هنر نیوز - خط ناخنی در خطر فراموشی است

جواهرپور درباره پیشینه خط ناخنی به خبرنگار هنر نیوز گفت: پیشینه این خط مشخص نیست اما از عصر صفویه آثاری از این هنر بر جای مانده است که زنده بودن این هنر را در عصر صفویه اثبات می کند. اگر در موزه‌هاي برجسته دنيا به دنبال آثار به جاي مانده از اين هنر بگرديم، آخرين آثار به دست آمده را مي‌توان در دوران صفويه و قاجاريه يافت كه شايد بتوان اوج دوران شكوفايي اين هنر را همان زمان دانست.
وی در تعریف خط ناخنی گفت: خط ناخنی یک نوع منحصر به فرد از طراحی با ناخن است. این خط خود راهی برای بیان احساس است از دریچه دستان هنرمند.
وی در تعبیر خط اظهار کرد:خط هنر مقدسی است و تلاش و ممارستی است در جهت پالودن خویش با ابزار هنر، که بسیار نکوست. همواره سرانگشتان هنرمند ابزاری معجزه گر هستند. تمام روح و جان و احساس هنرمند به دست منتقل وی می شود و ازآن به سر انگشتان. هم خوشنویسی و هم خط ناخنی در سطح پیشرفته خود بسیار شایسته و نوع والایی از هنر ناب است. خط هنر والاست گرچه بسیاری برای ثبات خود هنر خوشنویسی و خط را انکار می‌کنند لیکن خوشنویسی از دسته هنرهایی است که مطلقاً ایرانی است. هنری است بی چون و چرا، که ممارست بسیار لازم دارد. اثر هنری در نتیجه سالها تمرین و تلاش به نتیجه می رسد و ازین رهگذر می توان خوشنویسی را حاصل عمر دانست. چیزی که هنر را صیقل می دهد و به زلالی می رساند. اما خط و نقش آندم که از رنگ نیز پالوده می شود به چنان خلوصی دست می یابد که از هر هنر دیگر به دات هستی نزدیک تر می شود. این تعبیر هنر والاست از نگاه من.
او مي‌افزايد: در دوره قاجاريه هنرمنداني به نام محمد‌حسين شيرازي و ملك اكلامي كه باعث كمال این هنر شدند.
جواهرپور خود اين هنر را از مرحوم ميرزا ولي كيميا قلم، آخرين بازمانده خط ناخني كه پيش از انقلاب در گذشته آموخته است و در اين‌خصوص مي‌گويد: اكنون كساني كه بتوانند به طور اصولي به اجراي خط ناخني بپردازند شايد به 3 يا 4 نفر در كل كشور نرسد كه اين وضعيت يعني همان زنگ خطري كه براي از بين رفتن اين هنر است.
خط ناخنی تا سال مرگ میرزا ولی کیمیا قلم که اهل زنجان و تاجری ورشکسته بود، زنده مانده بود. کیمیا قلم پس از این ورشکستگی از این راه ارتزاق می کرد. جواهرپور در این باره می گوید: در طول عمر ایشان یکبار با وی ملاقلات کردم و ایشان در حضور بنده با شیوه ناخنی متنی نوشتند. تا زمان زندگی ایشان به فکر احیای این هنر نیافتادم تا اینکه پس از وفات وی و در ملاقات با خانواده اش متوجه شدم ایشان شاگردی نداشتند تا پس از ایشان خط را زنده نگه دارند. پس از وفات او دیگر وارثی برای این هنر نبود. و من به واسطه احساس نیاز به این خط و مسئولیت انسانی جهت احیای این خط تلاش کردم تا از فراموشی این هنر جلوگیری و آن را احیا کنم و پس از مدت ها تلاش و با ممارت در شیوه ای که از نگاه کردن به دستان استاد در هم نشینی با وی در ذهن داشتم سعی در خودآموزی این خط کردم. پس از تمرین و تکرار بسیار موفق به احیای این خط شدم.
وی در پاسخ به این سوال که اکنون شاگردانی دارید که این هنر به واسطه آنها زنده نگه داشته شود؟ گفت: بله. می توان گفت از زمانی که با صدا و سیما در رابطه با این خط مصاحبه و همکاری داشتم و نیز از طریق ورک شاپ های پخش شده از تلویزیون، علاقه مندان به این رشته جذب آموختن آن شدند، و اکنون چندین هنرآموز در کنار بنده مشغول به فعالیت می باشند. هر یک از این هنرجویان از شیوه ناخنی برای کاربری متناسب با حرفه خود استفاده می کنند.
وی در پاسخ به این نکته که از اعضای خانواده شما نیز کسی به این هنر پرداخته است؟ گفت: بله فرزندم اکنون این هنر را فراگرفته و در این حیطه فعالیت می کند. البته وی از شیوه خط ناخنی برای اجرای تصاویر تخصصی خویش در رشته گرافیک استفاده می کند و این خط ابزار اجرایی وی برای ایده های گرافیکی اوست.

** درباره خط ناخنی

خط ناخني تنها در حوره خطوط خوشنويسي نيست، بلكه هنرمندان برجسته تاريخ اين هنر آثار به صورت گل‌ها و پرنده‌ها و عشاق بناها و منظره‌ها نيز پديد مي‌آورند.
خط ناخني چيست
خط ناخني يكي از شاخه‌هاي هنر خوشنويسي است كه حروف به وسيله برجسته كردن يك كاغذ توسط ناخن شكل مي‌گيرند. در اين خط كاغذ مابين 2 ناخن انگشت شست و انگشت ماقبل انگشت كوچك كه بنصر (Benser) معروف است، قرار مي‌گيرد و با حركت كاغذ از ميان ناخن‌ها حروف يا اشكال شكل مي‌گيرند. گاهي ناخن انگشت شست كه روي كاغذ قرار دارد در داخل ناخن انگشت بنصر قرار مي‌گيرد و گاهي بنصر درشت و در واقع خط يا گل مرغ يا هر شكل ديگري را بر صفحه كاغذ طراحي مي‌كنند. كل اشكال را از قديم خط ناخني مي‌ناميدند. خطاطان معتقدند كاغذ خط ناخني نبايد ضخيم و پهن باشد، زيرا كاغذهاي خيلي ضخيم، هم به ناخن آسيب مي‌رسانند و هم امكان مانور و كارايي را از وي مي‌گيرند.
يكي از قديمي‌ترين آثار برجاي مانده از خط ناخني متعلق به مرحوم محمدحسين شيرازي است كه در جلد دوم مرقع رنگين به چاپ رسيده و داراي تاريخ 1279 هجري قمري است.