گاهی به آسمان نگاه کن؛
گردشگری نجوم همچنان در کشور مغفول مانده است
17 خرداد 1391 ساعت 14:56
در حالی پدیده گذر زهره از خورشید امروز در کشور رخ داد که کمیته طبیعت‌گردی متولی گردشگری نجومی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های طبیعت‌گردی هیچ برنامه‌ی مدونی در این زمینه تاکنون ارائه نکرده است.
به گزارش هنرنیوز،بیشتر مردم، رشد و پیشرفت یک سرزمین را شامل توسعه زیر ساخت‌های اقتصادی و عمرانی،وجود ثروتهای زیرزمینی و گسترش صنعت با ایجاد کارخانه های بزرگ و مبادلات بین المللی می دانند،این در حالی است که امروزه از صنعت توریسم و گردشگری به عنوان یکی از سود آورترین صنایع یاد می شود و کارشناسان معتقدند توسعه زیرساختها و برنامه ریزی منسجم سبب می شود که این صنعت پس از صادرات نفت ، علاوه بر اشتغال زایی، ارزآورترین صنعت محسوب شود.
یکی از رشته های طبیعت گردی، گردشگری نجوم است و ایران با دارا بودن استان‌های کویری با توجه به وجود جاذبه‌های توریستی از جمله کویر بی‌نظیر و آسمان بسیار تاریک، دارای پتانسیل ایجاد زیر ساخت‌ها و گسترش آستروتوریسم (توریسم نجومی) در سطح کشور است.
اما این ایجاد زیرساختها شاید نیاز به مکانی با کاربری نجومی- گردشگری و قابلیت استفاده عموم مردم در طول سال دارد. در یک رصدگاه امکانات اولیه اقامت (سرویس بهداشتی ، خوابگاه و....) برای استفاده عموم مردم فراهم شده است تا مراجعه کنندگان به رصدگاه (خانواده‌ها، اردوهای دانشجویی و دانش آموزی و...) پس از رصد آسمان و یا حتی در صورت مواجه شدن با هوای نامساعد در طول شب بتوانند از این امکانات استفاده کنند.
هر چند چنین اماکنی در ایران وجود ندارد اما وجود کاروانسراهای مختلف در دل کویر یکی از این پتانسیل‌ها است. در این راستا کاروانسرای پاسنگان قم امروز ۱۷ خردادماه شاهد یکی از این رصدهای نجومی بود.
مهدی پیوندزنی مدیر عامل شرکت تعاونی رصد گران سُها و مدیر خانه‌ی نجوم قم درباره پدیده گذر زهره از خورشید که از پدیده‌های نادر نجومی است، می‌گوید: « موقعی گذر رخ می‌دهد که یک سیاره مثل تیر یا ناهید از جلو خورشید بگذرد. این سیارات همیشه از جلو خورشید می‌گذرند، اما آنچه مهم است، دیدن این گذر توسط ناظر زمینی است. به عبارتی هرگاه یک ناظر بتواند عبور سیاره از روی قرص خورشید را ببیند، پدیده گذر رخ می‌دهد.»
به گفته‌ی مدیر خانه‌ی نجوم قم چون صفحه مداری زمین و ناهید متفاوت است هر چند سال یک‌بار این دو در یک صفحه قرار می‌گیرند مثل ماه گرفتگی یا خورشید گرفتگی. در واقع همیشه ماه دور خورشید و زمین می‌گردد اما چون صفحه مداری آنها زاویه دار است این پدیده گاهی اوقات قابل رویت است. مثلاً خورشید گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که سایه ماه روی سطح زمین می‌افتد. برای این منظور باید ماه بین زمین و خورشید باشد.
این رصدگر اضافه می‌کند: «همین پدیده برای سایر سیارات هم صادق است. پدیده گذر را ما برای تیر و ناهید داریم اما چون سیاره ناهید به زمین نزدیک‌تر است این عبورش با زمین مدت زمان متفاوتی دارد و یک سیکل منظم ۸، ۱۰۵، ۸، ۱۲۱ ساله را سپری می‌کند. گذر بعدی زهره از خورشید ۱۰۵ سال دیگر رخ می‌دهد. دفعه قبلی که مربوط به دور آخر بود به سال ۸۳ باز می‌گردد که آن روز ایران یکی از مناطق خوب برای ثبت این جاذبه بود، چون گذر در ظهر به وقوع می‌پیوست و تماس اول، دوم، سوم و چهارم را در بازه‌ای داشتیم که خورشید در ارتفاع مناسبی قرار داشت.»
