای با جنگ آشنا شده بودند با دقت بیشتری به مقوله جنگ می‌نگریستند و دیگر تنها آرمانخواه و مدهوش اتفاق نبودند. این آثار هم آثاری بود که امروز مخاطب خوبی دارد. اما بخش چهارم گروهی هستند که مانند هر فعالیت هنری یا غیر هنری دیگری با انگیزه‌های دیگری وارد این عرصه شدند و بیشتر سفارشی نویس بودند تا کسانی که بر حسب تکلیف توانایی این کار را انجام می‌دهند. در بخش آسیب‌شناسی ادبیات دفاع مقدس هم بیش از سایر گروه‌ها به این گروه نقد وارد است که چرا اینگونه یکسویه نگرانه به سراغ هنر دفاع مقدس آمده‌اند.
البته در تبار شناسی ادبیات دفاع مقدس می‌توان افراد را با گرایش‌های دیگری وارد کرد اما؛ مساله اینجا ادبیت متن است که باید در هر شرایطی رعایت شود. یک متن که با عناوینی چون شعر و داستان و رمان و خاطره به مخاطب عرضه می‌شود بیش از هر چیز باید سویه ادبی آن رعایت شود چرا که اگر قرار بود تنها اثری مستند به نگارش در آید آنزمان به اثری این چنینی گزارش اطلاق می‌کردند نه اثر ادبی.
متاسفانه مشکلاتی که آثار ادبی در حوزه سفارشات دولتی دارند اینگونه است که اثر چندان به ادبیت و تکامل ادبی نمی‌رسد بلکه در مقدمات می‌پژمرد. همین امر باعث می‌شود که مخاطب چندان به این اثر توحه نکند و آن را در همراهی با سایر آثار قرار دهد؛آثاری که توسط نویسندگان حرفه‌ای خلق شده است.