گذری بر وضعیت فرهنگی شهر همدان؛
همدان فرهنگی را دریابید!
همدان «پایتخت فرهنگ و تمدن» این روزها، بهار خُنک و دلچسب خود را می گذراند و به استقبال مسافران و گردشگرانی می رود که در پایان بهار و فصل تابستان، عازم این شهر می شوند تا چهره زیبا و خوش آب و هوای این شهر را کوتاه زمانی تجربه کنند.
تاريخ : يکشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۴ ساعت ۲۳:۲۷
مریم خاکیان- استان همدان بیش از هزار و هشتصد جاذبه فرهنگی، تاریخی، تفریحی و توریستی دارد اما بیشتر گردشگرانی که به این استان می آیند تنها آرامگاه مشاهیر بزرگی چون باباطاهر، بوعلی سینا برایشان آشناست، از همین روی به گفته فاضل عبادی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان قرار است به منظور معرفی چهره فرهنگی این شهر، کتابی جامع در زمینه مفاخر و مشاهیر همدان تدوین شود تا با مطالعه زندگی نامه این افراد بتوان این چهره های برجسته را به نحوی بهتر به شهروندان و گردشگران معرفی کرد.
این شهر که از دیرباز کانون فرهنگی و تاریخی منطقه غرب کشور بوده است بی شک ظرفیت های بسیاری را در این حوزه در خود جای داده است که همچنان بخش اعظم آن مغفول مانده است؛ وجود کتابخانه های تاریخی در این شهر که در منابع به آنها شاره شده است حکایت از رویکرد بزرگان این دیار در حوزه فرهنگ دارد اما امروز با وجود افزایش جمعیت، تنها تعداد انگشت شماری کتابخانه رسمی در این شهر وجود دارد که از همین رقم نیز برخی نیمه فعال هستند؛ اگرچه مدت یکسال است که طرح اهدای کتاب به کتابخانه های استان در حال پیگیری است و تا کنون بیش از یکصد و بیست و هفت هزار و پانصد جلد کتاب از سوی مردم به کتابخانه ها اهدا شده است لیکن لازم است تا کتابخانه های این شهر، فضاهای مدرن تری را هم از جهت ارتباطات و هم از نظر کیفیت ساختاری تجربه کنند تا مخاطبان بیشتری را خصوصا از نسل جوان جذب خود کنند ضمن آنکه افزایش تعداد کتابخانه ها می تواند گامی نو به سوی ارتقای سطح مطالعه در این استان باشد.
فرهنگسراها نیز همچون کتابخانه ها نقش مهمی در حیات فرهنگی و هنری شهرها دارند؛ در دهه هفتاد بخش زیادی از فعالیت های فرهنگی تنها بر عهده نهادها و اداراتی چون اداره فرهنگ و ارشاد استان بود اما از نیمه دوم دهه هشتاد رفته رفته ساخت و ساز فرهنگسراها و توجه شهرداری به بخش فرهنگی بیشتر شد؛ با این وجود به رغم علاقه مندی جوانان به مشارکت در فضاهای فرهنگی و هنری، فرهنگسراهای «مهر»، «راه کربلا» و «تاریخ و تمدن» و نیز خانه فرهنگ «اندیشه و بینش» تنها فرهنگسراهای شهر همدان هستند که به برگزاری کلاس های آموزشی و فعالیت های فرهنگی اجتماعی می پردازند و به رغم آنکه کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان سال گذشته از تخصیص سیصد و شانزده میلیارد ریال اعتبار برای ساخت بیست و هفت فرهنگسرا و سالن ورزشی خبر داده بود اما تاکنون فرهنگسرای جدیدی در این شهر ساخته نشده است. علاوه بر این فرهنگسراهای فعلی همدان به دلیل کمبود سایر فضاهای سازمانی باید جوابگوی حجم قابل توجهی از نیازهای فرهنگی مردم استان باشند که این موضوع سبب می شود تا از سازو کار واقعی خود فاصله بگیرند، به گفته علی رضایی رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان تا سال آینده تعداد فرهنگسراهای موجود در حاشیه شهر همدان به ۱۰ فرهنگسرا افزایش خواهد یافت.
