گفت و گو هنرنیوز با ام‌البنین نعمت گرگانی مدیر اداره کل موزه‌ها؛
امکان به حراج گذاشتن فرش و سفال 700 ساله در ایران
12 دی 1389 ساعت 14:51
مدیر اداره کل موزه‌ها گفت: در مراکز اموال تاریخی – فرهنگی حتی فرش یا سفالی با قدمت 700 سال امکان خرید و فروش دارد اما امکان خروج این اموال از کشور وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی هنرنیوز، در مردادماه سال جاری خبری با این مضمون روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت: «راه‌اندازی مرکز حراج اشیاء تاریخی در کیش» که در عین کوتاهی تعجب همگان را برانگیخت.
این خبر اما و اگرها و واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشت. برخی می‌گفتند مسافران و مردم ساکن جزیره کیش از رطوبت و گرمای همیشگی هوا شکایت دارند، حالا چگونه قرار است این اشیای تاریخی که هویت، فرهنگ و تمدن یک کشور را با خود به دنبال دارند، در همین جزیره به فروش برسند؟ برخی دیگر نزدیکی این مکان به کشورهای حاشیه خلیج فارس را موجب نگرانی و افزایش قاچاق میراث فرهنگی عنوان کردند و گروهی از آثار تاریخی ایران به عنوان ناموس ایران نام برده و ابراز کردند:«چطور می‌شود ما به ناموس ملی خود چوب حراج بزنیم؟ این آثار برگ برگ تاریخ سرزمین ما هستند. با هر قیمتی هر کس تاریخش را حراج بزند، بازنده است و در این حراجی به جرات می‌توان گفت تنها بازنده فروشنده است.» در ادامه چندی قبل میراث فرهنگی نیز از مشخص شدن مراکز خرید و فروش تا اواخر پاییز خبرداده بود. در این خصوص با ام‌البنین نعمت گرگانی رئیس مدیر اداره کل موزه‌ها به گفت و گو نشستیم.
هنرنیوز: بالاخره مکان حراجی و مراکز فروش آثار تاریخی مشخص شد؟
اول اینکه هنوز مشخص نشده مکان این حراجی کجا باشد. مناطق آزاد یکی از گزینه‌ها است، شاید تهران هم گزینه مناسبی باشد. اما اینکه این مرکز خرید و فروش چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ در پاسخ باید گفت این حراجی بنا به دلایلی شکل می‌گیرد و یکی از دلایلش این است که از قاچاق اموال جلوگیری کند و دوم تشویقی باشد برای هنرمندان معاصر، که آثار هنری معاصر خلق می‌کنند.
معمولا آثار این هنرمندان در خارج از کشور فروش می‌رود یا در کشورهای حاشیه خلیج سریع جذب می‌شود. برای ما این موضوع مهم است که این آثار به جای اینکه به خارج از کشور بروند، در داخل ایران عرضه شود. این نکته‌ای مهم است و باید به آن توجه داشت.
خیلی از رسانه بدون اینکه به این نکته توجه کنند، عنوان کردند، سازمان اموال فرهنگی را حراج می‌گذارد، این اشتباه است. باید توجه داشته باشیم چه چیزی قرار است در این مراکز فروش عرضه شود. حراجی‌های معتبر و مراکز خرید و فروش اموال تاریخی- فرهنگی در اکثر کشورها برپا است. آنچه قرار است در ایران شکل بگیرد در چارچوب قوانین کشور ما است. اموال تاریخی- فرهنگی شدیداً تابع قوانین ناظر بر آنها هستند و ما نمی‌توانیم خارج از این چارچوب کاری بکنیم.
