رضا رفیع در گفتگو با هنرنیوز؛

طنز آکادمیک هرگز جدی گرفته نشده است

17 آبان 1391 ساعت 10:41

رضا رفیع طنز پرداز، نویسنده و پژوهشگر با حضور در غرفه هنرنیوز در نوزدهمین جشنواره مطبوعات و رسانه ها گفت : طنز گونه ای از ادبیات ماست که هم در فرهنگ و ادب شفاهی و هم در نوع مکتوب آن وجود دارد و این فرهنگ شفاهی، عامه مردم را شامل می شود و تقریباً تمام مردم ما روحیه شاعری دارند ولی تنها عده ای آثارشان به گونه مکتوب منتشر می شود لذا به موازات روح شاعرانگی، روح طنز پردازی هم به درجات مختلف در مردم ما وجود دارد.

رفیع در گفتگو با خبرنگار گروه کتاب و ادبیات هنرنیوز در پاسخ به این پرسش که «چگونه باید طنز را به یک جایگاه علمی سوق داد تا به معیارهای طنز فاخر و متعالی نزدیک شود؟» اظهار داشت: گذشته ما مبتنی بر متون ادبی فاخری است که طنز به عنوان یکی از شاخصه هایش همیشه در آن حضور داشته؛ به عبارت دیگر وقتی طنز جزئی از ادبیات فاخر ما به شمار می رود قطعا در این ادبیات فاخر طنز نیز به طبع فاخر بوده است که نمونه بارزش را در آثار بزرگان شعر و ادب فارسی می توان دید. 

رفیع با بیان اینکه «طنز فاخر در ادبیات امروز هم وجود دارد» گفت: امروز هم جلوه های طنز فاخر کم نیست و همواره چهره هایی در طنز ظهور پیدا کرده اند که طنزشان از سر ادب و ادبیات، نجابت و اخلاق بوده و مبتنی بر حفظ اصول قومی، ارزشی، فرهنگی و ملی ما بوده که منجر به شکل گیری طنز فاخر شده است، طنزی که علاوه بر رعایت ارزش ها مبتنی بر تکنیک و علم طنز نویسی است و لذا کسی نمی تواند فقط ارزش ها را رعایت کند ولی شل قلم بزند و سرد بنویسد و اصول و مبانی نگارشی را رعایت نکند که در این صورت حرفش دلنشین نخواهد بود و در واقع این موارد وقتی کنار هم بنشیند اعم از تکنیک و محتوا طنز فاخر را ایجاد می کند؛ طنزی که بین مردم اعم از عوام و خواص اهالی ادبیات، فرهنگ و رسانه) راه پیدا کمی کند و در خاطره ها می ماند؛
«متاع کفر و دین بی مشتری نیست// گروهی آن گروهی این پسندند»
و مخاطب است که با انتخابش به نوع بهتر طنز مهر تأیید می زند اگر چه همیشه اقبال مخاطب دلیل قوت و قدرت آن اثر نیست و گاهی ممکن است یک هجونامه سیاسی نوشته شود ولی از قضا بیش از یک طنزنامه فرهنگی مورد اقبال واقع شود. 

وی به طنز اینترنتی و دیجیتالی اشاره کرد و آن ها را نوع امروزی طنز دانست و عنوان داشت: در نوع امروزی طنز هم شاهد شکل گیری استعدادهای خوبی هستیم که بعضاً خود راهشان را پیدا می کنند چراکه امروز دیگر به شکل قدیم هیچ پاتوقی از پیشکسوتان وجود ندارد که به کار آنها نظارت کند؛ در نتیجه خود فرد کارش را در سایت یا وبلاگ قرار می دهد و از آنجا که نظارت خاصی نیست، تدریجا خودش مهارت ها را کسب می کند و کم کم راه خودش را پیدا می کند. 

وی با بیان این مطلب افزود: به هر حال طنز گونه ای از ادبیات ماست که هم در فرهنگ و ادب شفاهی و هم در نوع مکتوب آن وجود دارد و این فرهنگ شفاهی، عامه مردم را شامل می شود و تقریباً تمام مردم ما روحیه شاعری دارند ولی تنها عده ای آثارشان به گونه مکتوب منتشر می شود لذا به موازات روح شاعرانگی، روح طنز پردازی هم به درجات مختلف در مردم ما وجود دارد. 

