مسعود ارزان لو در گفتگو با هنرنیوز؛

آموزش با از بین بردن خلاقیت همراه شده است

22 شهريور 1391 ساعت 11:19

مسعود ارزان لو گفت: امروزه آموزش خوبی وجود ندارد و روش تدریس به گونه ای شده که فقط از روی یک کتاب و با یک متد به هنرجو آموزش داده می شود و این کار باعث از بین رفتن خلاقیت می شود.

تار از سازهای زهی است که با زخمه نواخته می‌شود. تار در ایران و برخی مناطق دیگر خاورمیانه مانند آذربایجان و ارمنستان و گرجستان برای نواختن موسیقی کلاسیک این کشورها رایج است. در گذشته تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت. غلامحسین درویش یا درویش خان سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می‌رود. با گذشت زمان نوازندگان و سازندگان بسیاری موجب تغییرات و پیشرفت تار شده‌اند. به همین بهانه با «مسعود ارزان لو» نوازنده تار و تنبور و سازنده تار، به گفتگو نشسته‌ایم که می‌خوانیم؛ 

از میان تمام سازها و با وجود اینکه برخی سازها عمر بالایی دارند، گفته می شود که تار ساز ملی ایرانی است. به نظر شما دلیل این گفته چیست؟ 

یکی از دلایل اینکه تار را ساز ملی ایرانی می دانند شهری شدن این ساز است و اینکه از دوران گذشته تا به امروز جایگاه ویژه ای چه در دربار پادشاهان مختلف و چه در میان عوام از بین تمام سازها داشته است. امروزه تار را به عنوان ساز ملی می شناسند چون سبک کلاسیک و مشخص شده ای برای این ساز وجود دارد. می توان از این هم فراتر رفت و از کار استاد حسین علیزاده که در موسیقی نواحی انجام می دهند سخن گفت که خارج از موسیقی دستگاهی و ردیفی است و نوعی بدعت به شمار می آید. ما سازهای بسیاری در موسیقی بومی و محلی خود داریم که سابقه بسیار زیاد و طولانی دارد؛ مانند تنبور یا بربط. ولی تار به دلیل اینکه از ابتدا جایگاه ویژه ای داشته و مورد توجه اساتید دوره های مختلف بوده و نیز به دلیل وجود دستان بندی و فواصلی که دارد، هم چنین امکانات بیشتری که از لحاظ فضا و اکتاو دارد و محدودیتی در آن وجود ندارد، آن را ساز ملی نام گذاشته اند. البته به عقیده من هیچ سازی محدودیت ندارد و نوازنده است که برای یک ساز محدودیت ایجاد می کند. وقتی تفکر نوازنده محدود نباشد، سازی با محدودیت مواجه نمی شود. در میان سازهای سنتی ما تار از گذشته تا به امروز مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است و بیشتر از آن استفاده شده، در نتیجه به عنوان ساز ملی از آن اسم می برند. 

با توجه به اینکه شما سازنده ساز هستید نظرتان را درباره ساختن ساز و فعالیت در این عرصه بگویید. در بین سازندگان تار روش و سبک کار کدام یک را بیشتر می پسندید. 

یحیی نقطه عطف صنعت تارسازی ایران بود. تا قبل از یحیی تار را روی سینه می زدند و در گذشته استاد بنامی به نام استاد فرج الله بوده که یحیی بسیار زیاد از او آموخت. فرج الله روش روی سینه گذاشتن تار را ابداع کرد. از یحیی به بعد و از زمانی که او کاسه تار را گرد کرد و آن را به صورت بغلی درآورد، نقاط ویژه ای را در الگوی خود لحاظ کرد و تا به امروز سازندگان ما با تمام تجربه هایشان یک چنین الگویی ندارند و هنوز از الگوی یحیی صحبت می شود. امروز سازندگان خوب زیادی داریم که رشد کرده اند و از لحاظ کیفیت رو به بهبود هستند ولی تارسازی به شیوه ماشینی تبدیل است. به طور کلی نسبت به ۳۰ سال گذشته در صنعت سازندگی ساز ما پیشرفت چشمگیری به چشم می خورد و هنوز جای پیشرفت وجود دارد. به عقیده من برای ساخت بهتر سازها باید از اساتید فیزیکدان استفاده کرد. سازندگان ساز باید به گفتگو بنشینند و متفق القول تصمیمی برای تار بگیرند که متأسفانه تاکنون این اتفاق نیفتاده است. از دیگر سازندگان ساز می توان از استاد فرهمند، استاد جزایری و دیگر اساتید نام برد که سازهای آنها در سطوح حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرد. من کار سازندگان ساز گذشته را بیشتر می پسندم و از آنها استفاده می کنم مثل ساز یحیی، جعفر و ملکم و در آینده نیز از آنها استفاده خواهم کرد. 

