هنر نیوز - کاریکاتور ، اغراق، تجسم واقعیت

نگاهی به کاریکاتورهای برگزیده سومین دوره جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر؛

کاریکاتور از بخش‌های فعال دومین جشنواره تجسمی فجر بود که این بخش به صورت بين‌المللي و با شركت ٢٨ كشور برگزار ‌شد.
حضور هنرمندان خارجي در اين بخش به خوبي گوياي اين مطلب بود كه كاريكاتور ايران به مرتبه بين‌المللي دست يافته و در ميان كشورهاي برتر جهان قرار دارد. كاريكاتور ايران نه تنها قابل قياس بلكه در بسياري از حوزه‌ها برتر از نمونه هاي خارجي ظاهر شده است و حضور هنرمندان جوان در این عرصه در خور توجه است.
نکته دیگر این جشنواره رقابت نزدیک ایران با کشورهای صاحب سبک در این عرصه بود که به وضوح مشهود است. در مقایسه با آثار خارجی هنرمندان ایرانی بسیار قدرتمند ظاهر شده‌اند و می‌توان گفت ایران در عرصه بین‌المللی از جایگاه مناسبی برخوردار است و رقیبی برای سایر کشورهای قدرتمند دنیا به شمار می‌رود.
این هنر در سراسر سال‌های گذشته با روند رو به رشد هنرمندانی را پرورش داده‌است که می‌توانند آینده‌ای روشن برای ایران رقم زنند. هنرمند ايراني با انديشه‌اي پويا و نگرشي تيزبينانه در اين عرصه با دنيا به رقابت برخواسته است. در مجموع مي‌توان گفت كاريكاتور ايران به دليل آن‌كه در حصار تجارت گرفتار نيامده و هنوز به صورت هنري دنبال مي‌شود ارزش خود را در سطح حرفه‌اي نگه داشته است. با این وجود نیاز به توجه بی‌دریغ مسولان در این راستا هم‌چنان محسوس است.
لازم به ذکر است؛ اولین کاریکاتور هایی که در آن مسایل سیاسی و اجتماعی مطرح شدء در حفاری‌های شهر پمپی به دست آمده که تقریبا 1900 سال پیش در زیر گدازه های آتشفشانی پنهان بود.این کاریکاتور ها بر روی ستون هاس سنگی کنده شده بود و در معرض دید همگان قرار داده می شد.
كاريكاتور در ايران با تأسیس خانه كاريكاتور در مهرماه سال ۱۳۷۵ شكل رسمي پيدا كرد و با نشریاتی نظير كيهان كاريكاتور و نشريه طنز و كاريكاتور براي ساليان متمادي به فعاليت خود ادامه داده است. اين نشريات به صورت مستمر در جهت شناساندن كاريكاتور ايفاي نقش كرده‌اند. کاریکاتور ایران در اغلب زمینه‌ها حضور اثر‌بخشی در سطح جهانی داشته‌است. ‌هم چنین هنرمندان ايراني در بخش طنز سياسي و فرهنگي نقش پويا و انكار ناشدني دارند .
اما؛ داوران بخش کاریکاتور كامبیز درمبخش (ایران)، سید مسعود شجاعی طباطبایی (ایران)، جواد علیزاده (ایران)، محمدحسین نیرومند (ایران)، دالسیو ماچادو (برزیل)، آنجل بولیگان (كوبا) و میخائیل كونتوریس (یونان) بودند که در بخش كاریكاتور 295 اثر از 243 هنرمند به نمایشگاه سومین جشنواره هنرهای تجسمی فجر راه یافت.
هنرمندانی خارجی شرکت کننده در جشنواره کاریکاتور امسال بیشتر از کشورهای برزیل، چین، و ترکیه به این دوره راه یافته بودند.

دومین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از 12 بهمن تا 12 اسفند در خانه هنرمندان ایران، موزه هنرهای معاصر، مؤسسه فرهنگی هنری صبا و فرهنگسرای نیاوران در تهران و 4 استان دیگر برگزار می‌شود.
این جشنواره‌ در 8 رشته در بهمن و اسفند ماه سال‌جاری هم‌زمان در تهران، گرگان، یزد، سمنان و خوزستان برگزار می‌شود.

