هنر نیوز - رویکرد رسانه ملی و سینما به شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخ از «بوعلی» تا «مختار»

رویکرد رسانه ملی و سینما به شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخ از «بوعلی» تا «مختار»

دراماتیزه کردن زندگی بزرگان فرهنگ و هنر و تمدن ایران اسلامی از آن دست کارهایی است که تلویزیون هیچگاه به صورت هدفمند آن را دنبال نکرده است. اگر از این بگذریم که یکی از بهانه‌های بزرگ صدا و سیما این است که اسناد قابل توجهی درباره زندگی اجتماعی این افراد یافت نمی‌شود و بازسازی زندگی این نام‌آوران ممکن است در زمان پخش با مخالفت‌هایی همراه باشد؛ و اینکه کارگردان و نویسنده‌ای نمی‌آید پای کار پژوهش بایستند و بگوید من می‌خواهم اثری با موضوع این شخصیت تاریخی یا مدهبی بسازم؛ باید گفت روایت درام زندگی بزرگان می‌تواند بخشی از تأویل یک گروه پژوهشی از جهان آن انسان باشد نه رخدادهایی که ریز به ریز در زندگی او رخ داده است؛ و البته این را هم باید پذیرفت که نویسنده و کارگردان پژوهشگر که مورد قبول رسانه ملی هم باشد کم است.
در چند سال گذشته، ما شاهد روایت‌های اندکی از زندگی بخشی از شخصیت‌های تاریخی و مذهبی ایران اسلامی بوده‌ایم؛ اما آنگونه که این سرزمین شایسته‌ی نام‌آورانش است به آن‌ها در رسانه ملی پرداخته نشده است.
اگر آثار پیش از انقلاب مانند «یوسف و زلیخا»ی رشید یاسمی، «صلاح‌الدین ایوبی» به کارگردانی حسن ساسان‌پور؛ «فردوسی» و «چشم‌های سیاه» ساخته‌ عبدالحسین سپنتا؛ را از برجسته‌ترین آثار با مضمون پرداختن به شخصیت‌های تاریخی آن دوره بدانیم؛ پس از انقلاب آثاری چون «کمال‌الملک» و مجموعه تلویزیونی «هزاردستان» هر دو به کارگردانی علی حاتمی فیلمساز فقید سینمای ایران؛ مجموعه‌های تلویزیونی «دلیران تنگستان» به کارگردانی شهسواری، «بوعلی سینا» ساخته کیهان رهگذر؛ «کوچک جنگلی» ساخته بهروز افخمی و «سربداران» به کارگردانی محمدعلی نجفی آثاری بود که در آن‌ها تلاش شد بخشی از تاریخ ایران و شخصیت‌های مهم آن بازآفرینی تفسیری شوند. تفسیری از این جهت، که متن اثر چندان وفادار به اصل تاریخ نبود، اگر چه سندیت اصلی کار مطابقت با تاریخ داشت. اما به هر حال برای دراماتیزه کرده روایت، باید کارگردان رخدادهایی را به آن می‌افزود، که چندان نزدیک به واقعیت نبود. در میان این آثار که نام برده شد [و البته تلاش‌های دیگری هم بود که پس از این آثار به آن‌ها اشاره خواهد شد] بدون استثنا همه به شدت مورد قبول عامه قرار گرفت، اینقدر که حتی پس از چندین سال گذشتن از زمان پخش آن؛ گاهی رسانه‌ی ملی آن‌ها را در مواقعی خاص پخش مجدد کرده است که باز هم مورد استقبال قرار گرفته و مخاطب تا نیمه‌های شب به خاطر دیدن این آثار نشسته است. لازم به ذکر است که در همان سال‌ها و شاید بتوان گفت به شکلی دقیق در سال 61 بهرام بیضایی فیلم «مرگ یزدگرد» را ساخت که آن هم از نمونه‌های خوبی برای سینمای تاریخی ما بود.
پس از اینکه در حدود یک دهه تلویزیون به سراغ ساخت زندگی شخصیت‌های تاریخی ایران و مبارزان اجتماعی دست زد در دهه هفتاد و دومین دهه از انقلاب به سراغ ساخت آثاری با موضوع شخصیت‌های دینی رفت. تجربه‌های نخستین این کار به داوود میرباقری سپرده شد؛ «امام علی (ع)» تجربه‌ای بسیار خوب و پرمخاطب برای شروع بود تا اینکه مهدی فخیم زاده هم در همان زمان دست به ساخت مجموعه «تنهاترین سردار» و «ولایت عشق» زد. تجربه بعدی دوباره با کارگردانی داوود میرباقری همراه بود «مسافر ری»؛ تجربه‌ای دیگر در این دوره از کار رسانه ملی بود؛ افراد دیگری هم در این زمینه شانس خود را امتحان کردند و آثاری ساختند که کم و بیش مورد نظر مخاطب قرار گرفت؛ اگر چه ممکن است نقدهایی هم بر آن‌ها وارد باشد. در میان این آثار می‌توان به تجربه‌های فرج‌الله سلحشور در ساخت «ایوب پیامبر»، «مردان آنجلس» و «یوسف پیامبر (ع)» اشاره کرد.
نادرطالب‌زاده هم در این بین طبع‌آزمایی کرد و پس از تجربه در ساخت آثار مستند؛ اثری با موضوع زندگی مسیح (ع) ساخت که اکران نسخه سینمایی آن بسیار به طول انجامید.
کارگردانان دیگری هم از جمله محمد حسین لطیفی؛ کمال تبریزی؛ حسن فتحی و ... با آثاری همچون غیاث‌الدین جمشید کاشانی، شهریار، ملاصدرا دست به ساخت زندگی بزرگان فرهنگ و هنر و علم ایران زدند که البته همین که نام این افراد دوباره در کشور مطرح شد جای سپاس دارد اما اگر بخواهیم سندیت این آثار را مورد توجه قرار دهیم به شبهات فراوانی خواهیم رسید. در میان آثار این چنینی زندگی نیما یوشیج، شیخ بهایی، فردوسی هم دستمایه‌ی آثاری شد که متاسفانه چندان مورد توجه مخاطبان قرار نگرفت.
در همین سال‌های اخیر هم «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری و سپس «ملک سلیمان» به کارگردانی شهرار بحرانی از آثاری است که با شواهد تاریخی به زندگی شخصیت‌های تاریخی و مذهبی می‌پردازد.
در میان این آثاری که به آن‌ها اشاره شد می‌توان به این نکته رسید که معلوم نیست رسانه ملی به‌واقع قرار است کدام فعالیت ملی و اسلامی برای ساخت مجموعه‌های فاخر داشته باشد و واقعا ملاک انتخاب کارگردانان و موضوعات در رسانه ملی برای ساخت سریال‌های «الف» ویژه چیست؟ رسانه ملی باید بداند ملیت ما و مذهب ما مساله‌ای است که با ساخت طنزهای سخیف موسوم به 90 شبی در بین مردم تعمین نمی‌یابد و باید فکری برای آن اندیشید؛ فکری که تعمیم دهنده احساس خوب دینی و ملی باشد.