محمد حمیدی مقدم در گفتگو با خبرنگار سینمایی هنرنیوز در جشنواره «سینما حقیقت» در ارتباط با ساختار فیلم مستند «ورزشی» و دلایل این که چرا در ایران کمتر به ساخت مستندی از ورزشکاران و ستارگان فوتبال روی می آوریم گفت: مهمترین مسئله که باید رعایت کرد داشتن کاریزما و جذابیت در درون شخصیتی است که قرار است در ارتباط با آن مستند ساخته شود. به عنوان مثال مستند های ورزشی که در ارتباط با زیدان و مارادونا ساخته شده است از این دست هستند. این دو دارای شخصیت تاثیر گذاری هستند که در جهان ورزش شناخته شده می باشند.

کاستاریکا تحت تاثیر مارادونا

وی در ادامه افزود: کمی عقب تر برگردیم، بعد از جنگ جهانی دوم لنی لیفنشتال فیلم مستندی را به نام «المپیک» ساخت که پایه گذار زیبایی شناسی جدید در این نوع مستند ها قرار گرفت. او فیلم ورزشی نساخت اما ورزش و المپیک هسته مرکزی اتفاقی بود که او آن را دنبال می کرد. ورزش به دلیل آمیخته شدنش با زندگی مردم تاثیراتی گذاشته که باعث جذب مستند ساز برای بررسی این رویداد و نتیجه آمیخته شدن آن با زندگی مردم جامعه شده است.

او این گونه ادامه داد: به ندرت پیش می آید که مستند های ورزشی درجه یک ساخته شود دراین مسیر شخصیت ورزشکار بسیار مهم است و مستندهای خوب در این زمینه که مطرح شده اند به این نکته توجه کافی داشته اند. در مستندی که در ارتباط با دیگو آرماندو مارادونا به کارگردانی کاستاریکا ساخته شد سوژه است که حرف اصلی در فیلم را می زند وکارگردان با آن همه قدرت سینمایی که دراختیار دارد تحت تاثیر کاریزمای مارادونا قرار می گیرد. اما او برخلاف بسیاری از مستند سازان توانسته به سوژه اصلی خود نزدیک شود.

همچنان در ابتدای مسیر هستیم

حمیدی مقدم با اشاره به این که جذب اعتماد ورزشکار بسیار مهم است گفت: البته بخش زیادی از این ایراد به مستند ساز بر می گردد که نمی تواند به شخصیت ورزشکار و سوژه مورد نظرش نزدیک شود. چرا که جذب اعتماد سوژه در اولین مرحله از ساخت مستند ورزشی قرار دارد برای رسیدن به این شرایط باید صبر ایوب داشت. ما همچنان در ابتدای راه هستیم و به شناخت کافی از فضای این نوع کارها نرسیده ایم. تعداد فیلم هایی که در این زمینه ساخته شه است نشان دهنده همین موضوع است که ما در ابتدای راه هستیم. متاسفانه یکی دیگر از دلایلی که باعث شده این نوع مستندها کمتر ساخته شوند و یا اگر هم به نتیجه می رسد دارای کیفیت نباشد این است که در کشور ما مرسوم است زود به نتیجه برسیم. این مسیر فرایند ساخت فیلم مستند ورزشی را دچار نقصان می کند. همچنان در درون شخصیت های مطرح هنری و ورزشی که قرار است مستند شان ساخته شود ترس وجود دارد. شاید این ترس در سوژه از انعکاس تمام وجود خودش در قاب مستند باشد. صبر و حوصله یکی از ابزار بسیار مهم کارگردان در ساخت این نوع مستند ها است تا به سوژه نزدیک شوند.

ورزشکار با ساخت مستند جاودانه می شود نه گزارش و برنامه تلویزیونی

وی با بیان این مطلب که مستند ساز با ساخت مستند از یک ورزشکار می تواند آن را ماندگار کند گفت: دومین مورد بر می گردد به این که شخصیت هایی که قرار است در ارتباط با آن ها فیلم مستندی ساخته شود خودشان باید نیاز چنین فیلمی را احساس کنند این یک ارتباط دو طرفه است. آن ها باید بدانند در کنار تمام فرایند خبری و رسانه ای که روز به روز برای آن ها وجود دارد این مستند است که آن ها را جاودانه خواهد کرد. متاسفانه در کشور ما هنوز به مرحله گذر از فضاهایی که به درک مستند ورزشی منجر شود نرسیده ایم. هنوز در ساخت این نوع فیلم ها قهرمان و یا شخصیت اصلی که در این بحث منظورمان ورزشکار است به ذهنیت لازم نرسیده که با مستند ساز در یک مسیر قرار بگیرد. او باید بداند که با ساخت این نوع مستند است که در تاریخ جاودانه می شود. متاسفانه با کمبود شناخت از تاثیرات مستند در بین مخاطبین و سوژه های مورد نظر مواجه هستیم و هنوز تفاوت بین یک گزارش، مستند و برنامه تلویزیونی را نمی دانند.

