هنر نیوز - مناسبات فرهنگی جامعه و پیوند با مخاطبین کتاب در دهه 60

گزارش هنرنیوز از وضعیت فرهنگ کتابخوانی در ایران؛/2/

مناسبات فرهنگی جامعه و پیوند با مخاطبین کتاب در دهه 60

پس از عبور از تاریخچه صنعت چاپ در ایران که مبادی محوری شکل گیری یک سازوکار فکری و فرهنگی در بدنه پیچیده فرهنگ اجتماعی یک ملت است لازم است به طبقه بندی رویکردهای کتابخوانی پرداخته شود.
در سالهای پیش از انقلاب اسلامی در داخل کشور رویکردهای کتابخوانی مناسبات دقیقی با حوزه نشر نداشت و منطبق با نیاز روز مردم برای ارتقای سطح آگاهی عمومی نبود، در این حال شرایط موجود ایجاب می کرد تا کتابخوانی فرهنگ متداول قشر دانشگاهی با نگرش آکادمیک، قشر بورژوا با نگرش کلاسه کردن کتاب، روحانیون و طلاب با نگرش مذهبی، ادبا و مجامع با نگرش تقابلی و توده مردم به صورت متفرقه و کمرنگ به این حوزه توجه کنند.
این مسئله در بین توده مردم بیش از هرچیز ناشی از تضادهای موجود در سطح سواد عمومی است زیرا در جامعه ای که سطح سواد عمومی با دانش افزایی توامان باشد رونق مطالعات جمعی ارتقا یافته، بینش های اجتماعی با دگرگونی های درونی همراه می شود، یعنی اگر در یک جامعه هم افزایی مطالعاتی در بافت جامعه با رویکردهای فرهنگی منطبق نباشد صحه این امر خدشه دار می شود، در جامعه آن روز نیز به جهت فقر فرهنگی عمومی رویکردهای کتابخوانی با عدم معیار متوازن همسو بود.
علاوه بر این در جامعه پیش از انقلاب به دلایل بسیاری من جمله استعمار و مناسبت آن با فقر فرهنگی پیدایش سطوح ناهمگرا در بین اقشار کتابخوان رویدادی طبیعی بوده است.
در سالهای پس از انقلاب اسلامی با تغییر و گاه استحاله فرهنگی هم بافت با مذهب این مناسبات شکل دیگری یافت و در ابعاد دیگری که همه سطوح فوق الذکر را به انضمام توده مردم سوادآموخته مشایعت می نمود رو به سویی دیگر رهنمون ساخت.
دهه های پس از انقلاب اسلامی با رونق تازه ای در صنعت چاپ و تغییرات مجددی که پس از تعطیلی چاپخانه ها در فضای انقلاب اتفاق افتاده بود توانست شور تازه ای در نویسندگان انقلابی بیافریند ضمن آنکه مخاطبان کتاب های ارزشی و مذهبی، قشر نونفس و پر انگیزه ای بودند که تازه به میدان آمدند.
نگرش ها و باورهای عمیق مذهبی که جانمایه انقلاب سلامی را تشکیل می داد فضای چاپ و نشر کشور را درنوردید و رویکردهای تازه این ساحت عظیم را با فرهنگ نواندیش هم راستا نمود.
بسیاری از اصحاب قلم، آفریده های ذهنی خویش را در این کالبد در سبد ناشران در سنگر انقلاب اسلامی نهاده و مخاطبان زیادی را در گستره عرضه و تقاضا مشایعت نمودند، وانگهی رویداد عظیم جنگ تحمیلی و تشنج های درونی آن نتوانست فضای نشر را متزلزل کند.
نیز آنکه اندیشمندان و نخبگان انقلاب همچون آیت الله بهشتی، مطهری، باهنر و بسیاری دیگر قلمفرسایی های جاودانه ای در جهت رشد ارزش های انقلاب اسلامی نمودند و سیل عظیمی از افکار را با خود همسو کردند، در این میان فرهنگ کتابخوانی با توجه به سازوکار اصول فرهنگی نظام جمهوری اسلامی علاوه بر دانشگاهیان و حوزه های علمیه فوج عظیمی از احزاب و گروه ها را در بر می گرفت مطالعات به طور عمده حول مسئله روز جامعه و جهان بینی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان اسلام و به خصوص ایران بود.

مریم خاکیان