هنر نیوز - نقشبندی:عکس زبان بین المللی آدمها است

به بهانه عکاسی مستند البرز در گفت‌وگو با هنرنیوز؛

اسعد نقشبندی گفت:عکاسی مستند انسانهای زیادی را در دنیا بهم وصل کرده و زبان مشترک بین همه مردم دنیا است.

چندباری با اسعدنقشبندی تماس گرفتیم و او هربار بخاطر سفربرای مستند فیلم «البرز »عذرخواهی کرد، بالاخره امکان مصاحبه با این عکاس فیلم مستند فراهم شد.به بهانه این فیلم با این هنرمند عکاس در خصوص آسیب شناسی عکاسی و عکاسی مستند به گفت و گو نشستیم .

هنرنیوز: تعریف شما از عکاسی مستند چیست؟
یک نظریه هست که می‌گوید هرعکسی که گرفته می‌شود ثبت شرایط است حتی عکس یادگاری،چون لحظه ثبت عکس دیگر قابل تکرار نیست. هر شاتل،عکس مکانی را در زمانی خاص ثبت می‌کند که آن زمان هرگز قابل تکرار نبوده و نیست.
پشت موضوع عکس مستند یک تفکر هست و شاید تعریفی که از عکاسی مستند مورد قبول همگان است؛ ثبت خلاقانه واقعیت بوسیله عکاس است .این برمی‌گردد به درک ، تجربه و میزان شناخت عکاس از موضوع مورد نظر.

هنرنیوز: برخی معتقدند عکس یک زبان بین‌المللی است با این نظر موافقید؟
عکاسی از آن دسته موضوعاتی است که جزئی از زندگی ما شده، در دنیای دیجیتالی انسان‌ها با یک کارت یا سند الصاقی شناخته می‌شوند. عکاسی مستند انسانهای زیادی را در دنیا بهم وصل کرده و زبان مشترک بین همه مردم دنیا است.در ضمن نیاز چندانی هم به دانش و دانستن زبان خاصی ندارد. همه می‌توانند با دیدنش کل یا بخشی از موضوع را بفهمند.عکاسی یک زبان بین المللی است زبانی گویا که هر آنچه را که می‌خواهد در پس تصویر به بیننده منتقل می‌کند.

هنرنیوز: آیا عکاسی مستند در ایران به وضعیت تثبیت شده‌ای دست یافته است؟
به هر حال در 30 سال گذشته بخشی از خاطرات ما اعم از خاطرات خوب و بد بوسیله عکس ثبت شده است. عکس بخشی از حافظه جمعی ما است ،اما متاسفانه برای پرورش آن خیلی برنامه‌ریزی نمی‌شود.چه در بخش دانشگاهی و چه در مراکز آموزشی تلاشی برای تربیت عکاس مستند نمی‌کنند. در واقع بیشتر اتفاقات در عکاسی مستند حاصل ذهن خودجوش عکاسان بوده و به نظر می رسد ارتقا تکنیک در آموزش عکاسی مستند از ضروریات است که متاسفانه بعد از 30 سال هنوز این اتفاق رخ نداده است.

هنرنیوز: چه عواملی سبب عدم کیفیت آموزش شده اند؟
شیوه آموزش در دانشگاه‌ها قدیمی است و براساس یک برنامه مدون شناخته شده نبوده و با شرایط روز همخوانی ندارد. در واقع یک سری اطلاعات موجود از گذشته، مادام بدون هیچ گونه ارتقا یا خلاقیتی تکرار می‌شود.
اگر عکاسی مستند رشدی داشته این رشد مدیون خود عکاسان و ذهن جستجوگر آنها است .کسانی که از جان و دل سعی دارند عکاسی ایرانی را ارتقا داده و لحظه‌های ناب را ثبت کنند.

هنرنیوز: عکاسی مستند بیشتر با چه مشکلاتی مواجه است ؟
هیچ سازمان، نهاد یا مرکزی را نمی‌شناسم که از عکاس و پروژه عکاسی مستند حمایت کند.در شاخه‌های دیگر شاید اتفاقی افتاده باشد اما در این شاخه از عکاسی تا کنون عکاس نتوانسته با آسودگی پروژه‌ای را دنبال کند و دغدغه انتشار عکس‌هایش را نداشته باشد.اگر هم اتفاقی افتاده نتیجه تلاش و همت خود عکاس بوده.

