هنر نیوز - توسعه یکی از مهمترین تهدیدهای فیزیکی میراث باستانی است

چوبک در مراسم گشایش چهاردهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران:

توسعه یکی از مهمترین تهدیدهای فیزیکی میراث باستانی است

حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان شناسی توسعه را یکی از مهمترین تهدیدهای فیزیکی میراث باستانی دانست و تاکید کرد:تنها حمایت قانون از میراث باستانی و ثبت در فهرست ملی کافی نیست و باید حفاظت از محوطه های ثبت نشده تا انجام مطالعات باستان شناسی نیزدر قانون لحاظ شود.

به گزارش هنرنیوز؛حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان شناسی در مراسم گشایش چهاردهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران که با حضور باستان شناسان داخلی و خارجی ، رئیس سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، رئیس پژوهشگاه و معاون میراث فرهنگی برگزار شد،گزارشی از برایند کارنامه پژوهشهای باستان شناسی در سال ۱۳۹۳ ارایه داد.

وی گفت :پژوهشکده باستانشناسی درسال ۱۳۹۳ باصدور۱۳۸ مجوز برای بررسی های باستانشناسی ،کاوش ، گمانه زنی به منظور تعیین عرصه وحریم ، گمانه زنی استعلامی ومطالعات طرح های عمرانی نقش حاکمیتی ومدیریت علمی فعالیت های باستانشناسی کشور با نظارت براجرای برنامه ها ایفا کرده است.

او با نمایش نمودارها یی افزود: این نمودارها قابل تحلیل بوده وگزارشی از مدیریت وتوزیع اجرای برنامه هادر جامعه باستان شناسی کشور است .

چوبک گفت :این نمودار ها که در آن کوشش شده همه جامعه باستان شناسی راپوشش دهد دربرگیرنده اعضای هیات علمی وکارشناسان پژوهشکده باستانشناسی و سازمان میراث فرهنگی دراستانها ، اعضای هیات علمی دانشگاه ها ومراکز علمی کشور درچهارچوب تفاهم نامه های همکاری باپژوهشگاه ونیز باستان شناسان مراکز علمی بین المللی به صورت هیات های مشترک ویااعضای خارجی درهیات های ایرانی که بازهم درچارچوب تفاهم نامه های همکاری های علمی باپژوهشگاه بوده و باستان شناسان آزاد که صلاحیت علمی آنان مورد تائید قرار گرفته ،است.

دبیر همایش تصریح کرد:باتوجه به قانون سال ۱۳۰۹ بایستی این گروه از باستان شناسان وابسته به موسسات علمی معتبر باشند ازاین روی برای سال آینده پیش بینی شده که با تاسیس مراکز علمی دانش بنیان رابطه علمی این پژوهشگران بااین گونه نهاد های علمی مشخص گردد .

اعتبارات پژوهشی دانشگاهها

وی در ادامه گفت : انتظار ودرخواست پژوهشکده باستان شناسی از دانشگاه ها ومراکز علمی کشور آن است که همانند موسسات علمی ودانشگاهی خارج ازکشور برای پژوهش های میدانی اعتبارات پژوهشی وحفاظتی پیش بینی کرده وفراتر از مطالعات علمی وپرسش محور نسبت به محوطه های باستانی مسئولیت مدیریتی نیز داشته باشند.

این باستان شناس پیشکسوت افزود:پژوهشهای باستانشناسی شناخت بودها وداشته ها ودارائی ها تاریخی فرهنگی وهویت فرهنگی درگستره ومرزهای فرهنگی سرزمین باتولید دانش ، یافته ها وداده های نو در زمینه میراث باستان شناسی است ، نهشته هاو داده های باستان شناسی مدارک وبرگه های مطمئن علمی وبایگانی هویت فرهنگی ایران است که با تهدید های جهانی کنونی و سهم خواهی فرهنگی و جعل هویت وتاریخ درمرزهای جغرافیای فرهنگی ایران ؛ نقش وجایگاه استراتژیک وراهبردی باستان شناسی روزبه روز نمایان ترشده است .

وی گفت : مطمئنا تارسیدن به اهداف کلان وجامع باستان شناسی علمی وملی وانجام وظیفه هنوز فاصله زیاد است و پژوهشها ی صورت گرفته دراندازه وشان حدانتظار سرزمین تاریخی وباستانی ایران نیست و برای تحقق برنامه های هدفمند و بلندمدت باستان شناسی نیاز به زیرساخت های متناسب و به روز در زمینه آموزش ، نیروی انسانی آزموده ، امکانات علمی وفنی روزآمد ، سرمایه گذاری کلان ملی است.

