مجموعه آثار هنر اسلامي بررسي كرد
سير تاريخي «نگارگري ايراني» از دوره ايلخانان تا اواخر قاجار
11 مهر 1389 ساعت 16:34
«نگارگري ايراني» اثر شيلا كنباي با ترجمه دكتر مهناز شايسته‌فر به كوشش موسسه مطالعات هنر اسلامي منتشر شد. ارزش و اهميت کتاب نگارگري ايراني از آن‌جاست که با تحليلي ساده و روشن به بررسي سير تاريخي و جريان تکامل نقاشي ايراني از دوره تسلط مغولان (ايلخاني) تا اواخر قاجار پرداخته است.
به گزارش هنر نیوز به نقل از ايبنا، مطالعه هنر نقاشي ايراني عملا از زمان تسلط ايلخانان به علت موجود بودن نسخه‌هاي خطي از اين زمان به بعد امکان‌پذير است و به همين علت، نويسنده به نقاشي قبل از مغول نپرداخته، چه به علت باقي نماندن نسخ خطي از آن زمان ـ به جز ورقه و گلشا ـ زمينه بررسي فراهم نبوده است.
ارزش و اهميت کتاب نگارگري ايراني از آن‌جاست که با تحليلي ساده و روشن به بررسي سير تاريخي و جريان تکامل نقاشي ايراني از دوره تسلط مغولان (ايلخاني) تا اواخر قاجار پرداخته و در اين باره نه فقط به خصوصيات، تکنيک‌ها و سبک‌هاي هر زمان اشاره کرده، بلکه نمونه‌ها و مثال‌هاي هر دوره هنري را نيز به بهترين وجه، توضيح و تشريح کرده است.
براي پرداختن به نقاشي دوران قبل از مغول بايد به مطالعه سفال‌ها و ظروف فلزي باقي مانده از اين زمان که غالبا داراي تصويرهاي مشابه با تصاوير موجود در کتاب خطي از قبيل صحنه به تخت نشستن شاهان، سرگرمي‌هاي درباري و صحنه‌هاي شکارند، پرداخت و از اين طريق به تکنيک‌ها و سبک‌هاي هنر نقاشي آن دوران پي برد که نياز به مباحثي جداگانه دارد.
مي‌توان گفت نقاشي ايراني از زمان مغول و به سخن دقيق‌تر از زمان جلايريان آغاز شده و در زمان تيموريان و اوايل صفويان توسعه و تکامل يافته است. کتاب «نگارگري ايراني» به اين مسأله توجه كرده و در حقيقت نوع بررسي آن دربرگيرنده اين خصوصيت است.
نکته‌اي که در اين‌جا لازم به ذکر است درباره تاريخ‌هاي به کار رفته در متن است که به دو صورت ميلادي ـ هجري قمري آورده شده و آن با هدف اشراف محققان و دانشجويان ما به زمان وقايع، حوادث تاريخي و آثار هنري به دو صورت دقيق‌تر ميلادي و هجري قمري است.
مؤلف اين كتاب مي‌گويد: نقاشي‌هايي که در اين کتاب مورد بحث و بررسي قرار گرفته است متعلق به موزه و کتابخانه بريتانياست. اين مجموعه نفيس البته داراي کمبودهايي نيز است. آن‌هايي که در اين مجموعه بررسي شده‌اند اکثرا همراه با تصاويري از نقاشي‌هاي ديگر مجموعه‌هاي هنري بريتانيا کامل شده‌اند.
به علت عمومي بودن مطالب اين کتاب اعراب، علائم و آواها از کلمات فارسي حذف شده است. آثار مصور از مجموعه موزه بريتانيا اتخاذ شده مگر در مواردي که محل ديگري ذکر شده است و اندازه‌هاي تصاوير شامل حواشي تصاوير هم مي‌شود البته لبه‌هاي خارجي آن‌ها از اين قاعده مستثني است.