هنرنیوز:چه اموالی در این مراکز قرار است به فروش برسد؟
اموالی که در این مراکز به خرید و فروش گذاشته می‌شود دو دسته هستند. اموال مجاز و آثار هنرمندان معاصر. درباره اموال باید گفت دو دسته اموال داریم مجاز و غیر مجاز. اموال غیر مجاز اموال زیر خاکی هستند که به هیچ وجه کسی نمی‌تواند آنها را خرید و فروش بکند و یا از کشور خارج نماید، پس ما با این دسته از اموال اصلاً کاری نداریم. اینها اثر ملی هستند و جای آنها در همین موزه‌ها یا زیر خاک است. دسته دیگر اموال مجازند، اینها اموالی هستند که همین الان هم در داخل کشور خرید و فروش می‌شوند و منعی برای آنها اصلاً وجود ندارد و از طریق توارث هم می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.این اموال شامل آثار هنرهای سنتی، صنایع دستی، نسخ خطی و فرش‌های قدیمی هستند. اینها اموال فرهنگی- تاریخی مجاز هستند که می‌توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود و منشأ حصول آنها، کاوش‌های باستان‌شناسی نیست. به بیان دیگر لازم نیست زمین را بکنیم و آنها را در بیاوریم. این اموال هم اکنون نیز در خانواده‌های ما نگهداری می‌شوند و سازمان نسبت به خرید آنها از مردم اقدام می‌کند. این اموال می‌توانند در داخل کشور خرید و فروش شوند ولی باز هم منع قانونی دارند و نمی توانند از کشورخارج شوند .
دسته دیگر آثار معاصر هستند. آثار هنری معاصری که در حال حاضر هنرمندان خلق می‌کنند. در واقع آثار مجاز و معاصر می‌توانند در این مراکز خرید و فروش عرضه شوند. حالا این دو دسته آثار هم با هم فرق دارند آن دسته اموال که جز اموال فرهنگی - تاریخی مجاز محسوب می‌شوند، می‌توانند در حراجی در معرض خرید و فروش قرار گیرند اما فقط در داخل کشور مثلا مجموعه‌داران و کلکسیونرها می‌توانند اینها را از یکدیگر بخرند، ولی حق فروش ندارند. اما اگر آنجا کار هنری جدیدی مثل فرش یا مینیاتور عرضه شد، این آثار جدید اجازه فروش خواهند داشت. چنانچه یک نفر از خارج از کشور بخواهد خاتم جدیدی بخرد با خودش ببرد، از لحاظ قانونی مشکلی ندارد.
هنرنیوز: خوب قبلا هم گالری‌داران و کلکسیونرها با برپایی نمایشگاه اقدام به فروش آثار هنری می‌کردند. پس در این میان سازمان میراث فرهنگی چه نقشی دارد؟
در واقع ضوابط تعریف و تدوین شده و سازمان بر آن نظارت دارد. نه اینکه خودش مستقیماً این کار را بکند، بر اجرای صحیح مرکز خرید و فروش صرفاً نظارت دارد.
هنرنیوز: در لابه لای صحبت‌هایتان اشاره کردید به اینکه صنایع دستی و فرش هم جز این اموال مجاز هستند. فرض کنیم یک نفر سفال یا فرشی با قدمت 700 – 800 سال دارد. آیا این شی نیز جز اموال قابل خرید فروش قرار می‌گیرد؟
بله. این اموال قابلیت فروش دارند اما قابلیت خروج از کشور ندارند.
هنرنیوز: حتی با توجه به اینکه بسیاری از آثار موزه را سفال یا فرش و نسخ خطی تشکیل می‌دهند؟
همه این موارد در قانون تعریف شدند. چه اشکالی دارد فرشی با این قدمت در داخل کشور خرید و فروش شود. می‌توانید با این روش جلوی قاچاق غیرقانونی آن را بگیرید
هنرنیوز: در خبرها آمده بود که مناطق آزاد مناطق انتخابی مورد نظر هستند.فکر نمی کنید شرایط آب و هوایی ، وجود گرما و رطوبت بالا در این مناطق و از طرفی نزدیکی این مناطق به کشورهای خلیج فارس خطری برای این آثار محسوب شوند؟
مناطق آزاد انتخاب نشدند. این مناطق گزینه‌اند. شاید در تهران این مراکز برپا شود. هیچ الزامی ندارد که حتما مناطق آزاد گزینه انتخابی باشند. مهم آن است که امکاناتش فراهم شود. صحبتی شد که مراکز فروش مناطق آزاد کیش یا قشم باشد. این پیشنهاد به دلیل سوق الجیشی و مرزی بودن این مناطق است.رفت و آمد افرادی از خارج کشور به این مناطق آسانتر است. شاید به همین دلایل اسم این مناطق مطرح شد وگرنه هیچ الزامی برای انتخاب صددرصد آنها وجود ندارد شاید خود تهران برگزار شود.
