مراسم پایانی سیزدهمین دوره جایزه انتخاب کتاب سال شعر به انتخاب «خبرنگاران» با انتقاد از فله‌ای شدن جایزه‌های ادبی برگزار شد.
به گزارش ایسنا، آئین پایانی سیزدهمین دوره جایزه کتاب سال شعر به انتخاب خبرنگاران عصر جمعه ۲۴ اسفند در شهر کتاب فرشته برگزار شد.
سعید اسلام‌زاده - شاعر و مجری - که اجرای این مراسم را برعهده داشت، اظهار کرد: انجام کار فرهنگی سخت است، بدون پشتوانه دولتی سخت‌تر هم می‌شود. این جایزه با همت فردی برگزار می‌شود و جایزه‌ای که ۱۳ سال روی پای خود ایستاده است و هرساله کتاب‌های شعری که سال گذشته منتشر می‌شود، برگزیده خود را انتخاب می‌کند. همچنین شاعرانی که کتاب چاپ نکرده‌اند در این جشنواره ادبی فرصت پیدا می‌کنند تا شعرشان منتشر شود.
او افزود: هر سال از شاعرانی به خاطر یک عمر فعالیت ادبی تجلیل می‌شود. امسال از شاعران فارسی‌زبان خارج از کشور انتخاب شد. امسال از فرزانه خجندی شاعر تاجیکستانی تجلیل خواهد شد.
در ادامه مراسم، کلیپی از زندگی فرزانه خجندی برای حاضران پخش شد.
سپس ابراهیم خدایار - استاد ادبیات دانشگاه تربیت مدرس و رایزن فرهنگی پیشین ایران در تاجیکستان - در سخنانی گفت: تاریخ ادبیات نوین تاجیکستان را از ۱۸۷۰ تا ۱۹۹۱ میلادی در هفت لحظه تغییر می‌توان بررسی کرد. خجندی در لحظه ششم ادبیات نوین تاجیکستان که به‌نام در آستانه‌ی بیداری و آزادی مشهور شده است، با چاپ نخستین مجموعه شعر خود با نام «طلوع خنده ریز» در سال ۱۹۸۷ به دنیای شاعری پا گذاشته است. با این همه، دوره شکوفایی او را باید به لحظه هفتم ادبیات نوین تاجیکی، یعنی دوره استقلال و خودآگاهی ملی برابر دانست؛ دوره‌ای که با سقوط اتحاد جماهیر شوروی، حصار جنگ رئالیسم سوسیالیستی از هم پاشید و بهار شاعر جوان در کنار پیشکسوتان شعر فارسی تاجیکی با بیان هنرمندانه آرمان‌های ملی مردم تاجیک آبروی نو به شعر فارسی در تاجیکستان بخشیدند و هوایی تازه در آ ن دمیدند.
او افزود: فرزانه خجندی پله‌های پیشرفت را یکی پس از دیگری طی کرد. او افتخار عضویت در اتحادیه نویسندگان تاجیکستان را در ۲۳ سالگی به دست آورد. با دریافت جایزه‌های "میرزا تورسون زاده" از اتحادیه نویسندگان و سازمان جوانان تاجیکستان نشان "شرف"، "شاعر مردمی تاجیکستان" و جایزه دولتی "رودکی" به شاعر دوره استقلال تبدیل شد. فرزانه اکنون در آستانه پنجاه و پنج سالگی، شاعری محبوب در میان تاجیکان شده است. جهان فارسی‌زبانان او را به خوبی می‌شناسد. گزیده شعر و چاپ و انتشارات مقالات و پایان نامه‌هایی درباره او در ایران نیز مخاطب ایرانی را با زیست جهان شاعر بیشتر آشنا کرده است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم فرزانه را در دنیایی که آفریده است باز بشناسیم، باید بگوییم او علاوه بر آن‌که از محصول جهان اندیشه چهار شاعر معاصر تاجیک، یعنی مؤمن قناعت، لایق شیرعلی، بازار صابر و گلرخسار صفی‌آباد بهره‌ها برده و این موضوع او را تا عمق تاریخ ناپیدا کران آریایی‌تباران در اسطوره‌های پیدایش قوم آریایی پیش روانده است، به گواه اشعارش و اقبال مخاطبانش، فرزانه علاوه بر قریحه خداداد شعری و هم از منظر آشنایی علمی با دنیای شعر ایران و روسیه، شاعری نجیب و اصیل به شمار می‌رود که می‌تواند حلاوت شعری خود را صادقانه و صمیمانه به مخاطب منتقل کند. بنابراین هرچند او در دوره شوراها به دنیا آمده و در مدارس شوروی تاجیک پرورش یافته، از منظر دیگر قدم به قدم با تحولات ادبیات و فرهنگ تاجیکی تاجیکستان، از گریختن از دامنه رئالیسم سوسیالیستی که هدفش تربیت انسان نوکمونیستی بود، تا پیوستن به رودخانه توفنده رمانتیسم اجتماعی در دوره بیداری را تجربه کرده و با اندیشه‌های محلی و ملی به شاعری جهانی تبدیل شده که قصد دارد خوانندگانی را در دنیای فارسی زبان با خود همراه کند.
