با نگاهی بر کتاب «نوروز و فلسفه هفت سین»؛
مفهوم هفت سین در گذر از تاریخ شفاهی ایران زمین
12 فروردين 1391 ساعت 19:14
«سین نخست سنجد؛ نماد سنجیده اقدام کردن است. سین دوم سیب است؛ نماد سلامتی است .سین سوم سبزه است؛ نشانه خرمی و شادابی است. سین چهارم سمنو؛ نماد قدرت و همکاری. سین پنجم سیر است؛ نشانه دست نگه داشتن از زیاده‌روی. سین پنجم سرکه؛ نماد رضا و تسلیم است. سین هفتم سماق؛ نماد صبر و بردباری است.»
به گزارش هنرنیوز، در آستانه نوروز 1391، چاپ دوازدهم کتاب «نوروز و فلسفه هفت‌سین» نوشته «سید محمدعلی دادخواه» از سوی انتشارات «فصل نو» روانه بازار شد.
کتاب حاضر که در این نوبت چاپ فهرست اعلام نیز به آن افزوده شده پژوهشی است درباره نوروز باستانی و فلسفه سفره هفت سین و هر یک از نمادهای آن و از شادی که شعله زندگی است شروع، تا سیزده‌به‌در، روز شادی طبیعت ادامه می‌یابد. این کتاب پژوهشی است تا به پرسش‌هایی درباره چرایی و چگونگی بزم نوروز و معنا و مفهوم هفت‌سین پاسخی به دارازای تاریخ ایران زمین دهد. اینکه چه انگیزه‌ای در پس برپایی چنین آئینی قرار دارد و دلیل انتخاب هر یک از سین‌ها چه بوده و هر کدام نماد چه معرفتی هستند. پرسشی هایی که ذهن بسیاری را به خود مشغول می‌دارند و گاهی دست‌مایه بحث می‌شوند.
این کتاب به دو بخش اصلی «سرشناسه» و «هفت‌کتاب هفت‌سین»تقسیم شده است. در آغاز سرشناسه مطالبی به عنوان مقدمه و دلایل و انگیزه‌های مؤلف برای پژوهش و نگارش اثر بیان شده ودر ادامه نیز به ویژگیهای نوروز پرداخته است.
دادخواه می‌نویسد: « نوروز نوبرانه است. در نوروز نوید و اشاره‌ای است که درون ما را به زندگی تازه فرا می‌خواند و سرآغاز شکل‌گیری دوباره جنبش، تحرک و حیات است.این آهنگ شادی ریز که در بستر زمان و زندگی پدیدار می‌شود، رخدادی یگانه و منحصر به فرد است؛ زیرا همگان اعم از سودبران، مجریان، صاحبان و شرکت‌کنندگان در این نشاط عمومی مشترک‌اند؛ چه، گل‌فروشی که سبزه هفت‌سین را می‌‌‌‌آراید در اندیشه سفره خانه خود نیز است.»
کتاب اول از هفت کتاب شامل دو فصل است. نویسنده در فصل «شادی، شعله زندگی» به شاد بودن و شاد زیستن پرداخته و آن را آرزوی دیرینه انسان معرفی نموده که ریشه در خلقت و نیازهای اساسی آدمی دارد. وی مسئله شادی را در غالب موضوعاتی چون برترین آرزوی انسان، شادی در سوگ، رابطه مستقیم خنده و طول عمر، گفتگو با گیاهان، هدف شادی است، پایگا ه شادمانی، گفت‌و‌گوی مادر و فرزند، شادی حتی در بند، ده فایده لبخندو ... مورد بحث قرار داده و در طول فصل به ابیاتی از شاعران و نویسندگان نیز استناد کرده است.
دادخواه در مبحثی تحت عنوان «پایگاه شادمانی» می‌گوید: «ایرانیان کهن چنان بر اصالت شادی و لزوم فراگیر بودن آن پای می‌فشردند که در هر کوی و برزنی جایگاهی برای گردهمایی و پایکوبی و دست‌افشانی بر پا می‌ساختند. این پایگاه‌های شادمانی را (جشن‌گه یا جشن‌گاه) نام می‌نهادند و به گفته اوستا، این مکان‌ها در زمره ارجمندترین نقاط گیتی به شمار می‌آید.»
