به گزارش هنرنیوز به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، اطلاعات فیلم‌ها، عوامل و خلاصه آثاری که در این رویداد به نمایش عمومی درمی‌آیند، بعلاوه عناوین مقالات علمی این گردهم‌آیی به این شرح است:
«ایران فراسو»

کارگردان: علی‌اکبر ولدبیگی/ محصول: شبکه یک سیما/ زمان: ۴۰ دقیقه/ سال ساخت: ۹۰-۱۳۸۷

خلاصه فیلم: تولید مجموعه ایران فراسو تلاشی در جهت شناساندن نشانه‌های پنج هزار سال تمدن ایران در فراسوی مرزهای جغرافیای کنونی ایران است. قسمت نهم این مجموعه بررسی دو محوطه تاریخی متمایز و مرتبط با عصر برجسته تمدن ایران در جهان است.

«پرنیان»

کارگردان: اُرد عطارپور/ محصول: شیکه چهار سیما/ زمان: ۳۰ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۸۰
خلاصه فیلم: احسان یغمایی باستان‌شناس پُرتجربه، حفاری‌های باستان‌شناسی زیادی در نقاط مختلف ایران انجام داده است. او عشق به کارش را همراه با عشق به خانواده‌اش توام در قلب دارد. یغمایی در سفرهای کاری‌اش همسر و پسرش را که هر دو از بیماری لاعلاجی رنج می‌برند با خود همراه می‌برد... پرنیان فیلمی درباره عشق به کار و عشق به خانواده و تکرار تاریخ است.

«تا انتهای تیره بهار»

کارگردان: محمد مقدم/ محصول: شبکه چهار سیما/ سال ساخت: ۱۳۸۳
خلاصه فیلم: سیف‌الله کامبخش از باستان‌شناسان قدیمی و به نام ایران است که در بسیاری از محوطه‌های باستانی ایران کار مطالعات باستان‌شناسی انجام داده است. تپه‌های مارلیک در شمال ایران، تپه‌های قیطریه در تهران و معبد کنگاور در کرمانشاه از جمله مکان‌هایی است که دکتر کامبخش در آنها کار کرده است. او همواره در طی کاوش‌های باستان‌شناسی با فیلم‌سازان مختلفی همکاری داشته و از هرکدام آنها خاطره‌ای دارد. نصیب نصیبی، پرویز کیمیاوی و ابراهیم گلستان کسانی هستند که از کاوش‌های کامبخش مستند تهیه کرده‌اند. این فیلم مستند به خاطرات کامبخش به همراه فیلم‌سازان و کاوش‌هایش می‌پردازد.

«تپه‌های قیطریه»

کارگردان: پرویز کیمیاوی/ محصول: تلویزیون ملی ایران/ زمان: ۱۴ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۴۸
خلاصه فیلم: این فیلم مستندی است از کاوش‌های باستان‌شناسی تپه‌های قیطریه که در سال ۱۳۴۸ توسط دکتر کامبخش انجام می‌شد. شیوه ساخت فیلم مستند تجربی است و طراحی داستان آن به گونه‌ای صورت گرفته که بیننده همراه فیلم به دیار مردگان سفر می‌کند . مردگانی که مربوط به چند هزار سال پیش هستند و سکوتشان توسط باستان‌شناسان شکسته شده است و در قالب نمایش و داستان آثار باستانی پیداشده به نمایش در می‌آیند و معرفی می‌شوند.

