در آستانه «جشنواره هنر های تجسمی فجر» امسال فراخوانی برای طراحی پوستر منتشر شد که تا کنون بیش از صد هنرمند آثارشان را برای چاپ در جشنواره فجر به دبیرخانه ارسال کرده اند. این موضوع بهانه ای شد تا درباره پوسترهای جشنواره فجر و میزان تناسب آنها با این جشنواره اندکی بیاندیشیم.
جشنواره فجر در رشته های مختلفی از جمله فیلم و موسیقی و تئاتر و هنرهای تجسمی برگزار میشود. یکی از عمده ترین خصوصیات جشنواره هایی که زیر عنوان فجر برگزار می شوند، مناسبتی ست که بر مبنای آن جشنها و جشنواره ها برگزار میگردد. جشنواره فجر؛ هرسال برگزار می شود. آن هم در زمستان و به مناسبت پیروزی انقلاب. درباره «جشنواره هنر های تجسمی فجر» به خاصه می توان گفت؛ هر یک از نسبت های یاد شده میتواند نسبتی با اعلان جشنواره داشته باشد. اما اعلان 4 دوره گذشته هیچ یک نه انقلاب و نه زمستان و نه هویتی که نشان دهد جشنواره سالانه است و نه جهانی بودن آن را نشان میدهد.
فارغ از این مسائل یک نکته درباره جشنواره فجر وجود دارد که هر سال هم تکرار میشود و آن، خصوصیات نا متناسب و نا متجانس اعلان جشنواره با محتوای هنری آن است. امسال این اعلان به فراخوان گذاشته شده و هنرمندان مختلفی برای آن پوستر طراحی کرده اند. با علم به این که اعلان «جشنواره هنر های تجسمی فجر»، پیشانی این جشنواره به حساب میآید و هنرمندان بسیاری در گوشه و کنار دنیا آن را می بینند؛ باید طراحی این اعلان، بسی مطلوب تر از آن باشد که تا کنون شاهد بوده ایم. جشنواره ای که در آن 9 رشته مختلف وجود دارد و هنرمندان بسیاری در آن شرکت میکنند؛ به قاعده باید دارای اعلانی متناسب و مطلوب باشد. اما واقع امر این است که اعلانهای دوره های گذشته «جشنواره هنر های تجسمی فجر» نه خصوصیات بین المللی یک جشنواره را شامل میشود و نه قادر است، یک جشنواره ایرانی را به نمایش بگذارد، که ابعاد بین المللی داشته و دارد. آنچه متولیان جشنواره تایید میکنند و به روی دیوار می رود؛ تنها ملغمه ای از رنگ و نوشته است و عایدی از آن برای مخاطب، به جهت فهم فهوای کلام موجود نیست.
در واقع یکی از اصولی که طراحان باید مورد نظر قرار دهند؛ این است که این اعلان باید نماینده بصری یک جشنواره باشد. یعنی قابلیت های خلاقه یک جشنواره هنری را در خود راه دهد. اما به واقع در بسیاری از جشنواره ها اعلان با این خصوصیت طراحی نمی شود. متاسفانه نگاه سهل و ممتنع و مبتنی بر رابطه در مسولین سبب میشود، طراح تنها به ارائه یک ترکیب متن و تصویر اکتفا کند. در واقع دانش محدود مسولان خود یکی از عامل هاییست که سبب میشود تا کیفیت جشنواره ها در سطح کشور پایین بیاید و جشنواره شایستگی عنوان آن را نداشته باشد.
در هر حال در مورد پوستر جشنواره چهارم فجر میتوان گفت که طراح حتی به سابقه و نام خود نیز فکر نکرده و در نهایت طرحی را ارائه کرده که متناسب با یک جشنواره منطقه ای هم نیست چه رسد به ملی و فراتر از آن، بینالمللی.
تزئینات دورتا دور کلمه فجر شکلی زننده را به پوستر داده و هیچ قرابتی با حروف نستعلیق ندارند. انبوه گل هایی هم که به گفته مسولین یک قطعه از نگاره ایرانی هستند؛ ضروری به نظر نمی رسد. در ابن مورد گویی طراح از یاد برده است که هر عنصری که برای درک مفهوم ضروری نیست در پوستر زاید است! در این جا هم علف ها و حاشیه دالبری دور کلمه فجر هیچ کدام به فهم موضوع کمک نمی کند. پس نمی توان گفت که جشنواره فجر در پوستر معرفی شده. علاوه بر این اعلان چهارم خصوصیت ویژه ای ندارد تا آن را یک جشنواره بین المللی و هرساله معرفی کند.
به هر روی تنها میتوان امیدوار بود که طراحان امسال فکری به حال جشنواره فجر کنند و پوستری در خور برای آن طراحی کنند.