هنر نیوز - معماری ، تجلی نور در فضای قدسی

نگاهی به آثار حسین لرزاده به بهانه نمایشگاه تجلی معماری اسلامی؛

نمایشگاه تجلی معماری اسلامی در آثار استاد لرزاده در نگارخانه لرزاده مؤسسه صبا به نمایش در آمده است.ازین رو نگاهی دوباره به آثار او می اندازیم.
در تمامی ادیان کهن پرستشگاه نه تنها نمادی از معماری محلی که آئینه ای از مذهب واعتقادات نژادی و قومی بوده است. هر دین شناسنامه‌ای از اصول و قواعد تصویری را در خویش نهفته است و ازین رویکرد می‌توان هر دین را دارای شناسنامه و هویتی مخصوص به خود دانست. هر پرستشگاه به فراخور فرهنگی که در آن متولد گشته است واجد خصوصیات و ابزاری است که آن را از دیگر بناهای معماری ممتاز می‌سازد.
مسجد به عنوان والاترین نماد دینی در میان ادیان توحیدی، از این قاعده مستثنی نیست. در فرهنگ اسلام هر یک از عناصر تصویری به اعتقادی آمیخته و بر وجود آن شرطی نهفته است. این عناصر هر آن‌چه که هست، بر قواعدی استوار است که رمزگشایی از آن، ما را بر شناخت خویش از این بنای مقدس رهنمون می‌سازد. معماری مساجد اسلامی دارای ویژگی‌های منحصر به ‌فردی است که لطافت و ظرافت در آراستن و تزیین بدنه در داخل و خارج بنا، از آن جمله‌اند. مساجد اسلامي جلوه اي از زيبايي بصري و نمونه بارزي از تلفيق و ارتباط فرمهاي نمادين با باورهاي عميق اعتقادي است.
جنبه‌هایی که بر معماری مقدس مترتب است، گویای این امر است که تمامی خطوط و سطوح با معانی و رمزگان ویژه ای کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. می‌توان گفت تمامی اشکال و خطوط ایجاد شده توسط کاشیکاران، معماران، گچکاران و بسیاری از صنوف دیگر برگرفته از حروف و رمز واژگان ابجد و کلمات مقدس در نسبت‌های هندسی است. در واقع می‌توان گفت یکی از علل جذابیت فرم‌های کاشیکاری ایرانی ارتباط نزدیک این نقوش به اعداد مقدس است. این اعداد از رموز کلامی حاصل می‌آیند و ازین رو می توان آن‌ها را حامل پیام های عرفانی دانست. نقوش و گره های کاشیکاری یکی از مشهودترین انواع هندسه قدسی را در خود نهفته‌اند. نقوش و معیارهای نمادین به علت خواص معنایی دارای انرژی‌های رمزی و نمادینی هستند . این تصاویر گویای عظمت هندسه قدسی است. رمز گشایی این هندسه مقدس در معماری زمینه ای برای شناخت بازخوردهای ذهنی مخاطب را فراهم می کند.
مسجد به عنوان رکن معماری اسلامی همواره مورد توجه ویژه مسلمانان بوده است. اسلام به هر کجا که نفوذ کرد و هر سرزمین که به پرچم اسلام آذین بسته شد، مسجدی را در قلب خویش پذیرفت. معماران اسلامی زیباترین بناها را در قالب مسجد آفریدند و ازین رو می‌توان گفت؛ هوشمند‌ترین انسان‌ها معماران قدسی‌اند که هر آنکه وارد هندسه قدسی شود متحیر می‌سازند.
دست‌های ارزشمند حسین لرزاده نه تنها ایران، که جهان اسلام را به نگینی بدل کرده که چشم هر بیننده را به حیرت می‌گشاید. آن‌چه وی در طول یک قرن از حیات خویش آفریده است؛ اندوخته‌ای است از ذوق هنری و ژرفای خیال او. هنر در دستان لرزاده جان گرفت و به آئینه ای تبدیل شد که می‌توان تمام کائنات را در آن به وضوح دید. معماری او ازین منظر دارای ارزش است که از توان وی در پرادختن عناصر بنا و آفریدن سادگی و غنا حکایت دارد. آثار لرزاده از تکلف و ابهام به دورند. هر آن‌کس که در این فضای قدسی قرار گیرد، خود را پیوسته به نیرویی می‌یابد؛ که از بی نهایت عالم حکایت دارد. نگاه بی آلایش او به معماری جلوه‌ای لایتناهی می‌بخشد و مخاطب را به خود معطوف می‌دارد.
يكي از شاخصه هاي مهم مساجد و بناهای دست‌ساخته حسین لرزاده سادگي در تزيينات آنها بوده است. سادگي و پرهيز از پيرايه هايي است كه در فضاي ملكوتي مورد نياز براي انجام عبادت نقشي ندارند.
نقش و نگار در کاشیکاری اسلامی جایگاهی ویژه دارد. ظرافت نقوش و خطوط و فرم‌های دلپذیر اسلیمی هر بیننده را به خود نقش‌هاي كاشيكاري و گچبري اغلب از نقوش گياهي، برگ‌ها و درختان پيچان نشات گرفته‌اند و درخت تعالي و روبنده زندگي را در باغ‌هاي آرماني انسان تداعي مي‌كند. در آثار حسین لرزاده سادگي و خلوص تزئینات بسیار اثربخش و بی نظیر هستند.