«تپه‌های مارلیک»

کارگردان: ابراهیم گلستان/ محصول: سازمان فیلم گلستان/ زمان: ۱۴ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۴۳
خلاصه فیلم: در تابستان سال ۱۳۴۰ دکتر عزت‌الله نگهبان از تپه‌های مارلیک واقع در ارتفاعات گیلان بازدید می‌کند و کار کاوش در این تپه‌ها آغاز می‌شود. سال ۱۳۴۳ ابراهیم گلستان راهی مارلیک می‌شود و فیلمی مستند از این تپه‌ها تهیه می‌کند. این فیلم مستند با گفتاری شعرگونه که خاص گلستان است از گذشته‌های دور و مردمی که هزاران هزار سال پیش در مارلیک می‌زیسته اند و اکنون در دل تپه‌های آن به خواب ابدی رفته‌اند سخن می‌گوید. مستند تپه های مارلیک هم از نظر ساختار و هم از نظر گفتار متن از فیلم‌های ماندگار و شاخص سینمای مستند ایران برشمرده می‌شود. در این فیلم مستند دکتر کامبخش و دکتر نگهبان نیز حضور دارند.

«تخت جمشید»

کارگردان: فریدون رهنما/ محصول: ایران/ زمان : ۱۹ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۳۹
خلاصه فیلم: تخت جمشید فریدون رهنما اولین فیلم مستندی است که درباره تخت‌جمشید ساخته شده است. رهنما این فیلم را با هزینه شخصی می‌سازد. این فیلم یک مستند تجربی- توصیفی است. فیلم به کمک گفتاری شعرگونه به تشکیل و ساخت تخت‌جمشید می‌پردازد و حسی نوستالژیک ناشی از افسوس نسبت به گذشته ایجاد می‌کند. تصاویر سیاه و سفید و کادر‌های حساب شده از ویژگی‌های فیلم محسوب می‌شود.

«جام حسنلو»

کارگردان: محمدرضا اصلانی/ محصول: تلویزیون ملی ایران/ زمان: ۲۰ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۴۶
خلاصه فیلم: جام حسنلو فیلمی است درباره جام باستانی حسنلو که مهم‌ترین و گرانبهاترین جام طلایی جهان است. این جام در تپه حسنلو واقع در آذربایجان غربی پیدا شده است. ارزش تصاویر و نقش برجسته های اسطوره‌ای و نمادین آن در این مستند بررسی می‌شود. همچنین داستانی که در جام هست و درباره آن داستان حدس‌ها و روایت‌های گوناگون گفته می‌شود و باستان‌شناسان درباره آن اختلاف نظر دارند. این فیلم رابطه‌ای بین هستی انسان هزاره‌های گذشته و انسان امروز ایجاد می‌کند. جام حسنلو مستند روایی – تفسیری محسوب می‌شود که از یک جام زرین که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود ساخته شده است.

«خانه‌ام روی تپه‌هاست»

کارگردان: شهرام درخشان/ محصول: شبکه چهار سیما/ سال ساخت: ۸۳-۱۳۸۲/ زمان: ۲۴ دقیقه
خلاصه فیلم: این فیلم به موضوع حفاری در منطقه جبرفت توسط دکتر مجیدزاده (باستان‌شناس) می‌پردازد.
«داستان سفال»

کارگردان: مریم بیانی/ محصول: دانشگاه هنر/ سال ساخت: ۱۳۸۷/ زمان: ۸ دقیقه
خلاصه فیلم: این فیلم انیمیشن با ایده متحرک‌سازی و ایجاد ارتباط مابین نقوش سفالینه‌های پیش از تاریخ فلات ایران به تصویر در‌آمده است. تلفیق تصاویر انسانی و جانوری و گیاهی که از سفال‌های باستانی بدست آمده به نحوی خلاقه روایت ارتباط انسان با محیط اطرافش است که در زمان پیش از تاریخ با زبان ساده تصویر شده بروی بدنه سفال‌ها بیان می‌شود.