خطر نابودی میراث فرهنگی

چوبک در ادامه گفت : میراث باستان شناسی در خاک مدفون است ومحوطه های باستان شناسی آخرین بازمانده وبقایای گونه های از بین رفته تاریخی وفرهنگی هستند که به شدت باخطرنابود ی از طریق عوامل گوناگون همچون جنگ ؛توسعه شهرها ؛مالکین زمینهای کشاورزی وتوسعه کشاورزی ؛ سدها و شبکه های آبیاری ؛ ایجاد زیرساخت هایی مانند راهسازی ؛ مترو وغارت های میراث فرهنگی روبرو است .
رئیس پژوهشکده باستان شناسی طرح های عمرانی توسعه را یکی از مهمترین تهدیدها ی فیزیکی برای میراث باستانی دانست و افزود:تنها حمایت قانون از میراث باستانی وثبت درفهرست ملی کافی نیست ؛پیش بینی حفاظت وحمایت از محوطه های ثبت نشده وتازه شناخته شده تازمانی که ارزیابی مطالعات باستان شناسی انجام شود نیز باید درقانون لحاظ شود .

وی تصریح کرد:درمواردی که تخریب میراث باستانی وازدست دادن آنها اجتناب ناپذیر باشد باید پژوهش های کامل باستان شناسی ومستند سازی لازم الاجرا باشد .

وضع قوانین برای پیشگیری از نابودی میراث فرهنگی

چوبک با اشاره به رویکرد و راهبرد حفاظت میراث فرهنگی وباستان شناسی کشور در جریان توسعه عمرانی واقتصادی که از وظایف ملی است گفت:باید در برنامه توسعه کشور با وضع قوانین مناسب , دست اندرکاران توسعه وطرح های عمرانی رامکلف کرد که پیش ازاجرای طرح های توسعه , پژوهشهای مربوط به تاثیر منفی توسعه برمیراث باستان شناسی را انجام داده و درقوانین هزینه این پژوهشها در هزینه های پروژه توسعه پیش بینی شود .

وی گفت :بدیهی است انجام وظیفه وبرقرار کردن قانون ضامن حفاظت میراث فرهنگی خواهد بود .

او افزود: نخستین گام رویکردپیشگیری وآماده باش باهشیاری و پیش بینی وتجهیز ؛ دربرابر تهدیدها وخطرات است و سپس تهیه نقشه باستان شناسی ازدارائی های میراث فرهنگی کشور واعلام آن و ازسوی دیگر با پایش ورصد طرح های عمرانی کشور ونظارت وبازرسی ؛ آسیب های ناشی از مداخله درعرصه های تاریخی باستانی به کمترین میزان رسیده وبه دنبال آن تهدید به فرصت تبدیل شده وبا ایجاد موزه درکنار طرح عمرانی آثار مطالعه شده به عنوان بخشی ازبرنامه توسعه پیش بینی شود.

چوبک گفت : لازم است باهم اندیشی وتشکیل کار گروه ازمتخصصین موضوع توسعه وحفظ میراث فرهنگی بررسی و آسیب شناسی وراهکارهای پاسخگو یی شناخته واجراشود و همچنین از تجربه های گذشته سرزمینی وجهانی وهمکاری های بین المللی بهره گرفته شود .

وی افزود:برای تحقق این امر سازماندهی کنفرانس ها , سمینارها ؛کارگاه ها وغیره در سطوح جهانی ومنطقه ائ ضروری است وازسوی دیگرتاسیس مراکز منطقه ائ مطالعات مربوط به آموزش کارشناسان و ونشر اندیشه وفرهنگ حفاظت درجامعه ومدیریت کشوری به منظور بهره مندی از حمایت های افکار عمومی ودوستداران میراث فرهنگی ومدیریت کلان کشور درحفظ نمادهای هویت ملی ومنافع فرهنگی سرزمین لازم است.

وی با اشاره به کارهای پیش روی پژوهشکده باستان شناسی گفت :برخی از این کارها و برنامه ها ازپیش آغاز شده وبه سرانجام نرسیده وبرزمین مانده ، کارهائی که اندیشیده شده وآغاز نشده وکارهائی که تاکنون دربرنامه جامع وکلان باستان شناسی به آن نپرداخته واکنون اندیشه وپیش بینی شده است .

