ابن‌يمين و دنيايي از مضامين اخلاقي و اجتماعي
9 مرداد 1389 ساعت 13:36
ابن‌يمين فريومدي در انواع فنون شعري ادبي طبع خود را آزموده اما شهرت و اهميت وي بيشتر به سبب قطعات اوست كه شامل مضامين اخلاقي و اجتماعي است.
به گزارش هنرنيوز به نقل از فارس ، روستاي فرومد در منتهي‌اليه شرقي شهرستان شاهرود (كيلومتر 180) و مسير شاهرود به سبزوار واقع است.
در مركز اين روستاي زيبا، ساختماني سرخ رنگ به چشم مي‌خورد كه آرامگاه ابن‌يمين، شاعر معروف و قطعه‌سراي بزرگ زبان فارسي است.
بناي آرامگاه در سال 1353 بازسازي و ساختمان زيبايي در آن محل احداث شد كه برخي آن را نماد كلاه سربداران و گروه ديگر آن را به صورت گلي در حال شكفته شدن مي‌دانند.
اين بنا كه با بافت روستا همخواني ندارد، شش گوش است. سنگ قبر داراي شش ضلع كوچك است كه روي آن نوشته شده «آرامگاه اميرفخرالدين محمد‌ابن يمين‌الدين متخلص به ابن‌يمين، شاعري بوده است دانشمند، دوران زندگي را با كمال مناعت و وارستگي به پايان رسانده است».
امير فخرالدين محمود بن امير يمين‌الدين طغرائي مستوفي فرومدي مشهور و متخلص به ابن‌يمين در اواخر قرن هفتم هجري قمري چشم به جهان گشود.
وي دوران كودكي را در زادگاهش گذراند و در همان جا به تحصيل مقدمات علوم پرداخت و در علوم معقول و منقول مهارت يافت.
در سايه لطف و عنايت پدري صاحب ديوان وزير خراسان (امير يمين‌الدين) رشد كرد و از روزگار جواني جزو شاعران و منشيان عهد خود شد و چنانكه پدرش متصدي تحرير طغرا (نوعي خوشنويسي پيچيده كه به وسيله آن لقب‌ها و نام سلطان يا اميري را برسر فرمان او مي‌نوشتند) در آغاز احكام بود و به طغرائي مشغول بود فرزند وي ابن‌يمين هم منصب استيفا (حسابداري) و تحرير طغرا را در خدمت علاء‌الدين محمد فرومدي وزير خراسان عهده‌دار شد و به همين دليل او را مستوفي ناميده‌اند.
نخستين سال‌هاي زندگاني ابن‌يمين در خراسان گذشت و بعد به تبريز رفت و به دستگاه غياث‌الدين محمد بن رشيد‌الدين فضل‌الله وزير پيوست اما به دليل مريضي و عدم استقامت كار خود در آن شهر، از وي اجازه برگشت به زاد‌گاه خود را گرفت.
آنگونه كه از سروده‌هاي او برمي‌آيد اقامت درنواحي عراق (خارج خراسان) چندان براي وي خوشايند نبوده و با طبع شاعرانه‌اش منافات داشته است.
بهره نبردن از اهل كرم، بر اين نارضايتي افزوده و وي را مصمم به بازگشت به خراسان و اقامت در فرومد كرد، در همين زمان با گروهي از پادشاهان و وزراي زمان خود در خراسان ارتباط پيدا كرد و به ستايش آنان پرداخت كه از آن جمله مي‌توان به خواجه علاء‌الدين در گرگان، معزالدين حسين‌كرت در هرات و سربداران در سبزوار اشاره كرد.
روزگار وي همزمان بود با كشمكش‌هاي امراي خراسان در عهد ايلخانان و حمله مغول كه او نيز از اين درگيري‌ها به دور نبوده و گاه در آنها شركت مي‌‌كرد چنانكه در جنگ ميان معزالدوله حسين‌كرت با خواجه وجيه‌الدين سربداري كه در محلي بنام زواره اتفاق افتاد و خواجه وجيه‌الدين در آن شكست خورد ديوان اشعار او نيز دزديده شد و تلاش وي براي پس‌گرفتن اين ديوان در سال 743 (ه.ق) كه به دربار آل‌كرت راه پيدا كرد و ستايش آنان نيز ثمربخش نبود و او ناچار به گردآوري اشعار پراكنده خود شد و ديوان تازه‌اي با مقدمه‌اي از خود نوشت.