هنرنیوز:عکاسی مستند در سایر کشورها چه وضعی دارد ؟
به جد باید گفت این شاخه از عکاسی در مقایسه با سایر کشورها راه زیادی برای رسیدن به مقصود پیش رو دارد.آنها حاضرند از عکاسان حمایت کرده، هزینه کنند و نتیجه کار هم به صورت یک محصول فرهنگی ارائه و با استقبال روبرو می‌شود اما عکاسی مستند در کشور ما بیشتر به سمت عکاسی خبری و ژورنالیستی حرکت کرده و با عکاسی مستند شناخته شده در دنیا ،فاصله زیادی دارد . این شاخه از عکاسی در ارگان ها و نهاد‌های دولتی کاربرد دارد ولی عملا از آن حمایت نمی‌کنند.

هنرنیوز:شاید ضرورت آن احساس نمی‌شود؟
اتفاقا از عکس مستند زیاد استفاده می‌کنند. کشور ما در این 30 سال گذشته در موقعیت تاریخی حساسی قرار داشته است.دوران انقلاب، دوران جنگ و صدها اتفاق دیگر که بوسیله عکاسان به ثبت رسیده گواه این مطلبند. به نظرم عکاسی مستند نیازمند یک مدیریت خوب است. باید سازمان یا تشکیلات منسجمی این امر را با همفکری عکاسان مستند پیش ببرند.

هنرنیوز : مثلا انجمن عکاسان؟
انجمن عکاسان خیلی نوپا است و بعد ازچهار،پنج سال از شروع فعالیتش و تمام مشکلاتی که برای ثبتش پشت سر نهاده هنوز قدم‌های اولیه را برمی‌دارد و در حال عضوگیری است. عکاسی یک حمایت کلان را می‌طلبد. به عنوان مثال انجمن عکاسان مطبوعات با ده سال سابقه هنوز نتوانسته شرایط ویژه برای عکاسان ایجاد کند ، چون امکانات و شرایط برایش مهیا نبوده است.
عکاسان نیازمند حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد، صداو سیما و معاونت هنرهای تجسمی هستند .وزارت ارشاد و صدا و سیما هر دو انتشارات بزرگی دارند، اما متاسفانه علی‌رغم اینکه عکاسان پروژه‌های زیادی را انجام می‌دهند،هیچ‌کدام از این ارگان‌ها آنها را در انتشار عکس‌هایشان یاری نمی‌کنند، یا حتی گاهی این ارگانها‌ هزینه زیادی متقبل می‌شوند اما برای سو‌ژه‌ها و عکس‌های تکراری و این نشانگر آن است که عکاسی مستند جایگاهی در خور شأن، در مراکز فرهنگی پیدا نکرده است.

هنرنیوز: به نظر می‌رسد گالری‌ها خیلی از برپایی نمایشگاه‌های عکس استقبال نمی‌کنند، علت چیست ؟
عکس مستند خریدار عام ندارد پس تکلیف هنرمند عکاس با گالری‌داران مشخص است ،چون آنها به فروش هنر فکر می‌کنند.
کلا فروش عکس در جامعه ما مقوله جدیدی است و از هر عکس تعدادی محدودی تیراژ می‌شود.پس گالری‌ها و نگارخانه‌ها معمولا به ندرت نمایشگاه عکس مستند برپا می‌کنند .عکاس مستندی که موضوعی را در ذهن می پرورد و می‌خواهد آن را منتشرکند،بودجه‌ای ندارد.از طرفی گالری‌دار هم حاضر به ریسک نیست چون سرمایه‌اش بازگشت ندارد.این یکی از مشکلات جدی در شاخه عکاسی مستند است.

هنرنیوز: پس عکاسان چه راه حلی انتخاب کرده‌اند؟
البته اینترنت در انتشار عکس‌ها خیلی کمک کرده ولی این یکی از راه‌‌ها است، راه اصلی نیست. به نظرم کار اصلی چاپ عکس‌ها در قالب کتاب است به این ترتیب هم عکس‌ها ماندگار می‌شوند و هم در نگارخانه ها و گالری‌ها مردم می‌توانند این عکس‌ها را ببینند

هنرنیوز: پس به این ترتیب در آمد عکاسان مستند از جاهای دیگر است ؟
بله عکاس مستند مجبور است از طریق شغل دیگری امرار معاش کند

هنرنیوز: آیا در سایر کشورها هم وضعیت عکاسی به همین ترتیب است ؟
در خارج از ایران، بنیادها و سازمانهایی هست اعم از بخش دولتی و غیر دولتی که برای پیشبرد پروژه فرهنگی کمک شایانی به عکاسان می‌کند. در این حالت فکر و ذهن عکاس آزاد است و عکس‌هایش به صورت مجموعه کتاب چاپ می شود، اما در ایران کتابی چاپ نمی‌شود مگر با تیراژ محدود که اکثرا به همت خود عکاس است نه ارگان‌های فرهنگی.

