هنر نیوز - واکاوی مضامین پنهان فیلم در نقد روانکاوانه ژیژک

واکاوی مضامین پنهان فیلم در نقد روانکاوانه ژیژک

کتاب «سینما به روایت اسلاوی ژیژک» نوشته‌ اسلاوی ژیژک با ترجمه‌ سعید نوری توسط انتشارات روزبهان روانه‌ بازار نشر شد.

کتاب حاضر شامل نقد و آموزش نقد روانکاوانه از طریق نمونه‌های متنوعی از فیلم‌های مختلف فیلم سازان نام آشنا است. نمونه‌ها و مثال‌های بررسی شده لزوما از بهترین فیلم‌ها نیستند، ژیژک بعضا نمونه‌هایی را که به بیان مفهوم مورد نظرش کمک می‌کنند برگزیده است.
ژیژک در این کتاب، قسمتهایی از ۳۳ فیلم را همراه با تصویری از آنها که در کنار متن چاپ شده‌اند مورد بررسی قرار داده است. تحلیل‌های ژیژک مضمون اصلی و کلی فیلم‌ها را در بر نمی‌گیرد و تنها بخش‌هایی از این فیلم‌ها مورد گزینش واقع شده که از منظر روانکاوی محل اعراب مولف بوده است.
در حوزه‌ نقد روانکاوی، اسلاوی ژیژک درباره‌ فیلم «باشگاه مبارز» اثر دیوید فینچر، محصول سال ۱۹۹۹ چنین می‌نویسد: «در صحنه‌ای جک (ادوارد نورتن) در انتقام از رئیسش، خود را مضروب می‌کند و در این میان به یاد مبارزه‌ خود با همزادش تایلر (براد پیت) می‌افتد. قصد دفاع از نوعی مازوخیسم انحرافی یا تخیل مرتجعانه‌ای از خشونت ندارم اما این نوع برخورد، عمیقا رهایی بخش است. او مشت خود را از جهتی که رئیس اداره روبروی او ایستاده به صورت خودش می‌کوبد منم. این معنای رهایی است. به منظور حمله به دشمن،باید اول خودتان کاملا له شوید. برای آزاد کردن آنچه وجود شما را به رئیستان، یا به شرایط بردگی و چیزهایی ار این دست وصل می‌کند بایداین کار را انجام دهید. همیشه این کشمکش میان من و همزادم وجود دارد. انگار که همزادم همان منم بی آنکه بعد اختگی، در من باقی باشد.»
همچنین درباره‌‌ی صحنه‌ای از فیلم «کوبانسکی قزاق» اثر ایوان پی‌ریف، محصول سال ۱۹۴۹ می‌خوانیم: «در صحنه‌هایی از این فیلم آواز کمونیستی در ستایش از برزگران به شکل کر شنیده می‌شود. ژانر سینمایی مورد علاقه‌ جوزف استالین موزیکال بود، نه فقط موزیکال‌های هالیوودی که موزیکال روسی که یک سری از آن‌ها موزیکال‌های کولخز خوانده می‌شدند. چرا؟ باید قصد این استالین غریب که پرهیزگاری کمونیستی را به شکلی شخصی با وحشت و موسیقی درمی‌آمیخت بدانیم. باز هم جواب در مقوله‌ روانکاوی ابرمن است. ابرمن نه تنها وحشت افراطی، حکم غیرمشروط، درخواست فدایی مطلق را همراه دارد بلکه هم‌زمان،‌ هرزگی و ریشخند را یدک می‌کشد و این نبوغ سرگئی آیزنشتاین است که می‌تواند این رابطه را حدس بزند.»
به گفته‌ مترجم کتاب: «جذابیت این نوع بررسی روانکاوانه این است که به شناسایی نوعی از کشف مضامین پنهان موجود در فیلم‌ها هم منجر می‌شود که ممکن است حتی خود فیلم‌ساز از آن مطلع نباشد. خود این امر به ذهن تماشاگر برای درک تصاویری که پس از این از یک فیلم‌ساز مؤلف خواهید دید عمق و وسعت بیشتری می‌بخشد.»
از جمله فیلم‌هایی که اسلاوی ژیژک صحنه هایی از آن‌ها را مورد نقد روانکاوانه قرار داده است، می‌توان این موارد را نام برد:
ماتریکس، ۱۹۹۹، برادران واچفسکی
پرندگان، ۱۹۶۳، آلفرد هیچکاک
بیگانه، ۱۹۶۳، ریدلی اسکات
دیکتاتور بزرگ، ۱۹۴۰، چارلی چاپلین
سولاریس، ۱۹۷۲، آندره تارکوفسکی
چشمان باز بسته، ۱۹۹۹، استنلی کوبریک
سه‌رنگ: آبی،‌۱۹۹۳، کریشتف کیشولوفسکی
کتاب «سینما به روایت اسلاوی ژیژک» نوشته‌ اسلاوی ژیژک با ترجمه‌ سعید نوری توسط انتشارات روزبهان در ۱۲۰ صفحه و با شمارگان ۳۳۰۰ نسخه و قیمت ۴۸۰۰ تومان منتشر شده و در دسترس علاقمندان سینما قرار دارد.