«دستگرد یزد‌شاپوران»

کارگردان: پژمان مظاهری‌پور/ محصول: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی/ زمان: ۳۵ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۸۸-۹۲
خلاصه فیلم: سال ۱۳۶۹ بواسطه تسطیح یک تپه کوچک در کنار یک زمین کشاورزی به منظور گسترش زمین‌های زارعتی منطقه در شهرستان درگز واقع در شمال شرق ایران و در نزدیکی مرز ترکمنستان یک محوطه باستانی مربوط به دوران ساسانی پیدا می‌شود. آثار پیدا شده مربوط به دوران حکومت بهرام پنجم ساسانی است و اولین گزارش‌ها از منطقه توسط لباف خانیکی باستان‌شناس به اداره کل باستان‌شناسی استان خراسان ارائه می‌شود. بعد از آن مهدی رهبر باستان‌شناس مأمور کاوش در منطقه می‌شود و طی یازده فصل تپه‌های باستانی بندیان درگز را کاوش می‌کند. این مستند گزارشی است از مجموع یازده سال کاوش باستان‌شناسی در بندیان درگز، جایی که هنگام حکومت ساسانیان به دستگرد یزد شاپوران شناخته می‌شده است.

«لاخ مزار»

کارگردان: محسن عبدالوهاب/ محصول: گروه فرهنگ و دانش شبکه اول سیما/ زمان: ۳۷دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۷۷
خلاصه فیلم: در اوایل دهه هفتاد خورشیدی هنگامی‌که لباف خانیکی باستان‌شناس- مشغول به شناسایی و بررسی محوطه‌های باستانی خراسان است؛ در روستای کوچ یک صخره بزرگ سیاه که مورد توجه و احترام اهالی روستا است توجه او را به خود جلب می‌کند. با دقت و برسی دقیق متوجه می‌شود که نشانه‌ها و نوشته‌هایی باستانی بر پیکر این صخره حک شده که باعث می‌‍شود این صخره مورد احترام از ارزش باستانی برخوردار شود. مراحل شناسایی و مطالعه این صخره باستانی در روستای کوچ روایت این فیلم مستند را تشکیل داده است.
«مرمت آثار باستانی»

کارگردان: حمید سهیلی‌مظفر/ محصول: ایران/ زمان: ۴۰ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۶۳
خلاصه فیلم: این فیلم یک قسمت از مجموعه مستند معماری ایرانی است که مرمت تعدادی آثار باستانی از جمله یکی از پل‌های تاریخی اصفهان، مسجد شیخ لطف‌الله و... را نشان می‌دهد، اما مرمت اصلی مربوط به تخت‌جمشید است که برای نخستین بار کارشناسان باستان‌شناسی ایرانی بدون حضور عوامل خارجی اقدام به مرمت بخشی از بنای تاریخی تخت‌جمشید می‌کنند.

«منم داریوش»

کارگردان: وحید باقرزاده/ محصول: گروه مستند شبکه چهار سیما/ زمان: ۳۴ دقیقه/ سال ساخت: ۱۳۸۳
خلاصه فیلم: سال ۱۳۵۲ خورشیدی هنگامی‌که گروه باستان‌شناسی فرانسوی به سرپرستی ژان پرو در شوش مشغول به کاوش باستان‌شناسی هستند، مجسمه‌ای را در محوطه باستانی شوش پیدا می‌کنند که به گواهی کتیبه نوشته شده بر آن متعلق به پیکره داریوش بزرگ هخامنشی است. این مجسمه بدون سر اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‍‌شود و از اشیاء نفیس موزه محسوب می‌شود. این فیلم مستند به داستان پیدا شدن مجسمه داریوش می‌پردازد. باستان‌شناسانی که شاهد عینی پیدا شدن مجسمه بوده‎اند چون ژان پرو، رمی بوشارلا، فرانسوا والا در فیلم حضور دارند و دکتر شاهرخ رزمجو که بعدها بر روی مجسمه کار مطالعاتی انجام داده است، از نتیجه مطالعاتش درباره مجسمه داریوش بزرگ می‌گوید.