پس با اینکه تغییر و تحولاتی در روش و شیوه ساخت تار ایجاد شود موافق هستید؟ 

ما نقاط ضعفی در صنعت سازندگی ساز از جمله تار داریم و باید سازندگان بدون تعصب درباره این نقاط ضعف با هم به گفتگو بنشینند و این مسائل را عنوان کنند. تعصبات در این زمینه باید کنار گذاشته شود تا بتوان کاری را درست پیش برد. شاید تارهای امروز از لحاظ زیبایی ظاهری بهتر شده باشند ولی هنوز هم تارهای امروزی با تار یحیی قابل مقایسه نیست. امروزه باید روی صدا بیشتر کار شود و به صورت تخصصی و علمی ساختار تار تغییر پیدا کند. امروزه همه بیشتر ساز ابداعی می سازند در حالی که سازهای ما مانند کمانچه هنوز مشکل دارند. ساز ابداعی خوب است ولی در جایی که سازها همگی خوب و بدون مشکل باشند و ابداع نیز کاملاً متفاوت باشد نه اینکه سیمی را اضافه یا کم کرده و اسم آن را بدعت گذاشت. 

با گذشت چندین دهه از تاریخ تار، کدام یک از نوازندگان تار در ذهن شما همیشه ماندگار هستند؟ 

در تاریخ موسیقی ایران اگر به ۱۰۰ سال تار مراجعه شود، از برجسته ترین آنها می توان از استاد جلیل شهناز نام برد. او در زمان خود بسیار جلوتر از زمان حرکت می کرد و کاری کرد که هنوز نوازندگان ما در حال حاضر از لحاظ زمانی از او عقب تر هستند. استاد فرهنگ شریف، استاد لطفی، حسین علیزاده از دیگر اساتید بنام این عرصه هستند. استاد لطفی و علیزاده بدعت گذاریهایی را در عرصه تار به وجود آوردند که به شور و هیجان موسیقی افزود. برای گذشتگان بستر کاری و پیشرفت فراهم بود و همه آنها نیز پتانسیل خوبی برای خلق آثار داشتند. تفاوتی که بین نسل قدیم نوازنده ها با نسل جدید به چشم می خورد در شیوه آموزش و یادگیری آنهاست. امروزه آموزش خوبی وجود ندارد و روش تدریس به گونه ای شده که فقط از روی یک کتاب و با یک متد به هنرجو آموزش داده می شود و این کار باعث از بین رفتن خلاقیت می شود. در حالی که در گذشته گوشه ای نواخته می شد و از هنرجو خواسته می شد تا هرگونه می خواهد آن را بنوازد به همین دلیل بوده که خلاقیت در کارها به چشم می خورد. 

بیشتر به تکنیک در نوازندگی اعتقاد دارید یا احساس؟ 

امروزه بیشتر نوازندگان ما تکنسین هستند یعنی بیشتر در خدمت تکنیک قرار گرفته اند، در صورتی که تکنیک باید در خدمت حس قرار گیرد. موسیقی مشرق زمین به خصوص ایران، موسیقی احساسی است. نکته دیگری که باید ذکر کنم این است که سکوت در موسیقی ما از بین رفته است در حالی که در گذشته سکوت در موسیقی بسیار زیاد بوده است. حتی در گذشته صدای نفس نوازنده شنیده می شد چون نفس جزئی از موسیقی است و این مسئله باز به شیوه آموزشی ما باز می گردد.
 
شما در تمام سال های فعالیت خود به موسیقی سنتی پرداخته اید و می توان گفت این موسیقی با ذات شما عجین شده است. این موضوع شما را از موسیقی جهان بازداشته؟ 

من ۵ سال اخیر موسیقی ایرانی را بسیار کم شنیده ام و بیشتر دوست دارم موسیقی جهانی را دنبال کنم.

کد خبر: 46089

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcgyz9t.ak9374prra.html