یکی از 200 اثر ثبت ملی شده ی دماوند؛

شیخ شبلی برجی در دل شهر اسطوره‌ها

5 بهمن 1390 ساعت 13:45

برج شبلی هنوز فاصله‌ی زيادی تا سرويس‌دهی كامل به مسافران و گردشگران دارد

می‌گویند دماوند شهر اسطوره‌های ایران زمین است. جزو نخستین شهرها كه كیومرث آن را بنیان نهاده است.
نام دماوند با نام کاوه آهنگر گره خورده کسی که ریشه ظلم و بی عدالتی ضحاک را از صفحه روزگار پاک می‌کند. نام دماوند یادآور جانفشانی آرش کمانگیر در راه وطن است هم او که جان خویش را بر کف تیری می‌نهد و به دورترین نقطه از مرز ایران زمین می‌فرستد. گویند شهر دماوند همسن ری قدیم است و شاید به همین دلیل آثار تاریخی بسیاری در دل این شهر جای گرفته از برج ۹۰۰ ساله یادمان شیخ شبلی، امامزاده عبدالله و خلیل الله و مسجد جامع در شهر دماوند تا امامزاده قاسم در روستای تاسكین، بقعه سید گته میر (میرمطهر) در شهر آبسرد، قلعه خوراب فاجان در روستای فاجان و امامزاده حمزه روستای مبارك آباد و … تاکنون بيش از ۲۰۰ اثر تاريخي و طبيعی در دماوند كه در فهرست آثار ملی به ثبت رسيده‌اند.
اگر یک روز تعطیل دماوند را برای رهایی از دود و دم و استنشاق هوای پاک انتخاب کنید ، با قدم زدن در باغات و نشستن در سایه شاخه‌های درهم تنیده در کنار جویباران دل کندن از این همه زیبایی برایتان سخت می شود . 

راهی بافت قدیم دماوند که می‌شوی ،بنایی هشت ضلعی بر روی ارتفاعات مشرف به شهر توجهت را جلب می کند. برجی به یادگار مانده از قرون چهارم و پنجم هجری. اين برج سردابه‌های مستطيل شکل با طاقی گهواره‌ای از جنس قلوه سنگ و ملاط گچ دارد.می‌گویند در گذشته راه‌های زير زمينی از برخی نقاط شهر از جمله مسجد جامع شهر به اين بنا وجود داشته که این امر نشان دهنده اهميت برج شبلی در تاريخ شهر دماوند است. در فضای بيرونی برج آثاری از نقوش اسليمی، صليب و ستاره داوود که به طرز ماهرانه‌ای با هم ترکيب شده، به چشم می‌خورد.

برج شبلی در تاریخ ۲۹ خرداد سال ۵۱ به شماره ۹۲۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در سمت شمال و شمال شرقی آرامگاه شبلی قبرستان وسیعی متعلق به دوران اسلامی وجود دارد كه برخی از قبور آن توسط سودجویان حفاری شده و سنگ قبرهای روی آن شكسته شده است. بعضی از سنگ قبرهای موجود در سطح این قبرستان دارای كتیبه‌هایی است كه به تاریخ و شناسایی بنا كمك می‌كند. 

شیخ شبلی کیست؟
ابوبكر دولف بن ججدر شبلی در سال ۲۴۷ هـ .ق در شهر سامرا متولد و در سال ۳۳۴ هـ .ق در بغداد زمان كه مدت و تاریخش دقیقاً مشخص نیست، دار فانی را وداع گفته و مردم بغداد با تجلیل كامل و ابراز احترام و ارادت ویژه وی را در مقبره خیزران به خاك سپردند. شبلی در دوران جوانی به واسطه اشتغال پدر و دایی‌اش در درگاه خلفای عباسی به مقامات سیاسی بالا دست یافت و در برهه‌ای از
از طرف حاكمان طبرستان به امارت دماوند منصوب شد. دوران صدارت شیخ شبلی در دماوند همراه با بسط و گسترش عدالت، امنیت و رفاه بود و به همین علت پس از وفاتش در بغداد، مردم دماوند به پاس خدمات عادلانه و همزیستی مسالمت آمیز با او به محض شنیدن خبر رحلتش، سر و سینه زنان به عزاداری پرداخته و چندی بعد به یاد ایامی كه زیر سایه حكومت او زندگی خوبی را گذرانده بودند، بنای یادبودی را به نامش برپا داشتند. 

آیا برج شبلی میراث ملی است ؟
دو سال پیش، از هوای خنک، نسیم نوازشگر و چشم‌انداز زیبای روبروی برج شبلی که می‌گذشتی، محوطه‌ای با حریم حدود ۲۵۰۰ تا ۳ هزار متر مربع را می‌دیدی که با یک دیوار فنسی از اطراف جدا شده بود. این حریم، محوطه برج شبلی بود که در آن نه درختی دیده می‌شد نه سرویس بهداشتی و نه پاسبانی برای نگهبانی. شاید برای همین برج پناهگاهی شده بود برای معتادین در دل سیاهی شب، فارغ از هیچ کور سوی که محوطه را مزین کرده و آرامش این همیشه خفتگان زنده را بر هم بریزد و شاید به همین دلیل افرادی از سر خوش ذوقی با دیدن معماری زیبای بنا سر وجد آمده و با ذغال اثر هنری روی دیوارهای برج شبلی حک می کردند، باشد که آیندگان با دیدن نام آنها از حفاظت در خور شان اثری به ثبت ملی رسیده انگشت حیرت به دهان بگیرند.