«نواهای گم‌شده»

کارگردان: علیرضا قاسم‌خان/ محصول: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی/ سال ساخت: ۱۳۸۶/ زمان: ۲۳ دقیقه
خلاصه فیلم: اشیاء تاریخی موزه ایران‌باستان که مرتبط با موضوع موسیقی است، با روایت و نگاه تازه حسین علیزاده (از آهنگسازان معاصر) پیش روی بینندگان قرار می‌گیرد.
• مستندهای خارجی
«اکتشاف آخرین قلمرو پادشاهی آرتا»
کارگردان: اولیور ژولین/ محصول شبکه ARTE فرانسه و آلمان
«راز سرچشمه‌های مس»
کارگردان: گیزلا گرایشن/ محصول شبکه ZDF آلمان
«پرس‌پولیس عرصه سلاطین»
کارگردان: فریدر کاسمان/ محصول شبکه بایر آلمان
«کاوش‌های باستان‌شناسی تخت‌جمشید»
کارگردان: چارلز بریستد/ تهیه‌کننده مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو

• مقالات

عناوین مقالات علمی و نویسنده‌های آن نیز به شرح زیر است:
«سینمای مستند باستان‌شناسی چیست؟» محمد تهامی‌نژاد
«بازنمود اندیشه‌های هستی‌شناسانه باستان‌شناسی در سینمای مستند» محمدرضا اصلانی
«آسیب‌شناسی پژوهش در مستندهای باستان‌شناسی» دکتر مهرداد ملک‌زاده
«چیستی و چگونگی پیوند سینمای مستند و باستان‌شناسی» احمد محیط‌طباطبایی
«نقش سینمای مستند در معرفی و شناخت باستان‌شناسان» دکتر سیدمنصور سیدسجادی
«واژگان سینمای مستند باستان‌شناسی» علیرضا قاسم‌خان
«تماشاگر پخته؟ مقایسه‌ای بین مستندهای باستان‌شناختی ایران و آلمان» دکتر باربارا هلوینگ
«شیوه‌های روایت در سینمای مستند باستان‌شناسی» پژمان مظاهری‌پور
«چرایی مستندسازان از پژوهش‌های باستان‌شناسی» مینا عطایی
«ایران‌شناسی باستان‌شناختی در سینمای مستند ایران» مسیح موسوی‌زادگان
«دیرینه‌شناسی سینمای مستند باستان‌شناسی» دکتر احمد ضابطی‌جهرمی
«مستند باستان‌شناسی و تاثیر آن بر هویت ملی» مجتبی سلطانی
«بررسی روزآمد کاربرد رسانه‌های تصویری نوین در مستندهای باستان‌شناسی» حسام‌الدین شهیدیچ
دکتر مهناز گرجی (رئیس موزه ملی)، دکتر مهرداد ملک‌زاده (عضو هیات علمی پژوهشگاه باستان‌شناسی)، معصومه مصلی (عضو هیات علمی پژوهشگاه باستان‌شناسی)، دکتر فریدون بیگلری (باستان‌شناس) و مستندسازان و پژوهشگرانی چون استاد محمدرضا اصلانی، اُرد عطارپور، علیرضا قاسم‌خان، سیّداحمد محیط‌طباطبایی و پژمان مظاهری‌پور، از اعضای هیات علمی گردهم‌آیی بین‌المللی سینمای مستند و باستان‌شناسی هستند که انتخاب فیلم‌ها و مقاله‌های این رویداد تخصصی را برعهده داشتند.

- گفتنی است: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی قصد دارد تا با برگزاری «نخستین گردهم‌آیی بین‌المللی سینمای مستند و باستان‌شناسی ایران» گامی جدی برای تعامل میان مستندسازان و باستان‌شناسان برداشته و با ایجاد فضای همدلی و همگرایی بین آنان، شرایطی را مهیا نماید تا آثار ارزشمندی در این زمینه تولید شود. این گردهم‌آیی از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۷ عصر روزهای ۱۵ الی ۱۷ دی‌ماه ۱۳۹۳ در سالن موزهٔ ملی ایران برپا می‌شود.
روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی

هنر نیوز