به گزارش هنرنیوز، دیر زمانی است که ایرانیان در آغاز فصل زمستان مراسم مختلفی را بر پا می‌دارند که در میان اقوام گوناگون به شکل های گوناگون اجرا می‌گردد. از آن جمله می توان به شب چله (یلدا) که در ایران و سرزمین های هم فرهنگ متداول است را نام برد. در برخی از نقاط کشورمان نیز اهالی با مشاهده اولین برف زمستانی به جشن و شادمانی پرداخته و مراسم شادی را در ارتباط با این نعمت خدادادی بر پا می‌دارند.
 
آنان با دلهایی مملو از شادی و شعف برف را بهانه‌ای برای جمع شدن به دور هم و یک دل شدن می‌دانند. در برخی از روستاهای شهرستان شاهرود، اهالی با مشاهده اولین بارش برف زمستانی و به منظور صله رحم بر پایی محفل گرم و شاد را به این شکل رقم نهادند. برای این منظور فردی از بزرگان فامیل یا طایفه به جهت مزاح ابیاتی را بر روی تکه کاغذی نوشته و آن را توسط قاصد به خانه بزرگ دیگر می‌فرستند. مضمون ابیات بدین شرح است: برف اول است برفو با شما /قاصدی آید ز ما نزد شما/ گر گرفتی بکن رویش سیاه/ ور نه ما هستیم مهمان شما 

قاصد یکی از چابک‌ترین افراد جمع به شمار می‌رود. او با زیرکی خاصی کاغذ را به خانۀ فرد مورد نظر برده و به صاحبخانه می‌داد. صاحبخانه نیز با مشاهده کاغذ، سعی بر آن داشت که مچ دست قاصد را گرفته و مقداری گرده ذغال بر سر و صورتش بمالد. اما قاصد با تلاش بسیار سعی به فرار می نماید. با گریختن قاصد، صاحبخانه باید چند نفری را برای صرف ناهار و یا شام روز بعد به خانه خود دعوت نماید. همچنین برف شیره یکی از خوراکی‌های اولین برف زمستانی بود که توسط مادربزرگ‌های شاهرودی تهیه می‌شد. آنان مقداری از برف را که در جای تمیزی انباشته می‌شد جمع‌آوری نموده و با کمی شیره توت یا انگور مخلوط کرده و با فرزندان و نوه‌هایشان با شادمانی می‌خوردند.

شب چله یا شب یلدا، در این شب بر اساس یك سنت دیرین كه در سراسر كشورمان برگزار می‌شود افراد خانواده اعم از پدربزرگ، مادربزرگ، فرزندان، نوه‌ها و یا سایر بستگان دور هم جمع می‌شوند. برای شام مرسوم است غذایی مفصل در این شب پخته و انواع تنقلات، شیرینی، شكلات، نقل، میوه و هندوانه می‌خورند.
اهالی بیارجمند بر این باورند كه باید در این شب حتماً هندوانه بخورند تا گرمای تابستان سال بعد اذیتشان نكند. اهالی روستای فرومد بر این باورند كه اگر در این شب هندوانه نخورند به بدن آنها شپش می‌افتد.
در بسیاری از روستاها مرسوم است که دامداران در شب چله گوسفند پرواری را تحت عنوان چله‌کشی قربانی کرده و گوشت آن را قورمه می‌کنند و از این گوشت برای تهیه غذا در فصل سرد سال بهره می‌برند. 

نواختن نی همراه با خواندن ترانه‌ها و ابیات محلی و انجام بازی‌های محلی در بسیاری نقاط از جمله سرگرمی‌های مردم در بلندترین شب سال است. جمع شدن اعضای خانواده به دور هم و خوردن آجیل مخصوص، برگه زردآلو، انجیر خشک، کِنو کّنجی (شادونه)، حلوای سیاه، شیره انگور، لبوپخته، حلوا کنجد، هندوانه، انار، سیب و شیرینی که هر یک نمادی از برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی به شمار می‌روند و بیدار ماندن تا پاسی از شب از جمله آداب و رسوم شب یلدا در این منطقه است.

دامغانی‌ها بنا بر باوری سنتی خوردن ۴۰ نوع میوه را در این شب توصیه می‌کنند که مهترین آنها هندوانه است. اهالی روستای بادله‌کوه از توابع دامغان به این شب «شب الله» می‌گویند؛ کویرنشینان استان سمنان نیز شب چله را «یلدان یلدان» گفته و شعری در این راستا می‌خوانند.

دهملایی‌ها، در این شب پس از خوردن میوه و تنقلات، گل یا پوچ و نخود بازی می‌كنند. در شهر کوهستانی مجن مردم با خوردن تنقلات مانند قیسی، برگه زردآلو و تخمه کدو این شب را به نیکی پاس می‌دارند و مادربزرگ‌ها قصه‌ها، حکایات و افسانه‌های قدیمی را برای کودکان تعریف می‌کنند. در روستاهای ری آباد و فرومد شهرستان میامی افراد مسن خانواده از خاطرات گذشته برای سایرین تعریف كرده و گاهی نَقل و حدیثی نیز اگر به خاطر داشته باشند بیان می‌كنند و بدین ترتیب بلندترین شب سال را به پایان می‌رسانند.

در روستای نام نیک کالپوش خواندن دو رکعت نماز در شب یلدا مرسوم بوده و اهالی کویر شاهرود نیز اشعاری در وصف این شب خاطره انگیز بدین مضمون می‌خوانند:
شب یلدا درازه وای بر ما پری در خواب نازه وای بر ما
بیدارش نکن مرغ سحر خیز عزیزم جانگدازه وای بر ما


گزارش: حمیدرضا حسنی، فاطمه قلی پور پژوهشگر مردم شناسی
عکس: علیرضا اسلام پناه