امسال ۱۶ و ۱۷ اردیبهشت ماه، ششمین دوره جشنواره نمایشنامه خوانی استان همدان را برگزار می شود، هدف از برگزاری این جشنواره افزایش تولیدات بومی است که در شهر همدان با توجه به فرهنگ اقلیمی و گویش رایج بسیار حائز اهمیت است. این موضوع بهانه ای است تا نگاهی به وضعیت تئاتر و نمایشنامه نویسی در این استان داشته باشیم؛ انجمن هنرهای نمایشی در همدان همه ساله کارگاه های بسیاری را در حوزه تئاتر و نمایشنامه نویسی برگزار می کند و هنرجویان جوان در آن فعالیت می کنند؛ اما به دلیل کمبود فضاهای صحنه ای و سالن های نمایشی در این شهر همواره مشکلات بسیاری بر سر راه جوانان این شهر است و با وجود آنکه در گذشته تلاش میشد با اجرای نمایش ها و تئاترهای خیابانی، هسته اصلی این شاخه از هنر در سطح شهر به نمایش گذاشته شود لیکن امروز با توجه به حجم گسترده تولیدات نمایشی در استان لازم است تا راهکارهای جدید برای این منظور اندیشیده شود.
اگرچه برگزاری چندین دوره متمادی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در شهر همدان توانسته است به پویایی فضای هنرهای نمایشی در این شهر کمک کند و سال گذشته نیز بیست و یکمین دوره این جشنواره، از رخ نمود نسبتا خوب و کیفت مناسبی برخوردار بود اما به نظر می رسد لازم تا همدان به عنوان میزبان این جشنواره که به نوعی قطب هنرهای نمایشی در غرب کشور محسوب می شود، از شرایط بهتری به خصوص در مورد سالن های اجرا بهره مند شود و نیز با دعوت از اساتید مجرب این حوزه، همپوشانی جامعی در بخش آموزش در منطقه فراهم آورد. مهمترین انتقاد اهالی تئاتر همدان نیز به انفعال سازمانهای هنری نسبت به تئاتر، عدم برگزاری انتخابات داخلی در انجمن هنرهای نمایشی، نبود پشتوانه مالی و ساختار حمایتی و عدم آموزش استاندارد در این حوزه است که سبب کمرنگ شدن خلاقیت های نوشتاری و بصری شده است.
شهر همدان به لحاظ موقعیت جغرافیایی در مرزهای خود تجانسی با فرهنگ های مختلف دارد که سیاق و رسوم شهرستانها و بخش ها و توابع داخلی این استان را تحت تاثیر قرار داده است چراکه اغلب مردم نواحی شمال استان همدان ترک نشین، غرب آن کردنشین و جنوب همدان لرنشین هستند. این همه گونی فرهنگی جلوه جالبی را علاوه بر حوزه های مختلف هنر در موسیقی استان ایجاد کرده است و اغلب در تولیدات بومی بسیار مورد توجه است. اگرچه فضای موسیقی همدان به دلیل وجود آرامگاه باباطاهر و فرقه های صوفیه، از دیرباز رنگ و بوی عرفانی داشته است اما در روزگار ما علاوه بر موسیقی سنتی، موسیقی پاپ و مدرن نیز همگام با آن در حرکت است؛ سیاوش دیهیمی مسئول انجمن موسیقی همدان معتقد است بی مهری و کم لطفی همیشه گروه های بومی موسیقی همدان را آزرده است و متاسفانه موسیقی پاپ مطلوب هم در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و نباید موسیقی پاپ مورد بی‌توجهی قرار گیرد تا ارائه اشعار، آهنگ‌های سطح پائین یا به اصطلاح موسیقی خطی دچار مشکل شود. نکته حائز اهمیت این است که همانطور که سالن های اجرای تئاتر در همدان دچار مشکلات عدیده است، این موضوع گریبانگیر حوزه موسیقی هم می شود و صدا و کیفیت مطلوبی در سالن ها برای تک نوازی ها، کنسرت ها و جمع نوازی ها وجود ندارد، ضمن آنکه محدودیت های بسیاری نیز از جانب اداره فرهنگ و ارشاد و نیز اداره اماکن بر این حوزه تحمیل می شود.