هنرنیوز :از کجا معلوم باندهای قاچاق اشیا تاریخی به راحتی در این حراجی‌ها نفوذ نکنند و به راحتی دست به تاراج تاریخ نزنند؟
این نگاه خیلی بدبینانه است. همانطور که گفتم قرار است اموال کارشناسی شده و با نظارت میراث به فروش برسند.
هنرنیوز:بر چه اساس و بند قانونی سازمان میراث فرهنگی می‌تواند این کار را انجام دهد؟
طبق آیین نامه‌ی به نام «مدیریت،ساماندهی و حمایت از مالکان و دارندگان اموال تاریخی – فرهنگی مجاز» که مصوبه هیأت دولت است.
در این آیین‌نامه ما به نکاتی برخورد می‌کنیم که تأکید دارد باید از مالکان اموال تاریخی و فرهنگی حمایت کرد.
بخش عمده‌ای از اموال تاریخی و فرهنگی ما در دست مجموعه‌داران خصوصی است. خیلی از آنها این اموال را از ترس اینکه سازمان از آنها نگیرد، رو نمی‌کنند. در نتیجه این اموال در انبارهای خاک می‌خورد و بعضا به طرز نامناسبی نگهداری می‌شود. ما باید این نگاه و ایده را اصلاح کنیم.سازمان نمی‌خواهد اموال تاریخی- فرهنگی مجاز را از مالکان و دارندگان بگیر. حتی گاهی نیروی انتظامی این اموال را می‌گیرد ما از آنها درخواست می‌کنیم این اموال به مالکانش بازگردانده شود چون این اموال مجاز و نگهداری آنها قانونی است..
هنرنیوز: یعنی شما معتقدید این مراکز نوعی اورژانس اموال تاریخی – فرهنگی محسوب می‌شوند که اشیا مورد نیاز به مرمت را شناسایی، کارشناسی، قیمت گذاری و خرید و فروش می‌کنند؟
از جمله محاسن این مراکز آن است که ما اموال تاریخی-فرهنگی را در کشور شناسایی می‌کنیم و این اموال خود به خود کارشناسی و مستند می‌شوند. وقتی مجموعه‌دار بداند، سازمان نمی‌خواهد فرش قدیمی‌اش را از او بگیرد و به حفاظت اثر کمک می‌کند. آن را بیرون می‌آورد و مردم مردم را درگیر نگهداری، حفاظت و لذت بردن از آنها می‌کند. دیگر صاحب آن اموال اشیا تارخی –فرهنگی را از ترسش در انباری نمور نگهداری نمی‌کند و رطوبت آن را از بین نمی‌برد. آنها را بیرون آورده حفظ و نگهداری می‌کند .
اما در مورد اموال تاریخی- فرهنگی غیرمجاز بحث کاملاً متفاوت است. هر چه در زیرزمین است،متعلق به همگان بوده و مالکش دولت است. اما اموال تاریخی-فرهنگی که از طریق میراث خانوادگی منتقل می‌شود چرا باید بدون اینکه ما آنها را بشناسیم در خانه نگهداری شوند. تشکیل این مراکز بهانه‌ای بدست ما می‌دهد تا مجموعه‌داران خوب شناسایی و ازحمایت‌های ما برخوردار شوند. با شناسایی آنها، اشیاءشان مستند می‌شود و می‌توانیم از اشیاءشان در نمایشگاه داخلی و خارجی استفاده کنیم و تبعات مفید آن برهمگان آشکار می‌شود.
هنرنیوز: آیا این دسته بندی اموال به صورت جز به جز مشخص شده است؟
بله لیست این اموال ریز می‌شود. کارشناسان بر روی آن کار می‌کنند.باید یکسری قدم‌های حقوقی برداشته شود و یکسری از آنها مجدداً برای تصویب به هیأت دولت برود.
هنرنیوز :از چه زمانی مراکز فروش تأسیس می‌شوند؟
چون سازمان خود برگزارکننده نیست،به چند گزینه مثل مناطق آزاد اعلام شده که طبق قانون اگر آمادگی دارند، برای راه‌اندازی این مراکز اقدام اما ابتدا به ساکن باید مؤسسه،مقدار فضا و اساسنامه را تعریف کنند و از سازمان مجوز فعالیت بگیرند.
گفتگو: مریم اطیابی
کد خبر: 21952
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcir3ar.t1azw2bcct.html