نگاهی به آثار کیمیایی؛
جدال با فیلمهای تجاری
با نگاهی به کارنامه سینمای ایران همواره نام مسعود کیمیایی یکی از فیلمسازانی است که توانسته است با ساخت فیلمهای تاثیر گذار خود، روند این سینما را از تولید سری سازی فیلمهای تجاری و به اصطلاح فیلمفارسی نجات دهد.
تاريخ : شنبه ۲ شهريور ۱۳۹۲ ساعت ۱۱:۳۰
اگر چه به اعتقاد برخی‌ها، بعضی از ساخته‌های این فیلمساز نیز در قالب و نزدیک به فیلمفارسی با کمی اغماض تعریف می‌شود اما مسعود کیمیایی بیش از ۵ دهه سعی کرده همچنان با همه فراز و نشیب‌هایی که در سینمای ایران و بویژه با وقوع انقلاب اسلامی رخ داده سعی کرده است همچنان در ایران بماند و به تولید فیلمهای مورد علاقه خود ادامه دهد اگر چه شاید در بعضی از ساخته‌های او دیگر شاهد آن ذوق و قریحه سالهای گذشته او نیستیم ولی او یکی از فیلمسازان نسل اولی است که علی رغم کهن سالی همچون یک جوان عاشق سینما به حرفه فیلمسازی خود ادامه می‌دهد و در دولت دهم نیز فرصت‌های خوبی برای این فیلمساز پیشکسوت فراهم شد تا با آسودگی خاطر بیشتری به عشق خود بپردازد. به یاد بیاوریم تجلیل و قدردانی این فیلمساز را در جشنواره فیلم فجر۹۰ که با ساخت فیلم «جرم» همراه شد. مسعود کیمیایی در آن زمان در گفتگویی با خبرنگار سینمایی هنرنیوز گفت: «از من بعد از سی سال است که تقدیر می‌شود هر چند که از من دیگر گذشته است».
مسعود کیمیایی به همراه دیگر فیلمسازانی همچون بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی، پرویزکیمیاوی، فریدون گله، سهراب شهید ثالث، امیر نادری و کارگردانان دیگر جزو فیلمسازانی بودند که سینمای پیشرو را در ایران راه اندازی کردند. شاید بتوان سینمای کیمیایی را تنها سینمایی دانست که مردم بویژه مخاطب عام هنوز که هنوز است بسیاری از صحنه‌ها و به خصوص دیالوگهای فیلمهای او را به یاد دارند و برخی از سینما دوستان حتی دیالوگهای فیلم را در محافل دوستانه زمزمه می‌کنند. این امر نشان می‌دهد که سینمای کیمیایی توانسته است با توده‌های مردم نیز ارتباط عاطفی برقرار کند. به یاد بیاوریم و یا مرور کنیم خاطره علاقه مندان سینمای کیمیایی را از حضور چند ساعته در صف‌های طویل برای خرید بلیت فیلمهای قیصر، گوزن‌ها، رضا موتوری، داش آکل و دیگر فیلمهایی که تهیه بلیت‌ها عموما به بازار سیاه نیزکشیده می‌شد که شاید قیمت آن برای تماشاگرانی که از طبقه‌های پایین اجتماع بودند یک قیمت نجومی و معادل با یک ماه کار آنان بود اما این تماشاگران عاشق فیلمهای کیمیایی این رنج را به جان می‌خریدند تا بتوانند این فیلم‌ها را بر پرده‌های نقره‌ای سینما ببینند و با قهرمانان فیلم همذات پنداری کنند.
کیمیایی هیچ‌گاه تلاش نکرد خود و فیلم‌هایش را به قشر روشنفکری سنجاق کند کاری که شاید برخی از فیلمسازان به عمد می‌خواستند خودشان را بچسبانند. افتخار مسعود کیمیایی این است که فیلمهای مورد علاقه خود که مضامینش از بطن اجتماع گرفته شده است را به تصویر می‌کشد اما با چاشنی داستان وحضورقهرمان و ضد قهرمان.
حضور قهرمان در فیلمنامه‌های کیمیایی که همیشه فیلمنامه‌هایش را خودش می‌نویسد جزو مولفه‌های انکار ناپذیر است و کیمیایی به مدد همین قهرمانان فیلم‌هایش است که توانسته است سینمای خود را سر پا نگه دارد و مخاطبین خود را از چند دهه قبل تا کنون با خود همراه سازد امری که امروزه در بسیاری از فیلم‌ها؛ دیگر از آن خبری نیست و فقدان قهرمان در هر فیلمنامه‌ای به منزله خداحافظی توده مردم با فیلم است. حضور مردان کیمیایی در فیلم‌هایش که همیشه عشق و علاقه‌ای به زنی آنان را وارد مسیر تازه‌ای از قصه می‌کند عنصری است که همواره به چشم می‌خورد. مردان و زنانی که زخم خورده اجتماع هستند و حالا برای بهبودی زخم‌های خود یک تنه به قلب دشمن می‌زند.
۵ دهه با سینمای کیمیایی به منزله بزرگداشت این فیلمساز اسطوره‌ای تاریخ ایران عنوانی است که به همت موسسه فیلمسازی موج نو پگاه با همکاری سینما تک موزه هنرهای معاصر با نمایش ۵ فیلم قیصر، گوزن‌ها، سرب، اعتراض و جرم به بزرگداشت این استاد سینمای ایران پرداخته است موضوعی که توانسته است جمعی کثیری از دوستداران این کارگردان را به دور هم جمع کند. اما علی رغم کار شایسته موزه هنرهای معاصر، نمایش نسخه‌های سانسور شده و مخدوش به لحاظ سمعی و بصری، صدای اعتراض منتقدین حاضر در جلسه و تماشاگران را در آورده است. واقعا جای سوال است که چرا با وجود نسخه‌های با کیفیت این فیلم‌ها در فرمت دی وی دی و با وجودی که شبکه‌های فارسی زبان از آن طرف دنیا، نسخه‌های با کیفیت فیلمهای مسعود کیمیایی را پخش می‌کنند بسیار غمگینانه است که ما در قلب ایران و با وجود فیلمخانه ملی ایران حتی نتوانیم نسخه مطلوبی از فیلمهای سالهای قبل از انقلاب مسعود کیمیایی را در برنامه‌ای که به نام بزرگداشت سینمای این فیلمساز در موزه معاصر برگزار می‌کنیم فراهم سازیم. مرور ۵ اثر از کیمیایی، امروز ۳۰ مرداد ماه ۹۲ آخرین روز خود را با نمایش فیلم «جرم» به پایان می‌رساند و این در حالی است که فردا ۳۱ مرداد در همین مکان شاهد حضور این فیلمساز در میان علاقه مندان خود خواهیم بود.
امید است که برگزاری چنین نشست‌های تخصصی سینما در مورد دیگر فیلمسازان تاثیرگذار سینمای ایران را نیز- البته با نمایش نسخه‌های با کیفیت – شاهد باشیم و منتقدین خوب کشورمان با کالبد شکافی این آثار، بیش از پیش نقاط قوت و ضعف این فیلم‌ها را برای علاقه مندان به سینما تشریح کنند.
مجید معافی