چوبک گفت : کارهاو برنامه هایی نیز نیاز به بازنگری وبه روز شدن دارد تا سازماندهی وساماندهی باستان شناسی کشورانجام شود .

نبود آئین نامه ها و شیوه نامه های اجرایی

این باستان شناس افزود:هنوز طرح های بزرگ پژوهش های باستان شناسی وکلیدی که نیمه تمام مانده اند وطرح های محوطه های تازه شناخته شده اجرائی نشده وچشم به راه گشایش گره ها میباشند . نبود آئین نامه ها وشیوه نامه های اجرائی که دربردارنده حفظ حقوق مادی ومعنوی پژوهشگران ازیک سو وازسوی دیگر حقوق وجایگاه پژوهشکده به عنوان متولی مدیریت باستان شناسی کشور و نماینده ملت درنظارت بر حفظ میراث باستانی سرزمین ؛ انجام وظیفه ودستیابی به اهداف علمی؛ پژوهشکده راباچالش هائی بنیادی روبرو کرده است .

وی گفت :برای برون رفت از شرائط بحران ،پژوهشکده با آسیب شناسی وپیش بینی های لازم گام های موثری برداشته است . تدوین آئین نامه اجرائی طرح های عمرانی ، آئین نامه همکاری با مراکز علمی کشوری وبین المللی، آئین نامه یافته های باستان شناسی ومطالعات نمونه های آزمایشگاهی با همکاری اداره کل موزه ها ، تدوین شرح وظائف سرپرستان ، نمایندگان وناظرین هیات های باستان شناسی ، تفویض اختیار صدور مجوز کاوشها وبررسیها به ریاست پژوهشگاه از طرف مقام محترم ریاست سازمان به منظور ساماندهی ویکپارچگی انجام برنامه های پژوهش های باستان شناسی ، نظارت براجرای برنامه بابازدید هیات های کارشناسی ومشورتی ، بررسی گزارشها ونقدوبررسی وارزیابی علمی طرح ها وبررسی صلاحیت سرپرستان واعضای گروه های پژوهشی وتعیین ضوابط درراستای بهبود وبهسازی باستانشناسی کشور بوده است .

همایش بین المللی باستان شناسی خلیج فارس

چوبک افزود:تعیین اولویت های پژوهش های باستان شناسی ؛ تهیه برنامه بررسیها وپژوهش های باستان شناسی جامع وکلان خلیج فارس ودریای مکران با اهداف کلان ملی برای پاسخگوئی به تهاجم های فرهنگی وزیاده خواهی وجعل هویت وتاریخ ؛ درسالجاری مطرح و برگزاری همایش بین المللی باستان شناسی خلیج فارس پیش بینی وپیگیری شده است.

وی گفت:تشکیل گروه باستان شناسی زیرآب نیز دراین راستا راه اندازی شد وتفاهم نامه های لازم بامراکز علمی مانند اقیانوس شناسی کشور دردستور کار قرار گرفت . همچنین تعیین برنامه های کلان ,بلند مدت برای محوطه های باستانی با چشم انداز سایت موزه در سراسر کشور انجام شد که بیش از ۱۰۰ محوطه باستانی باارزشهای ملی ، منطقه ائ وجهانی به سازمان برنامه معرفی شدکه امید است در سالهای آینده باسرمایه گذاری های مناسب استانی ، ملی وبین المللی این برنامه اجرائی وتحقق یابد .

چوبک با اشاره به برگزاری هفتگی نشست های گزارش به همکار که ازسال ۱۳۹۲ آغاز شده است، گفت :این کار تجربه وگامی بسیار موفق برای بهره گیری ازهم اندیشی همه پژوهش گران به منظور نقد ،بررسی وارزیابی علمی – اجرائی برنامه های پژوهشی باستان شناسی است که درسال ۱۳۹۳ دراین زمینه ۲۴ نشست و۳۸نشست نیز درسال ۱۳۹۴ برگزار شدگه مطمئنا مشارکت وحضور پژوهشگران باستان شناس از همه مراکز علمی وارائه نظرهای مشورتی ارزشمند ، زمینه ارتقا علمی باستان شناسی رافراهم خواهد کرد و پاسخ ندادن گروهی از پژوهشگران به دعوت مکرر پژوهشکده باستان شناسی بیانگر آن است که این دانشوران گرامی چندان مسئولیت ونگرانی به سرنوشت باستان شناسی کشور ندارند.