دادخواه در فصل دوم کتاب اول نوروز را مجالی مناسب برای گفت‌و‌گوی اقوام و ملت‌ها دانسته و آن را راهبرد فرهنگی مطمئن، معتبر و آزمودهای در بزرگ‌راه جهانی شدن فرهنگ‌ها تلقی می‌کند.
کتاب دوم «سروش چهارشنبه‌سوری» نام دارد که بخش نخست آن به ریشه و تاریخ جشن‌هاو رسوم ایرانی پیش از نوروز، از «فروردگان» تا «چهارشنبه سوری» پرداخته و چگونگی برگزاری این جشن ها شرح داده است. « جشن مزدگیران که در روز پنجم اسفند برگزار می‌شده است. این جشن به گونه‌ای ابراز محبت مردان و پاسداشت و بزرگداشت‌زن بوده است. در این روز مردم به گفته ابوریحان بیرونی بیشتر انار به یکدیگر هدیه می‌داند و اعتقاد داشتند هر کس باید به دوستدار خود هدیه‌ای ارزانی دارد.»
در این بخش دیگر جشن‌ها همچون «آبریزگان» و رسومی چون خانه تکانی مورد بحث قرار گرفته‌اند. همچنین درباره آتش افروزی که یکی از آیین های پیشواز نوروز است از زبان ابراهیم پورداود می‌خوانیم: «آتش‌افروزی ایرانیان در پیشانی نوروز از آیین‌های دیرین است. شک نیست که افتادن این آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبه سال، پس از اسلام رسم شده است، چه ایرانیان شنبه و آدینه نداشتند.»
اما در «نگرشی نو به چهارشنبه سوری»، این جشن به پیش از زرتشت باز می‌گردد. هنگامی که سه‌شنبه آخر سال و تحویل سال مقارن ظهر آن روز شده، یعنی در سال 1725 پیش از میلاد. در این روز زرتشت گاه‌شمار ایران را با احتساب سال کبیسه منظم کرده است. روز سه‌شنبه‌ای که نیمه اول روز در سال قبل بوده و بعد از ظهر آن در سال جدید قرار داشت. در ادامه نیز به بررسی و نگرش تاریخی و اجتماعی به جشن چهارشنبه سوری پرداخته است.
«قصه نوروز» عنوان کتاب سوم است که به «آغاز سال»، «خاستگاه نوروز»، «ریشه نوروز و امروز»، «نوروز»، فراخوانی به اعتدال»و «گستردن بساط نوروز» اختصاص دارد. در جایی از این کتاب می‌خوانیم: «در زمان تحویل سال این گاو افسانه‌ای برای رفع خستگی خود، زمین را از روی یک شاخ به شاخ دیگرش می‌اندازد. به هنگام انتقال زمین از شاخی به شاخ دیگر گاو، تخم‌مرغ روی آیینه و برگ سبز روی اب تنگ سفره نوروزی می‌چرخد و تکان می‌خورند و ماهی در تنگ آب از حرکت باز می‌ماند.»
دادخواه در «فراخوانی به اعتدال» خواننده را با اهمیت حرف «س» اشنا ساخته و این حرف را در مذهب، نزد فلاسفه، نزد صوفیان در جُمل بررسی نموده و می‌نویسد: «چکیده بررسی ها نشان می‌دهد سین حرفی است که بیشتر با سرور و سور و سازگاری و سنتور و سرنا به کار می‌رود و ساز نوروز نواختن این آهنگ است که روز نو لبریز از امید و سرور و سود است.»
کتاب چهارم، « شمارگان نوروزی» است و در آن رابطه انسان و عدد و شمارگان نوروزی از جهات مختلف مورد بررسی قرار گرفته‌اند. شمارگان سه، چهار، هفت، سیزده شمارگان شادی‌بخشی هستند که در جشن نوروز جلوه و جایگاه خاصی دارند.
