گزارش هنرنیوز از نشست بررسی کتاب«سبک شناسی»؛/۱/

شعیری: در کتاب «سبک شناسی» با نمونه کامل ادبی مواجه نیستیم

1 آذر 1391 ساعت 13:04

دکتر حمیدرضا شعیری در نشست بررسی کتاب «سبک شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها» که عصر روز گذشته در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، گفت: این کتاب جز قسمت هایی که از ساختار جدا می شود و به سمت بحث مضمون می رود چهارچوب اصلی خود را حول ساختار و روابط ساختاری متن حفظ نموده است و به نظر من کتابی در حوزه مطالعات ساخت گرایانه است. 

به گزارش هنرنیوز  دکتر حمیدرضا شعیری با بیان این مطلب که کتاب «سبک شناسی» دکتر محمود فتوحی یک منبع بسیار خوب پژوهشی برای همه کسانی است که در حوزه زبان و ادبیات فارسی و زبان شناسی مطالعه و پژوهش می کنند، اظهار داشت: در بررسی این کتاب نخست باید دید که اساسا سبک شناسی چیست و محدوده کار و فعالیت سبک شناسی کجاست و می شود تعاریف مختلفی از سبک شناسی ارائه داد؛ اگر سبک شناسی را بررسی شیوه بیان از طریق زبان ادبی و هنری بدانیم باید بگوییم کتاب «سبک شناسی» شیوه های مختلف بیان ادبی را بررسی می کند. 

وی با بیان این مطلب افزود: اگر بگوییم سبک شناسی بررسی شیوه بیان است؛ پس باید بگوییم به نوعی بحث سبک شناسی با ساختار و بررسی روابط ساختاری مرتبط است و با استناد به خود کتاب می توان گفت که بحث اصلی آن پیرامون ساختار است. 

شعیری با اشاره به اینکه این کتاب بررسی روابط ساختاری متن است تصریح کرد: چند نکته در باب کتاب قابل تامل است؛ نخست اینکه اگر عنوان کتاب را «بررسی روابط ساختاری جملات و متن» می گذاشتیم شاید چندان تفاوتی با حاصل نمی شد؛ زیراکه این کتاب جز قسمت هایی که از ساختار جدا می شود و به سمت بحث مضمون می رود چهارچوب اصلی خود را حول ساختار و روابط ساختاری متن حفظ نموده است و به نظر من کتابی در حوزه مطالعات ساخت گرایانه است؛ به عبارت دیگر اگر بگوییم «سبک شناسی» است چنانچه بخواهیم برای آن محدوده زمانی در نظر بگیریم و بگوییم که کتاب از نظر به روز بودن داده های نظری تا چه برهه زمانی را در بر می گیرد، به نظر تنها تا دهه هشتاد میلادی پیش آمده است و داده های دهه هشتاد به بعد را در روابط ساختاری و پسا ساختاری ندارد، علت هم این است که تا ابتدای تحلیل انتقادی گفتمان پیش می رود و در آن در مباحث اولیه می ماند و بعد از آن ما مباحث گفتمانی را که تا سال ۲۰۱۰ مطرح است_ اعم از گفتمان های تنشی، اخلاقی، عاطفی، پدیدارشناختی و..._ این سیستم هاو نظام های گفتمانی را در کتاب نمی بینیم و این خود دلیلی است که بگوییم کتاب «سبک شناسی» دکتر فتوحی بیشتر متکی بر «مطالعات انتقادی ساختار» است؛ از ذیگر سو بیشتر نمونه های ارائه شده در کتاب نمونه هایی از جنس جمله هستند در حالیکه می دانیم که از دهه ۸۰ به بعد در مطالعات گفتمانی جمله ملاک بررسی ما در دیدگاه های علمی نیست و ما از دهه هشتاد به بعد جمله را کنار گذاشته ایم و از دهه هشتاد به بعد خودمان را به گفتمان و نظام های گفتمانی معطوف نموده ایم، چراکه گفتمان مجموعه ای از واحد ها است که با هم درگیر می شوند و به چالش کشیده می شوند لیکن با در نظر گرفتن این موضوع باید گفت این کتاب در واقع بررسی روابط ساختاری جملات است. 

