هنر نیوز - متخصصان که خانه‌نشین ‌شوند ،بناهای تاریخی هم از ثبت خارج می‌شوند

متخصصان که خانه‌نشین ‌شوند ،بناهای تاریخی هم از ثبت خارج می‌شوند

رییس ایکوموس ایران گفت : آیا کسانی که در سازمان راجع به میراث فرهنگی تصمیم می‌گیرند، در این باره دوکلمه حرف حساب، چهار صفحه کتاب یا دو تا موضوع خوانده‌اند؟!
به گزارش هنرنیوز، شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها (ICOMOS) سازمانی برای نگهداری و پاسداری از اماکن میراث فرهنگی در سراسر جهان است. فرصتی دست داد تا با دکترمهدی حجت رییس ایکوموس ایران در مورد تخریب خانه‌های تاریخی و خروج آثار از ثبت به گفت و گو بنشینیم.

*** در همه جای دنیا خانه‌های تاریخی یک امتیازند
هنرنیوز: آیا در کشورهای دیگر مثل اسپانیا، فرانسه، انگلستان، ایتالیا با خانه‌هاو بافت‌های تاریخی چنین رفتاری می‌شود؟
هر کدام از کشورها روش‌های مختلفی دارند. یکی از نکات این است که اساساً مالکیت یک بنای تاریخی در کشورهایی که نام بردید یک امتیاز است، یک گنج به حساب می‌آید. شما می‌توانید پول بدهید یک ساختمان نو برایتان بسازند اما چه کسی می‌تواند یک ساختمان تاریخی بسازد. قطعاً وقتی جنسی منحصر به فرد شد طبیعتاً قیمتش بالا می‌رود. چرا الماس گران است، برای اینکه قیمتش بالا است. خوب بناهای تاریخی نیز منحصر به فردند، قابل تکرار نیستند، بنابراین اگر درست فهمیده و به کار گرفته شوند و به آن کاری که شایسته هستند اختصاص یابند طبیعتاً ارزش افزوده فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کنند. در تمام دنیا همین روال برقرار است یعنی کسی که یک بنای تاریخی دارد، صاحب یک گنج است اما ما در اینجا اینقدر منفی با بناها و مالکانشان برخورد کردیم که وقتی به یک نفر می‌گویی بنایت را ثبت کردند، دنیا جلوی چشمانش تیره و تار می‌شود. اگر یک کتاب داشته باشید منِ کارشناس بگویم شما باید آن را به ثبت ملی برسانید خوشحال می‌شوید یا بدحال؟ طبیعتاً خوشحال می‌شوید که عجب کتاب مهمی است که به ثبت آثار ایران می‌رسد. در مورد بنای تاریخی هم باید همین احساس وجود داشته باشد اما چون نمی‌توانند به اندازه یک ساختمانی که می‌کوبند و پنج طبقه جای آن می‌سازند، از آن بهره ببرند، تمایلی به ماندن آن در ثبت ندارند. باید از نقطه نظر اجتماعی روی این مسأله کار شود .
مسائل میراث فرهنگی در حوزه فرهنگ قرار دارد بنابراین باید در جامعه کار فرهنگی شده و مردم نسبت به آنچه که دارند، آگاه شوند تا قدرش را بدانند و مطلع شوند چگونه باید از آن استفاده کنند. البته دستگاه‌های دولتی و شهرداری عموماً در این کشورها کمک می‌کنند. در کشورهایی مثل ایتالیا، انگلستان، فرانسه تراست‌های بزرگی وجود دارد که متعلق به بخش خصوصی است .آنها باید به بازسازی این بناها کمک ‌کنند.
*** اگر کسی نفت در خانه‌اش پیدا شود می‌تواند آن را آتش بزند؟
هنرنیوز: آیا بعد از مرمت این بناها را در اختیار خود می‌گیرند؟ یا یک قرارداد صوری 99 ساله می‌بندند ؟
خیر، اینطور نیست که بتوانند یک بنای تاریخی را پس از مرمت در اختیار خود بگیرند. درست مثل کاری که اخیراً در ایران در حال انجام است ، یک بنا تاریخی را در اختیار خودشان می‌گیرند و از آن بهره برداری می کنند.
آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند اما کاربری بنا، به‌گونه‌ای است که برای استفاده عموم باشد. برای اینکه بنای عمومی جز انفال یعنی اموال عمومی است مثل جنگل .
یک مثال ساده‌تر اگر کسی الان در خانه‌اش نفت پیدا شود، می‌تواند آن را ببرد خلیج فارس بفروشد یا بگوید مال خودم است، می‌خواهم آتشش بزنم. نفت جزانفال است و مال همه مردم است بناهای تاریخی مال همه مردم است باید همه از آن منتفع شوند بنابراین اینکه افرادی یا دستگاهی یک بنای تاریخی را بخرند و به مالکیت خودشان در آورند، آن را مرمت کنند برای استفاده شخصی یا هتلی برای خودشان، این درست نیست . باید در معرض استفاده عمومی قرار بگیرد و تبدیل شود به کاربری ‌هایی که همه مردم به تساوی بتوانند از آن بهره مند شوند.
*** افراد خاص، کاربری‌های خاص
هنرنیوز: چه کاربری‌هایی برای این بناها تعریف شود؟
