هنر نیوز - کسی از بچه‌ها نمی‌پرسد چه می‌خواهند

مدیرکل آموزش و پژوهش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با اشاره به شعار زندگی پر از صلح برای کودکان و با استناد به پیکر بی‌جان «ایلان» بر سواحل مدیترانه، کودکان را اولین قربانیان بحران‌ها دانست.
به گزارش هنرنیوز، در نشست تخصصی «ایده کودکی و جهان سیاست» که عصر دوشنبه در محل مرکز آفرینش‌های فرهنگی و هنری کانون برگزار شد، علیرضا کرمانی، نسرین نافعی و سید مهدی یوسفی به تشریح دیدگاه‌های خود در این حوزه پرداختند.
در ابتدای این نشست دکتر علیرضا کرمانی، مولف و مترجم حوزه‌ی جامعه‌شناسی کودکی گفت: علی‌رغم ادعایی که دوران کودکی را غیر سیاسی و دورانی کاملا شفاف می‌داند، دوران کودکی با توجه به حقایقی که ما را احاطه کرده، سیاسی‌ترین مفهوم است و از نظر صلح و آرامش هیچ پیشرفتی نداشته بنابراین همچنان که در گذشته بچه‌ها اولین قربانیان در جریان جنگ‌ها و قحطی‌ها بودند، امروز و در قرن بیست و یکم نیز آنان همچنان اولین قربانی چنین وقایعی هستند و حکایت همچنان باقی است.
نسرین نافعی و مشاور موسسه‌ی پژوهشی کودکان دنیا نیز با اشاره به تلاش‌های این موسسه در ترویج فرهنگ صلح، در این نشست تاکید کرد: در اواخر قرن ۲۱، ۸۰در صد قربانیان جنگ‌ها افراد غیرنظامی یعنی زنان و کودکان هستند. این در حالی هست که ما همچنان با مفاهیمی مثل کودک کار، کودک‌آزاری، کودکان مهاجر و محروم از تحصیل و. . . مواجهیم. چه کسانی مسوول چنین فجایعی هستند و باید پاسخ‌گوی این باشند که آینده‌ی آنان چه خواهد شد؟
مشاور موسسه‌ی پژوهشی کودکان دنیا تصریح کرد: قانون‌گذاران و سیاست‌مداران اکثرا مردان اند و قوانین توسط انرژی‌های مردانه در جوامع وضع می‌شود. درحالی‌که بشر نیازمند حمایت است و انرژی‌های زنانه این منبع را در اختیار دارند. یعنی هر جامعه‌ای انرژی‌های مردانه و زنانه را برای حرکت متعادل خود نیازدارد و این حمایت از جنس خاصی نیست.
این عضو شورای کتاب کودک افزود: متاسفانه بسیاری از سیاست‌مداران در بیشتر کشورهای جهان در این زمینه‌ وظیفه‌ی خود را به خوبی انجام نمی‌دهند. باید جوامع محلی اعم از شهری و روستایی را در این زمینه بسیج کرد. این ایده‌آل‌سازی نیست و در جهان تجربه پس داده است این سیاست‌مداران دغدغه‌های دیگری دارند و دغدغه‌های مردم برای آنان اولویت نیست.
این محقق خاطرنشان کرد: چند سالی هست که صحبت از روز جهانی کودک یا هفته‌ی ملی کودک می‌شود، در حالی که هیچ کس نیست از این بچه‌ها بپرسد دوست دارید در روزتان چه اتفاقی بیفتد. ما برای گسترش حقوق کودکان چه کرده و چه می‌کنیم؟ جاده‌های ما برای کودکان‌مان تا چه اندازه ایمن هستند؟ آیا نمی‌شود به جای ارایه یک وعده غذای گرم به کودکان کار، کاری کرد که چنین کودکانی در جامعه دیده نشود؟ و. . . یعنی نگاه ما به کودک و مفهوم کودکی هنوز عقلانی نشده و او را یک شهروند نمی‌دانیم.
در ادامه سید مهدی یوسفی دانشجوی دوره دکترای اندیشه سیاسی گفت: اگرچه کودکان اولین قربانیان بازی‌های سیاسی اند اما مساله اصلی من موضوعی است که آن را سرکوب دوران کودکی می‌نامم و معتقدم این مساله از گذشته‌های دور در جامعه ما رواج داشته است. از همان زمانی که کودکان و زنان را در کنار سفیهان قرار می‌داند و برای آنان تصمیم می‌گرفتند.