مستند ورزشی همان مستند پرتره است

وی در ادامه تفاوتی بین مستند پرتره و ورزشی قائل نشد و گفت: نکته ای که باید در این جا به آن دقت کنیم این است که مستند ورزشی همان مستند پرتره است بیشترین تفاوتی که می توان بین این دو قائل شد شغل و یا فضای کاری شخصیت اصلی فیلم است. در هر دو از این فیلم ها باید با شخصیت زندگی کرد در این نوع فیلم های مستند باید با سوژه درگیری و فکری ایجاد کرد تا بتوانیم به اعماق آن و بعد های دیگری از وی برسیم. در نتیجه ما مستند ورزشی نداریم این نوع مستند ها که در ارتباط با ورزشکاران و ستاره های ورزشی ساخته می شود همان مستند پرتره است که ورزش طبعات و تاثیراتی بر زندگی اوشخصیت اصلی فیلم گذاشته است. در فیلم مستند ورزشی مستند ساز به دلیل شناخت گسترده شخصیت می تواند تعداد افراد بیشتری را درگیر فیلم کند و از افراد زیادی هم در فیلمش اتفاده نماید. البته اگر بخواهیم در ارتباط با خود ورزش مستندی بسازیم بحث دیگری است اما موضوع بحث ما ساخت فیلم مستند ورزشی از چهره های ماندگار آن است که در این صورت وارد ساخت مستند پرتره شده ایم.

مستند مارادونا واقعیت مارادونا بود

حمیدی مقدم گفت: در این زمینه باز نمونه شاخص می توان به فیلم مستند مارادونا به کارگردانی کاستاریکا اشاره کرد او با شخصیت فیلمش زندگی کرد. در حقیقت پای کارش ایستاد فراموش نکنیم که اگر نگاهی به فیلم هایی از این دست بیاندازیم در می یابیم که همه آن ها با مرارت ساخته شده است. یکی از جذابیت هایی که این فیلم به نسبت سایر فیلم هایی که در مورد مارادونا ساخته شده بود این است که کارگردان آنچه را که به وظیفه اش بود انجام داد و واقعیت مارادونا را تاجایی که حقیقت از دست نرود نشان داد.

مستند پرتره زاویه نگاه سوژه نیست

مجری سابق برنامه «سینما یک» گفت: در این مستند های پرتره ممکن است نگاهی که شخصیت به خودش دارد با نگاهی که مردم و اطرافیان نسبت به او دارند متفاوت باشد در نتیجه نمی توان گفت مستند پرتره ای موفق است که شخصیت اصلی از نگاه خودش آن را بسازد و آنچه در فیلم می بینند آن را نزدیک به خودش احساس کند. فیلم مستند ورزشی زاویه نگاه کاراکتر و سوژه نیست در غیر این صورت این نوع مستند حالت سفارشی به خود می گیرد. تاثیرات بیرونی سوژه دارد که برای مستند ساز بسیار مهم است و باید دقت کرد این تاثیرات در قشر های گوناگون تفاوت دارد. مستند ساز در یک صورت است که قضاوت می شود وی نباید حقیقت را کتمان کند. نمی توان در ساخت این نوع مستند همه چیز را پالایش کرد در این صورت مستند تک بعدی خواهد شد. البته تمام این موارد با یک تعامل دو طرفه که هر دو را به توافق برساند می تواند آنچه را که لازم است به تصویر بکشد.

در مستند پرتره «ورزشی»حقیقت را کتمان نکنیم

وی در ادامه در ادامه با تاکید بر عدالت فیلم ساز در این نوع فیلم ها گفت: ممکن است فردی که در مورد آن فیلم ساخته می شود آن قسمت از واقعیت را که در مورد او وجود دارد دوست نداشته باشد. فیلم های پرتره زیادی داشتیم که شخصیت اصلی از مستند پرتره اش خوشش نیامده و با مستند ساز درگیر شده است ولی آن مستند از لحاظ ساختار و فرم بسیار عالی بوده است. در این نوع مستندها باید تلاش کرد تمام وجه های شخصیت را نشان داد تا جایی که حقیقت را کنار نگذاریم و عدالت لطمه نبیند. باید این حق را برای فیلم ساز مستند قائل باشیم که رای و زاویه نگاه خودش را داشته باشد.

همچنان در ابتدای مسیر ساخت مستند پرتره «ورزشی» هستیم

حمیدی مقدم در پایان افزود: ما همچنان در ابتدای راه هستیم و اگر نگاه کلی به فضای موجود بیاندازیم متوجه خواهیم شد در این زمینه اتفاقات بدی برای شروع نیافتاده است. جشنواره «سینما حقیقت» در ابتدای مسیرش چنین مخاطبانی نداشت اما با گذشت و شناخت مخاطب از این نوع فیلم ها امروز شاهد حضور افراد بسیاری برای دیدن فیلم مستند در سالن سینما هستیم. امروز «سینما حقیقت» جایگاه تثبیت شده تری را در اختیار دارد. به مرور زمان و تلاش در این مسیر ساخت مستند های ورزشی نیز جایگاه خود را خواهد یافت. متاسفانه با استاندارد های ساخت مستند همچنان فاصله داریم و در حال تجربه کردن در برخی از زمینه ها هستیم.

هنر نیوز