وی ضمن اشاره به اینکه این کتاب به دو بخش مطالعات نظری و مطالعات کاربردی تقسیم می شود گفت: کتاب ۱۴ فصل است و در دو بخش کلان سبک شناسی نظری و سبک شناسی عملی تالیف شده است؛ در صفحه ۳۵ مولف کتاب اشاره می کند به اینکه «سبک به معنی گزینش آگاهانه یا ناخودآگاه از شکل ها و ساختارهای زبان است» و کتاب در چند مورد تاکید می کند که منظور ما بررسی ساختار هاست. 

وی افزود: بدون هیچ قضاوتی باید گفت که مولف کتاب مجموعه بسیار منظمی از مطالعه انواع روابط ساختاری را گردآوری نموده و ما مجموعه بسیار منظمی را در مورد لایه های مختلف ساختار در این کتاب می بینیم. 

شعیری با تاکید بر اینکه در مجموع ما با یک مجموعه خوب و منظم مواجه هستیم اظهار داشت: این کتاب برای کار پژوهش یعنی کسانی که به طور کلی با متن سر و کار دارند چهارچوبی را تعریف می کند که از طریق آن چهارچوب بتوان متن را با توجه به ساختار های آن مورد مطالعه قرار داد. 

عضو هئیات علمی گروه زبان فرانسه دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: یکی از مواردی که در طول کتاب با اینکه بحث حول محور ساختار است نادیده گرفته شده، نوع حضور انسان یعنی نوع حضور سوژه _اعم از پدیداری یا غیر پدیداری یعنی رابطه ای که سوژه با انسان های دیگر، چیزها یا دنیای پیرامون برقرار می کند و بر اساس برقراری این رابطه به درک می رسد_ است و به همین دلیل پاره ای مطالب در رو ساخت مانده و همه نمونه های ما جمله هستند. یعنی ۸۰ درصد بررسی ها در سطح جمله است. 

وی دیگر نقطه ضعف کتاب را عدم پرداخت به نمونه های کامل ادبی دانست و گفت: یکی از نقاط ضعفی که در این کتاب وجود دارد این است که با بررسی نمونه ادبی کاملی مواجه نیستیم تا بر اساس آن بتوانیم معیار ارزیابی یا معیار قضاوت داشته باشیم و نمونه ها به طور منفک هستند. 

شعیری با بیان این نکته افزود: این کتاب در بخشی که نگاهی به سبک زنانه دارد به مطالعه لایه های زبان زنانه و محافظه کاری های و ویژگی های آن می پردازد و کارکردها و تعابیر زنانه در ادبیات فارسی را مورد بررسی قرار می دهد لیکن در این بخش هم با وجود کوشش مولف برای ورود به بحث مضمونی برای اینکه بتواندسخنش را بگوید از صفحه ۴۰۴ در همان بخش با مباحثی چون لایه های واژگانی و لایه های زبانی و موارد مشابه دوباره به مباحث ساختاری زبان بر می گردد. 

دکتر شعیری در خاتمه در تشریح منظر نگاه خود درباره کتاب بیان داشت: در مجموع کتاب «سبک شناس»دکتر محمود فتوحی کتاب بسیار جامع و کامل در حوزه بررسی روابط ساختاری متن است که در این مطالعه به چند سطح بسیار توجه شده است؛ ۱/سطح آوایی و واجی ۲/سطح واژگانی ۳/ سطح نحوی و ۴/ سطح کاربردی و ۵/ سطح ایدئولوژی ولی از این پنج سطح چهار سطح اول سطح شکلی و ساختاری هستند و در سطح پنجم وارد بحث معنایی و ژرف ساختی می شود که در آنجا هم اغلب بحث روابط قدرت و قدرت ایدئولوژیک زبان مطرح است؛ نیز از نکات مثبت کتاب این است که کتاب جامعی است از این نظر که مولف در روابط ساختاری موردی را از قلم نیانداخته و تمام نظریه پردازان مطرح در این حوزه را از قرن ۱۹ تا ۲۰ همه را مد نظر داشته است.

عکس: رضا دشتی

کد خبر: 49969

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcgyy9t.ak9y34prra.html