به گزارش هنرنیوز؛ حمیده چوبک رییس پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که سابقه چهار فصل کاوش در شهر دقیانوس جیرفت را دارد این بار بعد از ۷سال وقفه فصل پنجم این کاوش ها را سرپرستی کرده است .

چوبک شهر دقیانوس را یکی از شهرهای مهم دوره اسلامی اعلام کرد و گفت :این شهر مربوط به دوره های مختلف تاریخی بوده و هسته اصلی آن دوازده کیلومتر مربع است .

او بالاترین دوره شناسایی شده دراین شهر را دوره اسلامی دانست و تصریح کرد :در بررسی های سطحی دوره های پیش از تاریخ ، مفرغ و تاریخی در شهر دقیانوس شناسایی شده است .

به گفته چوبک شهر دقیانوس به دلیل قرار گرفتن در کنار هلیل رود از جایگاه ویژه ای برخوردار است و همواره در طول تاریخ محل زیست و استقرار بوده است .

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، این باستان شناس با بیان اینکه بیشترین برنامه کاری در چهار فصل گذشته در بخش اسلامی و دوره سلجوقی متمرکز بوده است تصریح کرد :در فصل های پیش بخش هایی از حمام ، گذرگاه ها ، شبکه های آبرسانی ، گورستان،بازار پشت حمام ، بخش مسکونی و مسجد جامع شهر،مورد کاوش قرار گرفت .

گچ بری های بی نظیر و زیبا
چوبک با اشاره به انجام فصل پنجم کاوش در شهر دقیانوس تصریح کرد :در این فصل کاوش ،فعالیت ها بر تعیین محدوده واقعی مسجد جامع شهر و دیوارهای اطراف آن استوار بود که مهمترین کشف در فصل های پیشین کاوش به شمار می آید.

او افزود : مسجد جامع شهر دقیانوس دارای ۶ هزار متر مربع وسعت و شاخص‌ترین بنا در این شهر محسوب می شود که استفاده از گچ بری های بی نظیر و زیبا در آن نشان از اهمیت این اثر باستانی دارد.

وی با اشاره به وجود یک شبستان ستون دار و مناره ای در جنوب شرقی این مسجد افزود : در دوره سلجوقی تغییراتی در معماری این مسجد داده شده که از جمله آن می توان به گچبری هایی با خط کوفی و تزییناتی با نقاشی های قرمز و آبی اشاره کرد .

چوبک با اشاره به شناسایی ۴هزار متر مربع از این محوطه تا سال ۸۸ که آخرین فصل کاوش در شهر دقیانوس بود تصریح کرد امسال به علت محدودیت زمان و اعتبارات تنها ۲هزار متر مربع مشخص شد .

مطالعات ژئوفیزیک همزمان با کاوش

این باستان شناس پیشکسوت در ادامه از انجام مطالعات ژئوفیزیک همزمان با کاوش خبر داد که این کار با همکاری کارشناسان دانشگاه توبینگن آلمان انجام گرفته است .
او گفت : به منظور شناسایی قلمرو مسجد جامع شهر دقیانوس نقشه محوطه با استفاده از کوآت کوپتر تهیه شده است.

چوبک این مسجد را برخوردار از اهمیت بالایی در متون تاریخی دانست و تصریح کرد : به نظر می رسد این مسجد از بزرگترین مساجد جامع ایران در دوره اسلامی باشد که شاهد تغییرات معماری در چندین دوره بوده است.

وی با اشاره به اهمیت حفاظت و مرمت این محوطه تاریخی گفت : در این فصل از کاوش به این دلیل که به آثار معماری چندانی به غیر از کف مسجد برخورد نکردیم کار حفاظتی خاصی انجام نشد و تنها کف با خاک پوشانده و محوطه از علف های هرز پاکسازی شد .

رییس پژوهشکده باستان شناسی اظهار داشت : سلیمانی مسئول پایگاه جیرفت در سال های گذشته اقدامات خوبی برای حفاظت از منطقه انجام داده بود ولی این محوطه نیازمند یک طرح مطالعاتی و پیشرفته است تا بتوانیم با اجرایی کردن آن و سرپوشیده کردن مسجد جامع از صدمه دیدن آثار جلوگیری کنیم.