سینما نیز که این روزها از بحران گیشه رنج میبرد در شهر همدان وضعیت بهتری ندارد و دچار انفعال است. این مسئله به دلایل زیادی برمی گردد که یکی از آن عدم وجود سالن اکران است؛ در حال حاضر در شهر همدان تنها دو سالن اکران در سینما قدس و سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وجود دارد که به نسبت جمعیت این شهر، نمی تواند گیشه خوبی را برای فیلم های سالیانه فراهم آورد.وانگهی سینمای قدیمی همدان «سینما فلسطین» که در میدان مرکزی شهر واقع است سالهاست که در دست تعمیر قرار دارد و درب آن به روی سینمادوستان بسته است؛ این وضعیت در شهرستانهای استان همدان به مراتب ناگوارتر است چراکه در شهرستانها سالنهای چندمنظوره اداری همچون سالن اداره فرهنگ و ارشاد به منظور اکران فیلم استفاده می شود. عدم مدیریت اکران صحیح نیز از دیگر عوامل کاهش مخاطب است و مهمترین انتقاد مردمی در این بخش به دوره های طولانی اکران فیلم است که تنوع پرده را گرفته و رغبت مخاطبان را کاهش میدهد؛ این درحالیست که شهر همدان به احداث پردیس سینمایی نیاز دارد و با توجه به سابقه برگزاری چند دوره جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان باید پیشرفت های قابل ملاحظه ای در این خصوص داشته باشد که متاسفانه تا کنون این اتفاق محقق نشده است و لازم است تا اداره فرهنگ و ارشاد و حوزه هنری استان باید با تعاملی دوسویه مسیر را برای احداث سالن سینمایی و نیز سینماداری بهینه فراهم کنند.
همدان در بخش کارگردانی و فیلمسازی نیز از وجود استعدادهای جوان بی بهره نیست و بلکه آمارها حکایت از علاقه جوانان همدانی به این حوزه دارد؛ انجمن سینمای جوان همدان به عنوان یک نهاد فعال در سه سال گذشته در کنار چهار استان دیگر به عنوان دفتر نمونه سینمای جوان در کشور انتخاب شده است، این درحالی است که تعدادی از فیلمسازان در سالهای گذشته آثاری را تولید کردند که متأسفانه هنوز برخی مبلغ قراردادخود را دریافت نکردند و هر بار که به انجمن سینمای جوان و یا اداره فرهنگ و ارساد اسلامی مراجعه می کنند به بخش های دیگر ارجاع داده می شوند،این موضوع در برنامه هفت نیز مطرح و قول پیگیری داده شد پس از برنامه اقدامی صورت نگرفت و بررسی نشد. البته فعالیت انجمن سینمای جوان در دهه اخیر سبب معرفی فیلم سازان بزرگی همچون امیرشهاب رضویان و مجید برزگر به سینمای کشور شده است و هنوز هم چهره هایی چون پرویز پرستویی برای آموزش بازیگری به زادبومشان دعوت می شوند اما خوب است فعالیت این انجمن غیر از بحث آموزش به سمت و سویی برود تا مرکزی برای تجمع و همفکری اهالی سینما در این استان قرار گیرد.
حضور کارگردانهای فیلم اولی همدانی در جشنواره های سینمایی کشور همچون جشنواره «سینما حقیقت»، «فیلم ۱۰۰» ، جشنواره فیلم «رویش» و فیلم «رشد» و بخش نگاه نو و هنر و تجربه جشنواره بین المللی فیلم فجر از سهم بالای فعالیت و مشارکت جوانان در این حوزه خبر میدهد اما به هرحال توسعه تولیدات سینمایی در سطح استان به حمایت ها و پیگیریهای مسئولان در ادارات فرهنگ و ارشاد شهرستانهای تابعه همدان، حوزه هنری و سایر نهادهای وابسته نیاز دارد.
بخش دیگری از حوزه های فرهنگی همدان به انجمن های ادبی و کارگاه های آموزشی برمی گردد که طی سالیان اخیر برخی پویایی خود را حفظ نموده و سایر انجمن ها نیز کما فی السابق به فعالیت خود ادامه میدهند، از آن جمله می توان به انجمن ادبی «میلاد» و انجمن ادبی «بوعلی سینا» اشاره کرد که به مدت چند دهه است که در کتابخانه های شهر همدان بقای خود را با نسل به نسل از جوانان علاقه مند به شعر و ادبیات حفظ کرده اند. انجمن ادبی «اردی بهشت» و انجمن داستان «مهر» نیز در زمره بهترین گروه های فعال در حوزه ادبیات بودند که چندسالی است جلسات برگزار نمی کنند؛ مردم همدان خوش قریحه و اهل ادب هستند و به همین جهت حضور و مشارکت در فضاهای ادبی را حتی با حداقل امکانات نیز ادامه می دهند.
همدان، شهر سردسیر خوش مشربی است که فرهنگ و هنر را در دل کوهستان سترگ البرز دمیده و مردمانش را با آن پرورانده است. امید است که توجه مسئولان ذیربط بتواند، دریچه ها و مسیرهای تازه ای را فراروی هنرمندان و فرهنگدوستان این شهر بگشاید.