وی گفت : پژوهشکده باستان شناسی براین باوراست که برگزاری گردهمائی سالانه باستان شناسی دراندازه ملی وبین المللی در یک زمان ومکان مشخص ؛ راهبردی است و رویدادی است که جامعه باستان شناسی ایران وجهان چشم به آن دارند و همچنین برای پژوهشکده باستان شناسی وباستان شناسان فرصتی است که کارنامه خودرا دربرابر داوری ونقدوبررسی قرار دهد .

وی افزود: ارائه نتایج آخرین پژوهش ها در گردهمائی باستان شناسی سالانه سنتی ارزشمند است که ازدهه پنجاه به کوشش دکتر فیروز باقرزاده رئیس وقت مرکز باستان شناسی آغاز شدو باتوجه به اینکه شماری اندک از باستان شناسان وپژوهشگران دراین دست گردهمائی هاحضور دارند بایسته است برای فراگیر تر شدن وگسترش دستآوردهای پژوهش های باستان شناسی این گزارشها چاپ وانتشار یابد.

وی گفت : باافزایش فعالیت های باستان شناسی چاپ گزارش کامل این پژوهشها امکان پذیر نبود ازاین روی پژوهشکده تلاش می کند که خلاصه گزارش هارا با شیوه نامه ای که دربرگیرنده بیشترین داده ها واطلاعات از پژوهشهای انجام شده است ،گردآوری و منتشر کند.

چوبک افزود:چاپ کامل وتحلیلی پژوهشها ی میدانی به شکل تک نگاری در برنامه پژوهشکده باستان شناسی پیش بینی شده است و درآخرین روزهائی که تدوین این گزارشها انجام میشد ، مراکز انتشاراتی بین المللی مانند کمبریج برای چاپ نتایج پژوهشهای میدانی باستان شناسی ایران اعلام آمادگی کردند که دروازه تازه ائ برای باستان شناسی کشور خواهد بود .

وی در پایان سخنان خود یاد سه باستان شناس پیشکسوت که در سال ۹۴ به دیار حق شتافتند شادروان دکتر شهریار عدل ،زنده یاد نوشین روان شهربانو سلیمانی ، و شادروان استاد سید محمود موسوی را گرامی داشت.

پیام یک باستان شناس پیشکسوت
دراین مراسم همچنین پیام فیروز باقرزاده باستان شناس پیشکسوت که به دلیل معالجات در فرانسه موفق به حضور دراین همایش نشده است به شرح زیر قرائت شد:
همکاران ارجمند ،فرزندان دلبند
بدوا از بابت تاخیر فاحش در پاسخ مکتوب پر مهرو صفای آن عزیزان پوزش می طلبم . لیک درعین حال قدر فرجه ای را که سرنوشت ارزانی داشته است تا بتوانم در آخرین لحظه ، شخصا ومستقیما ، برای آن عزیزان بنویسم نیک می شناسم.

سال گذشته هنگامی که دعوت پرمهر و سخاوتمندانه آن عزیزان رابرای شرکت در سیزدهمین مجمع دریافت داشتم ، بخاطر کسالتی که در حقیقت خفیف بود عذرخواستم تا مبادا دست شکسته وبال گردن آن سروران گردم امید واثق داشتم که امسال وضع دیگری باشد تا پس از سی وشش سال محرومیت به آنچه دراین دنیا برای من عزیزتر از هر مائده ایست دست یابم.

افسوس که آن آرزو رویایی بیش نبود و از خود در عجبم که دراین سن و سال چگونه تا آن حد ناپخته اندیشیده بودم.
حقیقت این است که در سراسر سال ۲۰۱۵ سروکارعفت و این بنده با طبیب و بیمارستان و جراح بوده است و منجمله از ماه نوامبر بدینطرف برای نجات چشم راست سرو کارم جز با چشم پزشکان دورونزدیک نبوده است.

از خلف وعده شرمنده ام و پوزش می طلبم برای مجمع چهاردهم و گردهمایی های بیشمار دیگری که در پیش رودارید آرزوی موفقیت بی خدشه می کنم . باشد که در رسالت مقدسی که برعهده دارید توفیق روزافزون یارتان باشد.
تصدق شما عزیزان فیروز باقرزاده