در بخشي از كتاب آمده، نقاشي‌هاي مينياتور ايراني همانند دنياي کوچکي از شکوفه‌هاي جاوداني، نسيم‌هاي خوش‌بو، مردم آرام و نجيب و روشنايي خيره‌کننده، انسان را دعوت مي‌کند که لحظه‌اي درنگ کند و جزئيات را بنگرد. فراتر اين که مينياتورها به تپه‌ها، حيوانات، ابرها و درختاي که در صحنه داستان قرار گرفته‌اند جان مي‌بخشند.
بعدها در قرن هفدهم ـ يازدهم چهره‌نگاري‌ها بر مصورسازي کتاب پيشي گرفت و نقش انسان در نقاشي ايراني غالب شد. با وجود اين هنرمندان ايراني در هر نسل و سبک مهم جدانشدني ايراني طراحي را حفظ کردند. آن‌ها به وسيله هماهنگي ترکيبي و دوبعدي مطلوب توانستند اشيا را آن طور که بايد باشند ارايه دهند، نه ضرورتا آن طور که هستند و با استفاده از اين عوامل هنرمندان ايراني در طول بيش از شش قرن نقاشي‌هايي تهيه کردند که در درک کامل يک دنياي ايده‌آل بي‌رقيب بوده‌اند.
اين کتاب منحصرا به بررسي تاريخ مينياتور ايراني بين سال‌هاي 1300 تا 1900 ميلادي /700 تا 1318 هجري شمسي مي‌پردازد. در حالي که متون موجود به نقاشي‌هاي ديواري متعلق به قبل از سال 1300/700 اشاره دارند، نسخه‌هاي ايراني احتمالا خيلي قبل از اين تاريخ مصور مي‌شده‌اند.
اکثر کارهايي که مناسب بررسي‌اند به قرن چهاردهم ميلادي ـ هشتم هجري قمري و پس از آن تاريخ مربوطند و اکثريت کارهايي که در اين جا در نظر گرفته شده و مورد بررسي قرار گرفته‌اند از نسخه‌هاي خطي و آلبوم‌هايي به شمار مي‌روند که از نظر اندازه کوچکند. به هر حال در قرن نوزدهم ـ سيزدهم هنرمندان عصر قديمي‌تر که قبلا نسخه‌هاي خطي را مصور مي‌کردند به موضوعات نقاشي لاکي و کارهاي بزرگ رنگ و روغن رو آوردند.
علاوه بر اين، مسايل و ضوابط مشابه درباره کاربرد سبک قابل بررسي است، مخصوصا از آن‌جا که هنرمندان قرن نوزدهم ـ سيزدهم غالبا همزمان در چند موضوع کار مي‌کردند. براي شناخت يک شکل هنري خاص، انسان بايد بفهمد که آن هنر چگونه و چرا خلق شده است.
كتاب «نگارگري ايراني» در هفت بخش تنظيم شده است. فصل نخست به مواد و ابزار هنرمندان ايراني اختصاص دارد. فصل دوم عصر تجربه قرن چهاردهم ـ دهم را دربردارد. فصل سوم ني به کلاسيسم و نشاط و سرزندگي قرن پانزدهم ـ نهم مي‌پردازد.
فصل چهارم نيز پيوندي باشکوه نام دارد، يك تغيير مهم نيز به فصل پنجم اختصاص دارد. فصل ششم به انحطاط طولاني مي‌پردازد و فصل هفتم نيز تمايل به اروپا نام دارد. منابع مطالعاتي بيشتر و مراجع تصاوير نيز پايان‌بخش اين كتاب پژوهشي است.
كتاب «نگارگري ايراني» دومين مجموعه آثار هنر اسلامي در 126 صفحه با شمارگان 1500 نسخه و بهاي 70000 ريال به كوشش موسسه مطالعات هنر اسلامي منتشر شد. اين كتاب داراي 43 تصوير رنگي و 44 تصوير سياه و سفيد است.
کد خبر: 18191
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcjvvev.uqeohzsffu.html