نقاشی یکی از بخش‌های اصلی جشنواره تجسمی فجر است که این روزها در حال برگزاری است. داوران این بخش مرتضی اسدی، كاظم چلیپا، مهدی حسینی، جلال شباهنگی و منوچهر معتبر هستند. در بخش نقاشی 108 اثر از 83 هنرمند به نمایشگاه سومین جشنواره هنرهای تجسمی فجر راه یافت.
نقاشي بيان درونيات است در غالب رنگ، فرم و فضا. اين هنر در هر عصر بر مبناي انديشه اجتماع شكل مي‌گيرد و مي‌توان آن‌را آئينه ادب، فرهنگ، سياست و مذهب هر عصر دانست.
آن‌چه سال‌هاست در كشورهايي نظير ايران رخ مي‌دهد پيروي از نمونه‌هايي است كه در اروپا و يا امريكا بر پايه جنبش‌هاي مدرن شكل گرفته‌است. لازم به ذكر است اين جنبش‌ها در غرب درپي يك اتفاق سياسي يا فرهنگي به وقوع مي‌پيوندد، تقليد بي‌اساس از آن نه تنها بي‌معنا بلكه زيان‌آور به نظر مي‌رسد. اين موضوع هويت هنر ايراني را به طور مستقيم تحت‌ تأثير قرار مي‌دهد.
مجموعه آثار جشنواره فجر در بخش نقاشي نيز از اين مسئله مستثني نيست و غالباً پیروی از جنبش‌های نوگرای اروپایی و امریکایی سده‌های نوزدهم و بیستم در آ‌نها مشهود است و کم‌تر به جنبه‌های ملی در این آثار ديده مي‌شود ‌است.
اكنون با اين مقدمه اين مسئله مطرح مي‌شود كه علیرغم توجه روزافزون به هنر و گسترش آن در میان اقشار مختلف مردم، به نظر می‌رسد این هنر در سطح مسابقات و جشنواره‌ها ضعیف ظاهر می‌شود. در سال‌های اخیر مضامین نمایشگاه‌هایی از این دست کمتر از سبک و سیاق هنر ایرانی پیروی می‌کند. این سخن نه به معنای لزوم پیروی از سنت در فرم بلکه در رعایت اصالت در مضامینی است که گویای ملیتی واحد باشد. ایران با سابقه درخشان چندین قرن در زمینه نقاشی و لزوم استفاده از این پیشینه برای ارتقای هنر در استفاده از این سابقه گران‌بها کم‌بهره بوده‌است. به نظر می‌رسد تقلید از نمونه‌های غربی در نقاشی معاصر ایران از اعتبار و خلاقیت می‌کاهد و ارزش‌های این هنر دیرپا را کم‌رنگ‌تر جلوه می‌دهد.
در اين ميان نقش مسؤلان برگزاري نمايشگاههايي ازين دست بيشتر مشهود است. با توجه به اين امر كه دانشگاه‌ها، موسسات وابسته به حوزه هنري و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در تغيير روند هنر ايران بسيار موثرند لزوم پيگيري اين امر از سوي آنان ضروري به نظر مي‌رسد.
با این وجود نفوذ نگرش غرب در هنر ایران قابل انکار نیست. علیرغم این موضوع در برخی از آثار جلوه‌هایی از هنر گذشته ایران نیز به چشم می‌خورد، لیکن این تأثیر عاری از بیانی نو و صرفاً به مثابه تقلید یک سنت کهن است. لازم به ذکر است در مجموع آثار بدعت‌هایی به چشم می‌خورد که حاکی از شناخت هنرمند از جلوه‌های تصویری اثرگذار است و این نکته می‌تواند در آینده نقاشی ایران اثرگذار باشد. در هر حال لازم است ایده به عنوان یک امر خلاق توجه بیشتری مبذول گردد تا هنر ایران به تعالی و شکوهی که در خور آن است دست یابد.
این جشنواره از یک نظر بسیار حائز اهمیت است و آن این‌‌که هنرمندانی در این مسابقه مجال ظهور یافتند، که اغلب رده سنی 20 تا 30 سال را تشکیل می‌دهند و این امر گامی مهم در جهت آینده هنر این سرزمین است.
با وجود این بارقه‌هایی از ذوق ایرانی به چشم می‌خورد که در صورت توجه مسئولان این امر می‌توان شاهد پیشرفت نقاشی ایران بود.