آن‌چه در این راستا حائز اهمیت بسیار است، اثربخشی این عناصر در اندیشه انسانی است، که در این فضا قرار گرفته است. این عناصر در ضمیر ناخود آگاه هنرمند اثر بخشی بسیاری دارد و وی را در عظمت هنر اسلامی غرق می‌سازد. آدمی در این محیط به اصل خویش باز می‌گردد، خود را در محیطی می‌یابد که گویی روزگاری است که از آن جدا شده است. انسان در مواجهه با معماری قدسی می‌آموزد که چگونه به کائنات با نگاهی تازه بنگرد و از کدامین راه برای رسیدن به سرمنشأ وجودی خویش بهره گیرد‌. رابطه انسان با مسجد و هندسه قدسی آرامش و حضور ذهنیت او را به دنبال خواهد داشت. در آرامش مسجد زیبایی‌هایی نهفته‌است که او را مدهوش می‌سازد. مهم‌ترين نیرویی که بر انسان وارد می‌شود راز و نياز با پروردگار است، در آثار مذهب، در هر تاریخ و در هر جغرافیا به شکلی لامکان و لازمان جریان یافته و در هر فرهنگ و هر سنت بازنمود یافته است. آن چه امروز هنر و معماری قدسی را موثر در اندیشه می‌گرداند و وادار به نفوذ در اذهان می‌گرداند، آرمان های نهفته در پس این نشانه‌های تصویری است. هر دم انسان در چنین ابعاد مقدسی قرار گیرد نا خود آگاه به سمت آن‌ها جلب شده و با آن هم‌سو می‌گردد. دل به دریای معانی آن می‌سپارد و از آن اثر می‌پذیرد. گرچه در اغلب مواقع انسان از این رموز قدسی آگاهی ندارد، لیکن به سبب جای‌گیری در کانون این معانی والا و برجسته از نیروهای حاکم بر آن متأثر می‌شوند. با توجه و عنایت به این امر می‌توان هنر و معماری اسلامی را در جلب توجه مخاطبان آن موثر دانست. توجه به معماری قدسی در آثار او از دانشی بر می خیزد که آثارش را از دیگری متمایز می‌گرداند. هر آن‌چه ‌از رنگ و نقش در آثار او به هم آمیخته جوهره‌‌ای از توان فنی و معناشناسی ذهن هوشمند اوست. حسین لرزاده با پرونده درخشان خود بیش از 840 مسجد و بسیاری از بناهای ارزشمند معماری ایرانی را انجام داد. حسين لرزاده درسال 1285 در شهرتهران به دنيا آمد و پس از 98 سال هنرورزی در اواخر شهریور ماه 1383 به جهانی دیگر شتافت.
فعالیت علمی، فرهنگی و هنری استاد لرزاده بی‌شمار است اما از مهمترین رویدادهای زندگیش به عضویت پیوسته‌ فرهنگستان هنر ایران ، طراحی، اجرا، تعمیر و ساخت بیش از ٨٤٠ مسجد مانند : صحن اباعبدالله در کربلا، مسجد اعظم قم ( بنا به درخواست آیت الله بروجردی )، مسجد امام حسین تهران، شبستان و محراب مسجد سپهسالار تهران، مسجد سجاد تهران ، ساخت آرامگاه فردوسی،‌ ساخت گنبد كاخ مرمر تهران، كارهای متعددی در كاخ مرمر و ساختمان های اطراف و مجموعه‌ سعد آباد، معماری ساختمان های اختصاصی، و بناهای دیگر بود. از دیگر یادگارهای ایشان تعمیر و ساخت قسمت‌هایی از حرم مطهر حضرت سید الشهداء‌ است و بدین مناسبت به سمت معمار افتخاری ابا عبدالله ‌الحسین نایل آمد. مهارت در تمام شاخه‌های معماری همچون رسمی سازی، مقرنس، کاسه سازی و گره سازی، و... ، داشتن آثار متعدد در خطاطی، شعر و نقاشی و بسیاری افتخارات دیگر. حسین لرزاده از آخرین معماران قدیم بود.
تالیفات و ترجمه های وی به شرح زیر است: احیای هنرهای از یاد رفته جلدهای1و2و3 ، خاطرات از انقلاب تا انقلاب ، نغمه‌ لرزاده، دیوان اشعار ،صد امید، مجموعه‌ اشعار
جوایزی که او دریافت کرده بسیار است از جمله: مدال فردوسی در سال 1313 به مناسبت هزاره‌ حکیم فردوسی برای طراحی و ساخت ساختمان مقبره حکیم توس، مدال و نشان لیاقت علمی از نوع درجه‌ سوم برای لیاقت استاد در معماری ، مدال درجه‌ اول همایون ، مدال درجه پنجم همایون برای معماری کاخ‌ها ، نشان درجه‌ پنجم تاج برای معماری کاخ‌ها ، دریافت درجه‌ کارشناس آستانه‌ مقدسه‌ حسینی ( کربلا) به خاطر تعمیرات آستانه‌ مقدس به ویژه جدیت در تجدید بنای ایوان بزرگ ، نشان درجه‌ چهارم همایون به خاطرکارشناسی و تصدی ساختمان های کاخ ها ، مدال یادبود به خاطر مشاوره‌ عالی ساختمانی در سازمان کل فنی و خدمات اجتماعی ،نشان درجه‌ چهارم تاج برای مشاوره‌ فنی ، نشان فرهنگستان هنر ایران به عنوان منتخب فرهنگستان در بزرگداشت نام آوران سال ١٣٨١
نمایشگاه تجلی معماری اسلامی در آثار استاد لرزاده از دوشنبه 21 شهریور در نگارخانه لرزاده موسسه صبا مقابل دید علاقمندان است. علاقمندان می توانند برای بازدید از این نمایشگاه به خیابان ولی عصر، خیابان طالقانی غربی، خیابان شهید برادران مظفر، شماره 125 مراجعه کنند. این نمایشگاه هر روز از ساعت 10 تا 19 میزبان عموم بازدیدکنندگان است.