این نویسنده و طنز پرداز در پاسخ به این پرسش که «آیا اگر ادبیات طنز در دانشگاه های کشور به صورت رشته ای مستقل تدریس شود از خلاقیت های بالقوه فاصله می گیرد یا شرایط بهتری پیدا می کند؟»گفت : هر هنری که خدا در ذات انسان قرار داده یک امر بالقوه است که به صورت طبعی و سرشتی در نهاد انسان قرارداده شده و اگر این مسئله مجهز به آگاهی، مطالعهف تکنیک و کسب تجربه نشود آن استعداد هدر می رود و به صورت علف های هرزی شود که رویش مطلوبی نداشته باشد؛ اگر هر هنری به عرصه های دانشگاهی و آکادمیک راه پیدا کند و پشتوانه های علمی و دانشگاهی پیدا کند ما شاهد حرکت های علمی مستحکم تری در آن عرصه هنری خواهیم بود ، لذا طنز هم از این موارد مستثنی نیست و حتماً در این حوزه نیاز است که رشته های ادبی ما در چند واحد آکادمیک به طنز اختصاص پیدا کنند و منابع دانشگاهی آن تدریس شوند، لیکن بحث آکادمیک شدن طنز هرگز جدی گرفته نشده است. 

وی با بیان اینکه در گام نخست برای انجام هر فعالیتی در عرصه هنر و مخصوصا طنز اندکی مخالفت ها وجود دارد، افزود: آنچه در شعار همیشه می گوییم مدافعش هستیم و همواره می گوییم که باید فلان حوزه به سمت متعالی شدن برود متاسفانه در عمل دست و پای همه می لرزد و در عمل انجام نمی شود و دلیل آن چیزی نیست جز اینکه آنها مردم و مسئولین حوزه مربوطه را نمی شناسند لذا مقابلش جبهه گری می کنند. 

رفیع دیگر پرسش هنرنیوز را مبنی بر اینکه «آیا منابع پژوهشی این حوزه کفایت می کند برای تدریس دانشگاهی یا باید روی آن کار شود؟» اظهار داشت : دو منبع اساسی که به شکل متشخص و مستقل وجود دارد؛ نخست کتاب دکتر حسین بهزادی اندوجردی و دوم کتاب دکتر علی اصغر هروی که هر دو با اینکه طنز نویس نیستند در حوزه طنز دو اثر پژوهشی قابل اتکا دارند که این منابع می تواند در دانشگاه ها تدریس شود، که هر دو کتاب به بررسی مبانی طنز، شیوه ها و پایه هایش برمی گردد و اگر طنزنویسی بخواهد با توجه به شیوه های امروز طنز قلم بزند به یک سری پشتوانه های علمی از گذشته و تاریخچه آن نیاز پیدا می کند که رجوع به این منابع مکتوب مناسب است باقی مقالات پراکنده ای است که در رسانه ها چاپ شده است و یا موضوعات پایان نامه ها بوده است. 

وی در خصوص وضعیت طنز در مطبوعات و مطبوعات طنز در ایران گفت : ایران ما شایستگی دارد که تقریباً ده ها نشریه طنز اعم از ماهنامه ، سالنامه یا هفته نامه منتشر شود لیکن پرداخت به آن به قدری ضعیف است که متولی نشر و فرهنگ را زیر سئوال می برد؛ چرا که وقتی یک توریست وارد کشوری می شود برای آنکه بفهمد که چه مقدار از آزادی بیان، تضارب اندیشه ها در آن کشور وجود دارد اولین کار که می کند این است که جلوی پیشخوان مطبوعات می رود تا ببیند که چند نشریه طنز بر روی پیشخوان مطبوعات طنز حضور دارد لیکن با کمترین پرداخت به طنز در نشریات مکتوب کشور مواجه می شود. 

وی در خاتمه خاطرنشان کرد : به نظر من در حال حاضر ما به سرعت به سمت دیجیتالی شدن مباحث فکری و فرهنگی حرکت می کنیم و حتی الان شعر دیجیتالی و الکترونیکی اختراع شده و نشان دهنده این است که فضاهای فکری چقدر از نظر تعداد و تکثر قابل گسترش است و می تواند با مبانی مختلف فرهنگی گره بخورد و خبرگزاری ها می توانند طنز را در کار بیاورند که می تواند در جذب و جلب مخاطب نقش موثری داشته باشد تا انشالله به روزی برسد که شاهد تولد یک خبرگزاری طنز باشیم تا از اساس تمام خبرها و تحلیل ها توسط یک کمیته آشنا به طنز نوشته شود و این تولد جای تبریک دارد و امید است مسئولین به این قضیه توجه کنند اگر اندکی فتیله جسارت ها بالا برود. 

مریم خاکیان

کد خبر: 49186

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdch-znk.23nw6dftt2.html