این دانشجوی دوره دکترای اندیشه سیاسی با تشریح وضعیت کودکان و نگاه به دوران کودکی طی ۵۰ سال گذشته به مفهوم دوران کودکی در نظام‌های محافظه کارانه، چپ کمونیست و راست لیبرال پرداخت و تصریح کرد: در ایده نظام‌های محافظه کار ایده پدرسالانه و سنتی، کودکی محل سرمایه‌گذاری برای بازتولید قدرت است. در گرایش راست لیبرال با ادعای قایل شدن آزادی برای کودکان پای آنان را به بازارها می‌کشانند و در نظام‌های چپ کمونیست با باور به جامعه‌ای بی طبقه بر روی بچه‌ها و دوران کودکی کار می‌کنند.
این داور جشنواره لاک‌پشت پرنده تاکید کرد: در دهه‌‌‌ی هشتاد اتفاق مهمی رخ داد و آن این بود که مفهوم کودکی با ترجمه آثاری توسط افرادی چون علیرضا کرمانی و شهرام اقبال‌زاده ترویج شد. در این دوران این بحث شکل گرفت که آن‌چه امروز کودکی نامیده می‌شود در گذشته اصلا نبوده و بار فرهنگی این مفهوم پدیده‌ای متاخر است.
وی افزود: یعنی تا قبل از عصر مدرن، مفهوم کودکی وجود ندارد و کودکی پدیده عصر مدرن است و این بحث در کشور ما در دهه‌های ۶۰و ۷۰ مورد توجه قرار گرفته است. بر همین اساس مفهوم نقد نیز تغییر می‌کند و از مشخص کردن نقاط مثبت به منفی، به بررسی آن‌چه یک اثر را محصور می‌کند، تعلق می‌گیرد. فوکو معتقد است همه چیز در جامعه با قدرتی که در آن وجود دارد، ربط دارد و این قدرت به قدرت سیاسی محدود و محصور نمی‌شود. یعنی روابط اجتماعی متاثر از سلسله روابط قدرتی شکل می‌گیرند که پیوسته قدرت را در داخل خود بازتولید می‌کنند. با این توصیف مفاهیمی مثل صلح و کودکی نیز باید خود را با منافع قدرت هماهنگ کند.
مهدی یوسفی با بیان این‌که بر همین اساس سه دیدگاه در مورد دوران کودکی وجود دارد، گفت: در دیدگاه اول کودک موجودی معصوم است که برای صیانت از او، باید وی را از سیاست دور کرد. دیدگاه دوم از این اصل حکایت می‌کند که نه تنها آنان معصوم اند بلکه مفاهیمی مثل صلح و دموکراسی پایه‌ی خود را در واقع از کودکی گرفته اند؛ و بالاخره رویکرد محافظه‌کارانه دیگری هم هست که اتفاقا بسیار بد است به این ترتیب که کار ما در این‌جا ارزش‌گذاری دوران کودکی نیست بلکه ما در اینجا معتقدیم باید انرژی‌‌های کودکان را آزاد گذاشت تا بتوانیم از این طریق نیروهایی را که این انرژی را محدود می‌کنند، بشناسیم.
این منتقد ادبی گفت: این اتفاقی است که در مورد ملاله یوسف‌زی رخ داده است. ما به جای اینکه بخواهیم سیاست و کودکی را بهتر بشناسیم باید تلاش کنیم به جای تعریف کودکی عواملی را که آن را سرکوب می‌کنند بشناسیم. ما مدام می‌گوییم آموزش و پرورش ما بچه را نابود کرده، اما چه شد که نظم اجتماعی در نظام آموزشی ما این وضعیت را پیدا کرد. وقتی عوامل سرکوب کودکی را بدانیم می‌توانیم آن را بررسی کنیم. یعنی محدودیت‌هایی هست که باعث شکل‌گیری چنین نظام آموزشی با این شالکه شده است.
این نشست در حاشیه‌ی هفته‌ی ملی کودک در کانون برگزار شد.