چگونگی نوروز و آداب و رسوم آن در زمان قاجاریه؛
اقبال وجود مسعود در این ثانیه آفتاب به برج حمل تحویل گردید
ایوان تخت مرمر قدیمی‌ترین بنای کاخ گلستان به هنگام نوروز در عهد قاجار محل برگزاری سلام نوروزی بود.
تاريخ : سه شنبه ۶ فروردين ۱۳۹۲ ساعت ۱۴:۴۲
اگر سری به کاخ گلستان بزنید همچنان تخت مرمر فتحعلی شاه را خواهید دید. تختی که سلام عام نوروز و آیین پاسدداشت این روز در آن با حضور سران طبقات مختلف که از یک روز قبل توسط رییس تشریفات دربار دعوت شده بودند، اجرا می‌شد. در حالی که در اطراف تخت به طور نیم دایره شاهزادگان و نزدیک تخت صدراعظم، وزراء و اعیان ایستاده بودند و در یکی از دو طرف سفره نایب السلطنه به همراه رؤسای ایل قاجار و سران سپاهی با لباس‌های مخصوص و در طرف دیگر هفت سین مستوفی‌الممالک در راس و سایر مستوفیان به ترتیب رتبه ایستاده بودند.
به گفته دوستعلی خان معیر الممالک، در کتاب زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه جریان این مراسم با روشن شدن جارها و چلچراغ‌ها همراه بود حتا اگر نوروز در روز آغاز می‌شد و در این چراغانی قدر مسلم جواهرات و زینت‌آلات درخشش و جلوه‌ای دیگر داشت. سفره سپید بزرگ مزین به هفت سین، گسترده تا شاه نشین؛ در کنار تخت مرمر که به زربفت هندوستان و تشک مروارید دوزی آراسته شده بود و کنارش دو متکای جواهردوزی با منگوله‌های مروارید و چهارشمعدان مرصع.
در این مراسم خطیب الممالک و منجم باشی، روبروی تخت می‌ایستادند و اطبا و اروپائیان پشت آنها و البته جمعی از علما نیز بودند که در پای تخت می‌نشستند و بزرگانشان در کنار مسند شاه.
این در حالی بود که منشی الممالک با دو نفر دیگر سینی‌های پر از شاهی، طلا و برنج را به داخل آورده و همگی منتظر تحویل سال بودند. با اعلام پرده‌دار یک ربع به تحویل مانده نظامیان در حال احترام ایستاده و بقیه سر تعظیم فرود می‌آوردند تا شاه با چهره گشاده در حالی که جواهرات و نشان‌های سلطنتی را به همراه داشت برای جلوس به سمت تخت برود البته شاه به احترام علما به جای صندلی مرصع روی تخت، بر مسند زرباف می‌نشست و شمشیر جهانگشای نادری را روی زانوهایش قرار می‌داد.
بعد از خطبه خوانی توسط خطیب الممالک، منجم باشی به صفحه ساعت همراهش نگاه می‌کرد و به محض حلول سال نو می‌گفت: «به مبارکی و میمنت و اقبال وجود مسعود در این ثانیه آفتاب به برج حمل تحویل گردید» و پس از آن شیپورچی شروع به نواختن شیپورها کرده و در میدان مشق به نشانه‌ی تحویل سال توپ‌هایی شلیک می‌شد.
شاه پس از تبریک به حضار قرآن می‌خواند و پس از تبرک دهانش با تربتی مخصوص بنا بر طبقات اجتماعی کیسه‌هایی از زر از سینی برداشته به افراد حاضر در مراسم هدیه می‌داد که این مراسم سه چهار ساعتی طول می‌کشید.
نوروز مردم در زمان قاجاریه
نوروز قدیم و جدید ندارد. ایرانیان دیرزمانی است که هنگام نوروز تن و جان و خانه را صفا و جلا می‌دهند. از این رو در زمان قاجار نیز با آمدن اسفند دکان‌های پارچه فروشان و کفش فروشان و خیاطان شلوغ می‌شد تا آنجا که خیاطان تا نیمه اسفند سفارش قبول می‌کردند. و دکانداران از ۲۰ اسفند مغازه‌هایشان را به یمن آمدن نوروز می‌آراستند. مردم آب حوض‌ها و آب انبارها را عوض می‌کردند. خانه تکانی کرده، دیوارهای سیاه شده از دود زغال را با گچ سپید می‌کردند و ظروف مسی و برنجی را به سفیدگران می‌سپردند. آن گاه در حالی که رخت نو برتن می‌کردند در کنار سفره هفت سین نشسته و با شنیدن شلیک توپ سال نو، نوروز را با شادی آغاز می‌کردند.
میثم تحریری کارشناس تاریخ
با نگاهی به کتاب «فرهنگ مردم » سید علی میرنیا، «شرح زندگانی من» عبدالله مستوفی، «خاطرات سیاسی و ادبی» دکتر سعید نفیسی