کتاب پنجم که «وادی سین» نام دارد، دلیل انتخاب حرف «س» از میان سی و دو حرف فارسی و مبحث تبدیل هفت‌شین به هفت‌سین را در گذر تاریخ و شرایط اقلیمی بازگو می‌کند. در جایی از این بخش می‌خوانیم: « برخی از دانش‌پژوهان عقیده دارند هفت‌سین در دوران پیش از اسلام هفت‌شین بوده است. یعنی مردمان هفت چیز را که نام آنها با حرف شین آغاز می‌شده است بر سر سفره می‌نهادند. یکی از آنها شیرینی است که بیشتر عسل را به عنوان شهد بر سر سفره قرار می‌دادند. شیر و شکر دو دیگر ان‌هاست... شین دیگر شمشاد است... شمع نیزنمایش ایثار و بردباری است. و شایه به معنای میوه، خصوصا سیب از دیگر شین‌های سفره مذکور است.»
بخش دوم کتاب پنجم به فلسفه هفت‌سین اختصاص دارد. در این بخش آمده است: «در فلسفه هفت‌سین راه نخست طی شده است؛ اشیای هفت سین، درون انسان نو جو را مخاطب قرار می‌دهد و او را به خرد، آزادگی، استقلال و حد نگه داشتنفرا می‌خواندتا از این رهگذر رندگی را آسان گذراند و سالم زید. همچنینی در این بخش با آوردن نام روز‌ها و ماه‌ها به فلسفه و گاه‌شمار نوروز اشاراتی شده است.
کتاب ششم «شرح سفره» نام دارد که مولف در این کتاب ابتدا آداب نشستن و برخاستن از سر سفره هفت سین را توضیح می‌دهد، سپس به توضیح نمادهای سفره هفت‌سین و تبیین رازهای آن پرداخته است:سین نخست سنجد؛ نماد سنجیده اقدام کردن است. سین دوم سیب است؛ نماد سلامتی است و درس نخست استمرار حیات که باید سالم زیست. سین سوم سبزه است؛ نشانه خوش‌اخلاقی و خرمی و شادابی است. سین چهارم سمنو؛ نماد قدرت و توجه به دیگران و همکاری. سین پنجم سیر است؛ نشانه دست نگه داشتن از تجاوز و زیاده‌روی. سین پنجم سرکه؛ نماد پذیرش ناملایمات، نماد رضا و تسلیم است. سین هفتم سماق؛ نماد صبر و بردباری و تحما دیگران است. در بخش دیگری نیز چیدمان سفره هفت‌سین توضیح داده شده است.
کتاب هفتم «در سبزه‌زار سیزده» است و در بخش نخست آن حکمت حضور همراهان هفت‌سین که سایه به سایه سین‌ها بر سفره می‌نشینند مورد پزوهش قرار گرفته و مطالبی درباره سکه، ماهی، آینه، شمع، ساعت، تخم‌مرغ، سنبل و گلاب آمده است که: « هر یک نشسته بر زمین تا زیبایی زندگی را بیان کند و اشاراتی از نماد مادی در رهیابی به حیات معنوی هستند.»
بخش دوم نیز به به آخرین روز جشن‌های نوروزی یعنی سیزده‌به‌در و فلسفه آن اختصاص دارد. به گفته دادخواه: «در باور کهن ایرانیان مشی و مشیانه، نخستین زن و مردی هستند که گام بر پهنه گیتی نهادند. این دو از دو بوته قوی ریواس هستند که در کنار یکدیگر روییدند و پس از چندی به یک دیگر پیچیدند و پیوند خوردند و انسان را بر گیتی نمودند. بر اساس این رفتار ایینی، دختران در این روز شبزه‌ها را به هم گره می‌زنند تا با این کار که نمادی از پیوند مرد و زن است، پیوندی نیک در زندگی خویش آرزو کنند.»
چاپ دوازدهم کتاب «نوروز و فلسفه هفت‌سین» نوشته «سید محمدعلی دادخواه» در آستانه نوروز ازسوی انتشارات «فصل نو» روانه بازار نشر شد. کتاب حاضر 544 صفحه دارد و در شمارگان 2000 نسخهو با قیمت 14000 تومان در دسترس علاقمندان قرار گرفته است.
کد خبر: 38801
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcjvoet.uqeoyzsffu.html