پیوندزنی توضیح می‌دهد:« تقریباً امروز ساعت ۲ صبح آغاز گذر زهره از خورشید بود اما در ایران آفتاب ۵ و ۵۳ دقیقه طلوع کرد. این یعنی ما در ایران بازه زمانی ۲ تا ۵ بامداد را نداشتیم. اما در مقایسه با کشورهایی مانند اروپا و آفریقا که نمی‌توانند این پدیده را ببینند، همین رصد هم غنیمت است.»
او اظهار می‌کند:«اما مناطقی مانند جزایر اقیانوسیه بهترین موقعیت را برای این رصد داشتند چرا که رصد این گذر مواجه شد با ماه گرفتگی پریشب و خورشید گرفتگی تقریباً دو هفته پیش که تلاقی اینها پدیده نادری بود.»
این پدیده هفتمین گذر از زمان اختراع تلسکوپ است. در قرن بیستم و در سال‌های بین ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۰ اصلاً افراد هیچ گذری را در این بازه زمانی مشاهده نکردند، چون دفعه قبل رویت ۱۲۱ سال پیش بوده است.و دقیقاً این زمانی بوده که جهانگردان آلمانی در اصفهان توانسته بودند این پدیده را رصد کنند.
همچنین قدیمی‌ترین سند مکتوب اثر ابن‌سینا است که از رصد در همدان خبر می‌دهد. ابن سینا در زمان نگارش کتاب شفا این پدیده را هنگام غروب مشاهده می‌کند.
هر چند این پدیده جذاب در کاروانسرای پاسنگان با امکانات محدود رصد شد اما همچنان این پرسش مطرح است که چرا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و به طور اخص کمیته طبیعت گردی برای برگزاری تورهای نجوم برنامه و دستورالعمل مشخصی ندارد. پیش از این سخنانی از سوی این کمیته مبنی بر ایجاد یک رصدگاه کامل با امکانات مناسب در خراسان جنوبی مطرح بود.
بحث ساخت رصدگاه در ایران با کاربری نجومی – گردشگری با توجه به افزایش جامعه آماری منجمان آماتور کشور و گردشگران نجومی امری ضروری و سودآور بوده و میتواند گامی در راه توسعه گردشگری کشور باشد، که با برنامه‌ریزی صحیح به منظور ایجاد زیر ساخت‌های نجومی و هموار کردن راه‌های توسعه این صنعت میسر می‌شود.
چرا که علاقه‌مندان آسمان و رصد کردن را همه گروه‌های سنی از دانش‌آموزان دوره ابتدایی تا پیرمردان و پیرزنان تشکیل می‌دهند. شرکت کنندگان در تورهای رصدی یا حرفه‌ای هستند و یا آماتور. دسته آماتور را افراد مبتدی تشکیل می‌دهند برای اولین بار است برای رصد می‌روند و یا گروهی که هم در این حوزه مطالعه داشته‌اند و هم برای چندمین بار است که در این تور‌ها شرکت می‌کنند و کار اصلی‌شان ترویج نجوم است.
این در حالی است که این جمعیت کثیر در سراسر کشور خیل علاقه‌مندان به نجوم را تشکیل می‌دهند اما سازمان میراث فرهنگی برای حضور این گروه‌ها در محوطه‌های تاریخی و رصد و عکاسی نه تنها برنامه‌ریزی ندارد بلکه سنگ اندازی هم می‌کند.
ایجاد بازارهای بزرگ و پایدار گردشگری نجومی در کل کشور در چشم‌اندازی وسیع‌تر، ساخت محیطی سالم و امن برای جامعه نجومی کشور و یا بهره گیری از محوطه‌های تاریخی چون کاروانسراها به منظور برگزاری برنامه‌های نجومی و مطالعات خاص و ایجاد فضایی سالم برای حضور افراد به همراه خانواده در عرصه‌های علمی از جمله مواردی است که باید در زیرساخت‌های گردشگری نجومی مورد توجه قرار گیرد.
هر چند رصدخانه محلی است با کاربری خاص نجوم که استفاده از آن به چند نفر از متخصصان نجوم و کارهای تحقیقاتی ختم می شود. اما نباید از خاطر برد که بارزترین تفاوت رصدگاه با رصدخانه در جامعه‌ای است که می‌توانند از آن استفاده کنند. در رصدگاه این امکان فراهم است تا خانواده‌ها و اردوهای مختلف علمی در آنجا حضور یابند و با پایبندی به قوانین رصدگاه و به کمک کارشناسان نجومی شب خاطره‌انگیزی را همراه با تجربیات نجومی بدست آورند.
کد خبر: 41851
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcizva5.t1azw2bcct.html