اين شاعر فرهيخته عمري طولاني داشته و به هر حال بيشتر سال‌هاي عمر به ويژه سال‌هاي آخر را به سبب فضاي نا آرام دوران مغول با تكيه بر حرفه شاعري و اعتماد مطلق بر ذوق و قريحه سخنوري در سبزوار و فرومد، به كار كشاورزي مشغول بوده است.
چنانكه خود در يكي از اشعارش مي‌گويد:
مرا لقمه نان كه در خور بود
پديد آورم از ره دهقنت
به نزديك دونان نخواهم نمود
زبهر دونان بيش از اين مسكنت
من و طاعت و گوشه عافيت
زهي پادشاهي زهي سلطنت
ابن‌يمين در انواع فنون شعري ادبي طبع خود را آزموده اما شهرت و اهميت وي بيشتر به سبب قطعات اوست كه مشتمل بر مضامين اخلاقي و اجتماعي است.
در اشعار وي پند واندرز جايگاه خاصّي دارد، معاني بلند در پند و اندرزها و فصايح سودمند در اشعار وي گوياي بزرگي طبع و دقت در معاني است.
وي مخاطبش را به تبعيت از عقل ترغيب كرده و كمالات اخلاقي را در قناعت و پرهيز از حرص مي‌داند و در عين حال دين و دنيا را مايه نيكوكاري و راحت‌بندگان و حق‌جويي را عين تقوا و زهد و دينداري مي‌داند.
كلام ابن‌يمين تكلف و تصنع ندارد و از لحاظ انسجام و سادگي و رواني بسيار ممتاز است.
وي مسلمان و شيعه 12 امامي بود و از قصايدي كه در مدح خاندان رسالت سروده است حسن عقيده و مراتب ارادتش آشكار مي‌شود.
وي همچنين در اشعارش از قرآن و حديث الهام گرفته است و نمونه‌هايي از درج، اقتباس، اشاره، تلميح، حل و تحليل و تمثيل از قرآن كريم و احاديث را مي‌توان در اشعار او ديد.
لطف تو در معني نهفته در دل آگاه
حكمت تو در زبان نهاده بيان را
كه اشاره به آيات 1 تا 4 سوره الرحمن دارد. وي به حضرت علي (ع) علاقه ويژه‌اي دارد و قصايد مفصلي در اين مورد سروده است.
همچنين در اشعار او نمونه‌هايي از افكار ناب وي كه در آن تجلي فرهنگ ملي ايران به طور خيره‌كننده‌اي جلوه‌گر است، وجود دارد كه از آن جمله مي‌توان به مثنوي چهار پند انوشيروان و موبدان كه نماينده انتقال افكار والاي بزرگان ايراني بصورت شعر دري اشاره كرد.
گزيده‌اي از اشعار ابن‌يمين شامل 159 قطعه، نخستين بار در سال1852ميلادي به كوشش فن شلشتاوسرد در وين به زبان آلماني ترجمه شد.
چاپ ديگري از قطعات ابن‌يمين در سال 1865 ميلادي در كلكته با عنوان كتاب مقطعات ابن‌يمين من تصنيفات ابن‌يمين فرومدي به چاپ رسيد.
رادول در سال 1933 ميلادي گزيده ديگري شامل 100 قطعه از اشعار ابن‌يمين را با ترجمه انگليسي در لندن منتشر كرد.
رشيد ياسمي كه در 1303 (ه.ش) كتاب سودمندي با عنوان احوال ابن‌يمين در تهران منتشر كرده بود، در سال 1317 (ه.ش) ديوان اشعار او را نيز منتشر كرد و يك سال بعد (1318ه.ش) سعيد نفيسي قطعات و رباعيات ابن‌يمين را با مقدمه‌اي در احوال او به چاپ رساند.
وي عمر 83 يا 84 ساله داشته است و آرامگاه وي درفرومد يادآور خاطرات بزرگ مردي است كه با سرودن اشعار ساده و كلامي شيرين و دلپذيرهمه را به سوي كمال انسان دعوت مي‌‌كند كه امروزه ميعادگاه صاحبدلان و مشتاقان شعر و ادب پارسي است و پس از قرن‌ها همچنان بزرگ و عزيز است.
به گاه فقر توانگر نماي همت باش
كه گر هيچ ندارندي بزرگ شمارندت
کد خبر: 14194
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdci5zaz.t1a532bcct.html