هنر نیوز - رنجي که از سياه ‏و سفيدي خيال و واقعيت مي‏کشيم

نگاهی به نمايشگاه عکس معصومه قنبرپور در خانه هنرمندان ايران؛

رنجي که از سياه ‏و سفيدي خيال و واقعيت مي‏کشيم

نمايشگاه عکس معصومه قنبرپور در خانه هنرمندان ايران در حال برگزاری است. به همین بهانه نگاهی کوتاه به این نمایشگاه می اندازیم.
تکه اي از آيينه اي که انعکاسي از محيط بيرون است و دختري در کنارش که سر از پنجره بيرون آورده، نردباني با يک جفت کفش در کنارش و پاهايي برهنه در اين سويش، دختري با موهاي پريشان که هاله اي از صورتش در پشت سرش به چشم مي خورد، کمدي ويراني و قابي آويزان در اتاقي که خرابه اي بيش نيست، دختري که کنار تلفن عمومي نشسته، در حالي که نيمه صورتش محو و با خطوطي ناشيانه مشخص شده است، ماشيني از زوار در رفته که شاخه هاي بوته ها رويش را پوشانده اند، تنه درختي در کنار گاو صندوقي، توالت فرنگي‎اي در کنار خيابان، کيسه فريزي با آب و ماهي آويزان به کرکره بسته مغازه اي، کتابخانه اي که بخشي از ديواري فرو ريخته است، دستي و سيبي، دستي و سيگار در هم محو و...
مخاطبي که پا به فضاي اين نمايشگاه مي گذارد، با چنين فضاي بصري‏اي روبرو مي شود؛ تصاوير سياه و سفيدي که آميخته اي از خيال و واقعيت‏اند...
عکاس با آميخته کردن فضاي واقعي و خيالي سعي کرده به ماوراي آنچه مي بينيم، برسد و اين گونه واقعيت را کشف کند. اما آنچه بيش از هر چيز در نگاه نخست به چشم مي خورد، انتزاعي بودن و غيرقابل تصور بودن تصاوير است، چرا که او سعي کرده هر چيزي را در هم بيامزد، از انسان گرفته تا کبوتر تا برگ درختان و حتي اشياء، اما نکته مهم اين است که مخاطب هيچ کدام از اين تصاوير را به صورت کامل نمي بيند؛ اغلب يا نيمه‏اند يا محو و گاه هم در حال ويران شدن...
خود عکاس اما روايت ديگري از کارهايش دارد و معتقد است که عکاس هاي زيادي وجود دارند که به فراخور دغدغه هايشان در عکاسي به تخيل و دنياي فراواقعي در عکس ها پناه مي برند و ناخودآگاه با اين مکانيزيم دفاعي روانشان وارد معامله مي شوند، اما اين دنياي تازه خلق شده جزئي از خود واقعيت است، چنانکه دوئين مايکلز هم گفت: واقعيت تنها در محدوده مشاهده نمي گنجد.
او درتوصيف باور خود مي گويد: «اگر من به دنياي فراواقعي عکس ها فرار کرده ام، به اين دليل بوده که عناصر و نشانه ها را واقعيت ببخشم و اين را قبول ندارم که در دنياي خيالي عکاسي کرده‏ام، چرا که من در انتخاب راه خودم در عکاسي آزاد نبوده ام، چنانکه عکاس واقعيت هم آزاد نيست، پس ما قادر به سانسور خود نيستيم.»
در هر صورت اگر به اين قضيه معتقد باشيم که واقعيت بنابر برداشت انسان هاي متفاوت تعابير متفاوتي دارد، عکس هاي او در موقعيتي مي تواند بيانگر واقعيت باشد و در موقعيتي تنها بيانگر فضايي انتزاعي، ولي در هر کدام از اين دو صورت مهمترين مساله علامت سوالي است که در ذهن مخاطب ايجاد مي شود و نيز اينکه آيا عکاس توانسته به اين علامت سوال پاسخي درخور دهد؟!
با عکس‏هايم حرف مي‏زنم
«بسياري حتي به اين دليل که من عکاسي نخوانده بودم، با من برخورد خوبي نداشتند، در حالي که من اگر ادبيات نخوانده بودم، قطعا نمي توانستم عکاس باشم، چون عکاس مستند نيستم و با عکاسي در واقع حرف مي زنم، همان طور که با شعرهايم.»

معصومه قنبرپور که به تازگي در «نگارخانه ميرميران» خانه هنرمندان ايران نمايشگاهي از عکس هاي مفهومي برگزار کرده، می گوید: روندي که ما در عکاسي پيش مي گيريم، از ناخودآگاه ما مي آيد، بنابراين تفکر و ذهنيتي که در عکس هاي من وجود دارد هم از ناخودآگاه من سرچشمه گرفته است.
قنبرپور ادامه می دهد: برخي از مخاطبان اين نمايشگاه از من مي پرسيدند که چرا در عکس هايم زيبايي وجود ندارد، در حالي که چنين نيست و من فقط معيار زيبايي را متفاوت مي دانم. بسياري هم مي گفتند که اين عکس ها دنياي خيالي را به نمايش گذاشته است، در حالي که من اگرچه تصور و خيالي را به وجود آورده ام، اما با اين شکل خيالي به مفهومي رسيده ام که واقعيتي را بيان مي کند و من در عکس هايم از واقعيت حرف مي زنم و نه از خيال و تصور.
او درباره شيوه عکاسي اش این چنین می گوید: من با توجه به سليقه خودم عکاسي مي کنم، موقع عکاسي به مونتاژ فکر نمي کنم و بعدها در شرايط و زمان خاصي آنها را مونتاژ مي کنم و آن لحظه برايم درست مانند خلق يک اثر است.
به گفته وي برگزاري نمايشگاه عکس فتومونتاژ کار ساده اي نيست، چرا که هنوز فتومونتاژ براي بسياري غريب است و آن را خارج از حالت عکس به شمار مي آورند و جالب اين است که بسياري از عکاسان هم همين گونه فکر مي کنند. در برخي از جشنواره هاي جهاني نيز چنين عکس هايي قابل قبول نيست.
اين عکاس معتقد است: عکس خوب عکسي نيست که مخاطب هر تعبيري از آن داشته باشد، چرا که عکاس بايد نماد و نشانه اي از مفهوم مورد نظرش در آن جاي داده باشد. من هم سعي کردم نشانه هايي را در راستاي تفکر خودم در عکس هايم وجود داشته باشد، به همين دليل ممکن است مخاطب از مفهوم مورد نظر من دور شود، ولي باز در همان چارچوب خواهد بود. بنابراين من نگران مفهوم عکس هايم نيستم، چون نشانه ها کار خودشان را مي کنند؛ مفهومي که نمي توانم آن را توضيح دهم و نه اينکه نخواهم!
نمايشگاه عکس مفهومي معصومه قنبرپور از يکم تا سيزدهم مهرماه در نگارخانه ميرميران خانه هنرمندان ايران برپا خواهد بود. قنبرپور فارغ التحصيل رشته زبان و ادبيات فارسي است و اين دومين نمايشگاهي است که او از عکس هايش برگزار مي کند.

مینا عبدی