۳۷۰ میلیون تومان اعتبار برای مرمت برج شبلی
از نيمه دوم فروردين ماه سال ۸۹ عمليات اجرايی مرمت برج شيخ شبلی دماوند از محل اعتبارات سفر دوم رياست جمهوری با مبلغی حدود ۳۷۰ میلیون تومان آغاز شد تا عملياتی چون محصور کردن محوطه پيرامون برج شبلی، احداث اتاقک نگهبانی و سرویس بهداشتی در دستور کار قرار گیرد.
ابراهيم اکبری - رییس اداره میراث فرهنگی دماوند- در آن زمان از بهسازی کانال دفع رطوبت و نورپردازی بنا در این پروژه مرمتی خبر داده بود. 

حرف تا عمل
شهرستان دماوند در سال ۱۳۱۰ پس از بازديد يك گردشگر خارجی در فهرست آثار ملی به ثبت رسيده، به غیر از دماوند، رامسر و شهرری دو شهر دیگری هستند که مجموعه کل شهر به ثبت ملی رسیده است.
روز ۱۰ آبان سال ۹۰ در یک روز بارانی در حالی که درختان باغات دماوند پیراهن قرمز و زرد و نارنجی به تن کرده بودند، بهره برداری برج شبلی طی تفاهم‌نامه‌ای با میراث فرهنگی به مدت ۵ ساله به شهرداری واگذاری شد تا اگر بهره برداری موفقیت آمیز بود با توافق طرفین قابل تمدید باشد.
برج شبلی هنوز فاصله‌ی زيادی تا سرويس‌دهی كامل به مسافران و گردشگران دارد.
در پروژه مرمت برج یادمان شبلی در سال ۸۹ اکبری از بهسازی محوطه پيرامون برج شبلی و تبديل آن به يک محيط مفرح برای مردم خبر داده بود که با ساماندهی محوطه این بنا فضایی به بر پایی گالری و نمایشگاه‌های فرهنگی شهر دماوند اختصاص می‌یافت.
با نگاهی به اطراف برج شبلی متوجه می‌شوی، هیچ کدام از این وعده‌ها محقق نشده، اما دیگر نه خبری از معتادین است، نه دست نوشته‌هایی که پیکر برج شبلی را سیاه اندود کرده بودند.درختچه‌های کوچک باران خورده باغچه هم شاید نوید روزگار خوشی را برای یک اثر ثبت ملی شده می‌دهند، چرا که به گفته بهروز جلالی - معاون ميراث فرهنگی اداره كل ميراث فرهنگی و گردشگری استان تهران- مرمت اين بنا با هزينه‌ای حدود ۴۵۰ ميليون تومان و با نقشه‌برداری از وضع موجود، ديواركشی، جدول‌كاری و احيای مسيرهای دسترسی داخلی به برج شبلی به پایان رسیده است.

همه باغچه‌های شهر
بالا دست شیخ شبلی دو سه باغچه وجود دارد که ساخت و سازهای غیر مجاز سالها در آنها صورت گرفته، پشت باغچه‌ها یک پارک ۳۲ هکتاری در حال احداث است و را‌ه‌های دسترسی آن بین دو کوه در حال اجرا است. آخرین نقطه درختکاری شده توسط شهرداری ۱۵۰۰ متر با برج فاصله دارد که با خرید سه باغچه مجموعه برج از بالا به پارک ۳۲ هکتاری که تا ۱۰۰ هکتار هم قابل توسعه است، وصل می‌شود.

مرتضی همتی – شهردار دماوند- یکی از ایرادات برج شبلی را نداشتن راه دسترسی می‌داند.او می‌گوید:« پایین دست این برج دو سه باغچه است، ما اگر این باغچه‌ها را بخریم، راه مجموعه شبلی به بلوار ۱۲ محرم(یکی از خیابان‌های اصلی شهر) در حاشیه رودخانه وصل می‌شود. بنابراین اگر روی این باغچه‌های بالا دست و پایین دست تملک و تعریض صورت گیرد، مجموعه شبلی از یک سو به یک راه اصلی و از سوی دیگر با دسترسی مناسب به یک مجموعه ۳۲ هکتاری وصل می‌شود.»
محمد ابراهیم لاریجانی - رییس پیشین میراث فرهنگی استان تهران- هم معتقد بود چه اشكالی دارد كه در آينده، در كنار برج شبلی بتوانيم هتل، پيست اسكی و حتی مجتمع خدمات اقامتی داشته باشيم.
شاید باید منتظر ماند و خوشبین بود توافقات شهرداری و میراث فرهنگی روزگار دیگری را برای برج شبلی رقم بزند، روزگاری که همه‌ی دوستداران میراث فرهنگی برای هویت و تاریخشان آرزومندند.

کد خبر: 36208

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcivrap.t1aqu2bcct.html