مورد به مورد فرق می‌کند. ما این همه احتیاج به فضاهای عمومی داریم، کتابخانه ،موزه ،پستخانه ،مراکز پاسخگویی الکترونیکی شهرداری. زمانی که من مشغول به کاربودم بسیاری از بناهای تاریخی موجود در شهرها را مثلا تبدیل به شهرداری آن منطقه کردیم، به این ترتیب همه مردم بهره ‌مند می‌شوند.
در کشورهای دیگر نیزاین‌ گونه است یعنی اماکن تاریخی دانشگاه ،استانداری ، شهرداری، پستخانه، فرمانداری ، کتابخانه و...هستند، یعنی فضایی که عموم مردم بتوانند وارد آن شوند، فضا را ببیند و بهره‌مند شوند،نه اینکه برای آن کاربری اقتصادی خاص برای افراد بخصوصی تعریف شود.
هستند جاهایی که به اماکن خاص مثل هتل‌ تبدیل شدند ، اما سلسله مراتب دارد و در این مبحث نمی‌گنجد و میراث فرهنگی به درجه یک، دو،سه و.. مرتبه بندی می‌شود و آنگاه تعریف می‌شود که برای هرکدام چه کاربری می‌توان انجام داد. اما ما نتوانسته‌ایم از بناهایمان بهره برداری مادی بکنیم تا صاحب بنا ازثبت آن خوشحال شود و بداند چه گوهری بدست آورده است .هنوز نتوانستیم میراث فرهنگی را به درستی در جامعه معرفی کنیم بنابراین مردم برداشت درستی نسبت به قضیه ندارند.
***مگر ما یک کشور مهجور و غریبیم ؟!
پیشنهاد شما درباره خانه‌های تاریخی و خروج آثار از ثبت چیست؟
اول خروج آثار کاملاً متوقف شود و بعد کارکارشناسی دقیق‌تری توسط کسانی که این موضوع را می‌شناسند، انجام شود. اینکه راهکارها چیست و چگونه می‌توان زمان خرید. دستگاه‌های مربوطه هم باید همزمان اقدام کنند. به جای برگزاری جشنواره باید متمرکز شوند روی برنامه سازی فرهنگی .باید در رسانه‌ها مخصوصاً صدا و سیما با مردم حرف بزنند و آنها را آگاه کنند که چرا ما این بنا را نگه داشتیم و هدف از این کار چیست ؟باید بگویند مالکی که در این خانه هستی ،درست است که ناراحتی اما ما شرایطی برایت مهیا می‌کنیم که منفعت اقتصادی هم برایت داشته باشد.این موضوع بسیار مهمی است و باید درباره آن توضیح داد و راهکار ارائه کرد مثل همه دنیا ما هم باید از این همه افتخار که در گذشته بوجود آمده از این همه زیبایی و ارزشهای فنی که فراهم شده به نحوی که همه دنیا استفاده می‌کنند، بهره ببریم.
مگر ما در دنیا یک کشور غریب و مهجوریم . این همه کشور در دنیا دارند ازبناهای تاریخی‌شان استفاده می کنند،در کشورهای مختلف و موفق هزاران کتاب نوشته شده که چگونه این کار را انجام می دهند.
*** وقتی متخصصان خانه نشین می‌شوند
هنرنیوز: چرا ما نمی‌توانیم از کشورهای موفق در این زمینه الگوبرداری کنیم؟
برای اینکه آقایان از این کتاب‌ها اصلا هیچ نمی‌دانند . شما دقت کنید آیا کسانی که راجع به این موضوعات در میراث فرهنگی تصمیم می‌گیرند در این باره دوکلمه حرف حساب، چهار صفحه کتاب یا دو تا موضوع خوانده‌اند.این همه آدم متخصص در این زمینه هست همه را یا بازنشسته کردند، یا بازخرید یا انداختند بیرون به جای آنها کسانی که هیچ چیزی دراین باره نمی‌دانند، سرکار گذاشتند خوب نتیجه همین می‌شود.این مسایل سواد می خواهد، آشنایی با موضوع ومطالعه می‌خواهد اما به نظر می‌رسد متأسفانه این روزها خیلی از این موضوعات مطرح نیست.
*** کسی که خودش را به خواب زده
هنرنیوز : ایکوموس سازمانی برای نگهداری و پاسداری از اماکن میراث فرهنگی در سراسر جهان است چرا در این زمینه موضع‌گیری نمی‌کند؟
دخالت و کار کارشناسی و ورود به این مباحث وقتی مجاز وصحیح است که آدم انتظارداشته باشد تغییری حاصل می‌شود . در امر به معروف و نهی منکر شرط اصلی آن شرط تاثیر است یعنی توضیحی که می‌دهید تأثیردارد یعنی کار بد را رها می‌کند و کار خوب را انجام می‌دهد. ایکوموس الان گرفتار این معنا است وقتی نگاه می‌کند تمام امور به نحوی برنامه‌ریزی شده است یعنی کسی خوابش نبرده که ایکوموس بیدارش کند چه می‌تواند بکند. وقتی کسی خودش را به خواب زده که نمی‌توان بیدارش کرد. به همین جهت ایکوموس بیشتر برنامه‌های خود را روی برنامه و نشست‌های علمی و کنفرانس‌ها می‌گذارد. مشت به سندان کوبیدن هنر خیلی بزرگی نیست .بنابراین فکر نمی کنم در شرایطی که الان هست دخالت ایکوموس خیلی موثر باشد چون می‌دانیم چه کسانی و با چه هدفی این کارها را انجام می‌دهند.

مریم اطیابی