هنرنیوز: چرا اینقدر به چاپ عکس به صورت کتاب اصرار دارید ؟
عکس یک کالای فرهنگی است .کالاهای فرهنگی گران هستند و همه نمی‌توانند هزینه آن را پرداخت کنند ولی وجودشان ضرورت دارد. به همین خاطرعکس‌ها باید به صورت کتاب چاپ شود تا نقش خود را به عنوان یک هنر ماندگار نشان دهد. در طول زمان با دیدن این کتاب‌ها پی به ارزش عکس‌هایی که طی سالیان متمادی گرفته شده می‌بریم. عکس ثبت لحظات و اتفاقاتی است که حالا نیستند و هرچه زمان می گذرد ارزشمندتر می شوند.

هنرنیوز: وضعیت نمایشگاه‌های عکس را چگونه ارزیابی می کنید؟
در ایران چند صد نمایشگاه و مسابقه عکاسی برگزار می‌شود که ممکن است هزینه زیادی هم برای آن تقبل شود ولی این نمایشگاه‌ها با ناهماهنگی زیادی روبروست و چون تحت یک مدیریت کلان نیست ،بازده خوبی ندارد.

هنرنیوز: شما چگونه با مشکلات عکاسی مستند کنار آمدید؟
عکاسی مستند را دنبال می‌کنم .این امکان برایم فراهم شده تا با کسی که فیلم مستند می‌سازد همراه شوم و در کنار او کار عکاسی انجام دهم. البته این کار خود محدودیت زیادی به همراه دارد.این راه حلی است که من برای عکاسی مستند پیدا کردم چون کشور ما کشور پهناوری است و پروژه‌ها وسوژه‌های بکر بسیار دارد.

هنرنیوز: در حال حاضر مشغول چه کاری هستید؟
با یکسری از دوستان که مشغول ساخت مستند «البرز» هستند همکاری می‌کنم.در واقع آقای منوچهر طیاب مشغول ساخت این مستند است.ایشان مستندساز باسابقه ای هستند و این چندمین همکاری من با او است.من در کنار مجموعه مستند طیاب به عکاسی مستند مشغولم.پروژه قبلی بنام «زاگرس» در هفت استان و پروژه جدید در پنج استان فیلم برداری شده است.قبلا در فیلم مستند « دریای پارس » هم کتاب «دریای پارس» به چاپ رسیده.همکاری ما به این شکل است که من به عکاسی سینمای مستند می‌پردازم مثلا آقای طیاب در کنار ساخت فیلم مستند «همراه باد در دل تنهایی کویر»، کتاب عکس آن را هم منتشر کردند، که تعدادی از عکس‌های من هم در آن کتاب است. ساخت فیلم «زاگرس گاهواره تمدنی کهن» هم به اتمام رسیده،متن و عکس آن آماده است و در مرحله انتشار به سر می‌برد اما فیلم «البرز» در مرحله فیلمبردار و عکاسی است.
درباره اسعد نقشبندی:
اسعد نقشبندی،سال1326 در شهر سنندج چشم به جهان گشود.وی فارغ التحصیل اولین دوره رشته عکاسی دانشکده صدا و سیمادر سال 1359 است.نقشبندی طی سالهای 52 تا 82 با واحد عکس شبکه اول صدا و سیما همکاری داشته .وی عضو موسس در انجمن عکاسی ایرانشهراست . همچنین عضو هیات مدیره انجمن عکاسی دوستدار میراث فرهنگی ایران (1384) و انجمن عکاسان مطبوعات است.نقشبندی همچنین داور جشنواره های عکاسی از جمله سومین جشنواره عکسهای دریایی ایران بوده و در نمایشگاه‌های انفرادی و جمعی زیادی حضور داشته است. ازجمله تالیفات وی «دریای فارس» است.

مریم اطیابی