استقبال گسترده گردشگران

وی با اشاره به انجام عملیات کاوش در ایام نوروز افزود: در این مدت شاهد استقبال گسترده ای از گردشگران بودیم که امیدواریم با مساعدت معاونت گردشگری ،معاونت میراث فرهنگی ، برنامه ریزی و تأمین زیر ساخت های گردشگری این مکان به سایت موزه تبدیل شود .

چوبک با بیان اینکه کاوش در شهر دقیانوس را به عنوان یکی از پروژه های بلند مدت در پژوهشکده باستان شناسی دنبال می کنیم تصریح کرد :اگر وقفه ای دوباره در انجام کاوش های باستان شناسی در این محوطه صورت نگیرد شهر دقیانوس را به ثبت جهانی خواهیم رساند.

این باستان شناس تعیین عرصه و حریم شهر دقیانوس را از اولویت های گروه باستان شناسی اعلام کرد و گفت :با انجام بررسی ها و مطالعات گسترده به منظور جلوگیری از تخریب بیش از پیش این محوطه توسط مالکین منطقه در کوتاهترین زمان این اقدام را عملی می کنیم .

وی وجود هر گونه کشت سطحی در محدوده شهر دقیانوس را به دلیل وجود آثار تاریخی روی سطح غیر ممکن اعلام کرد و گفت :وجود ماشین آلات کشاورزی به این محوطه تاریخی آسیب های جبران نا پذیری وارد خواهد آورد .

کشاورزی بزرگترین خطر

او کشاورزی را بزرگترین خطری اعلام کرد که شهر دقیانوس را تهدید می کند و تصریح کرد : براساس متون تاریخی بخشی از آب هلیل رود از شهر دقیانوس می گذشته است که بخشی ازشبکه آبرسانی آن را در کاوش های پیشین کشف کرده ایم ولی انجام عملیات کشاورزی به بخش اعظمی از این شبکه آبرسانی صدمه زده است .
این باستان شناس ، یکی از عوامل دیگر تخریب این محوطه را استفاده از آجر های آن برای ساخت خانه ها روستایی اعلام کرد و گفت :خوشبختانه در حال حاضر با حضور یگان حفاظت از شهر محافظت می شود .

وی در ادامه دقیانوس را شهری ثروتمند خواند که به همین دلیل از نظر یافته های باستان شناسی بسیار غنی تلقی می شود .

او گفت:کشف ظروفی ارزشمند از جنس چینی ، شیشه ای ، سفالی و... نشان می دهد طبق متون تاریخی شهر کهن جیرفت با مراکز تجاری جهان از قبیل هند ، حبشه ، چین ، ارمنستان و ... تبادلات بازرگانی داشته اند .

چوبک کوره های ساخت سفال و آجر ، خمره ها، پیکرک های انسانی و...(تداوم هنر اشکانی و ساسانی که تا دوره سلجوقی ادامه داشته است ) را از دیگر یافته های باستان شناسان در شهر کهن جیرفت اعلام کرد و افزود:آثار به دست آمده از محوطه شهر دقیانوس هم اکنون زینت بخش موزه های کرمان و جیرفت است .

گفتنی است ، شهر کهن جیرفت بیش از ۱۲ كیلومتر وسعت دارد و به اعتقاد باستان شناسان بررسی دقیق آن به بیش از صد سال كار مداوم نیازمند است.

این شهر در زمان سلجوقی از قطب های تجاری و اقتصادی ایران با كشورهای شرق محسوب می شده و ماركوپولو جهان گرد مشهور ایتالیایی نیز در سفرنامه خود از شهر تاریخی دقیانوس به عنوان یك شهر بزرگ و پرشكوه یاد كرده است که در زمان گذر وی از این شهر در سده هفتم هجری به علت یورش متعدد غوزها و غارت آن به ویرانه ای تبدیل شده بود.

مجوز فصل پنجم کاوش های باستان شناسی شهر دقیانوس توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است .

هنر نیوز