خدایار در ادامه بیان کرد: از این منظر خواننده ایرانی شعر فرزانه پس از آشنایی با شعر او، وی را پل پیوند فارسی‌زبانان با شعر معاصر تاجیک و گذشته مشترک پر افتخار تاجیکان آریایی‌تبار می‌یابد و از این بابت هر گاه پا به جهان شعرش بگذارد، هیچگاه دست خالی از این خانه بیرون نمی‌آید.
او همچنین اظهار کرد: بازگشت به دامان مام وطن مشترک فرهنگی فارسی‌زبانان و تنفس در فضایی به وسعت رودکی تا نیما یوشیج و از نیما تا فروغ و قیصر در کنار لایق و گلرخسار، شیرین‌ترین و دلچسب‌ترین میوه باغ شعر فرزانه است که مخاطب رازآشنا را تا دوردست‌ترین کوچه‌های خیال در هزاران سال پیش پرواز می‌دهد و در نهایت آنها را بر سر یک سفره میهمان می‌کند.
این استاد ادبیات دانشگاه تربیت مدرس در بخش دیگری از سخنان خود خطاب به برگزارکنندگان جایزه کتاب سال شعر به انتخاب خبرنگاران، گفت: اگر در روزگار کلاسیک ایران بوطیقای شعر و جریان‌های ادبی جاری در آن، وابسته به کانون‌های قدرت بود و در دامان آن صدها محفل و محیط فرهنگی و ادبی شکل گرفت و هزاران شاعر ادیب بزرگ نامبردار می‌شدند که صد البته در زمان خود به اندازه میراث ادبی آفریده شده در آن زمان قابل احترام بوده و خواهد بود، اما امروز نقش کانون‌های فرهنگ و ادب در دنیا به اندازه کانون‌های سیاسی و نظامی پررنگ و بلکه مؤثرتر شده است. فرهنگ و ادب فارسی‌زبانان در دوره کنونی به حمایت این کانون‌ها سخت نیازمند است. اگر در دوره کلاسیک کانون‌های قدرت سیاسی و نظامی همزمان با جابه‌جا کردن مرزهای سیاسی مرزهای فرهنگی را جابه جا می‌کردند، امروزه مسؤولیت بخش اعظم مفهوم‌سازی‌های کلان و انتقال آن در نقشه‌های بی‌مرز فرهنگی بر دوش کانون‌های مردم‌نهاد و رسانه‌های وابسته به آن‌هاست. از این منظر شناسایی نقاط حساس مرزهای فرهنگی فارسی‌زبانان و دیگر مردمانی که نزدیک به هزاران سال با ما در یک آبشخور فرهنگی زیستند، وظیفه‌ای بسیار خطیر است که گاهی تنها از دستان چشمان بیدار جامعه برمی‌آید و بس.
سپس پیام ویدئویی
فرزانه خجندی برای حاضران پخش شد. در بخشی از این پیام ویدئویی آمده است: شعر تاجیکی و شعر فارسی مانند مصور زیبا یا نگار دلپذیر نیست، اصلاً این شعر نیست، پیغام و پیک و مژده است؛ مژده‌هایی جان‌افروز، جهان افروز و روان‌افروز. مژده‌هایی که اندیشه‌های ما را کاملاً به دگر می‌کند. مژده‌هایی که دنیا را دگرگونه برای ما باز نمایی می‌کنند، مژده‌هایی که در آینه‌خانه خود تصویر انسان را کامل‌تر، رساتر و انسانی‌تر می‌گرداند.
او افزوده است: این آتش شعر فارسی است که قرون رفته را گرم و منور کرده است، مانند شعر مولانا که شعر گذشته نیست، بلکه شعر زمان حال و شعر آینده است. پیغامی است که انسان آینده برای ما و شما اهدا می‌کند.
فرزانه خجندی همچنین در پیام خود گفته است: در فرهنگ نوروز تاجیکی_فارسی ما هفت سین معمول است. من این هفت سین را برای خودم و شما دگرگون تفسیر می‌کنم؛ سلام، سرور، سخن، سعادت و سلامت که مانند سین‌های دیگر زندگانی ما را دگرگون می‌کند. به خیال من شعر فارسی نیز مانند سین سلام است که به اهل دنیا می‌رسد.
شعر فارسی ما در گذشته و امروز برای اهل عالم همیشه خود ارمغان خواهد بود. خداوند بزرگ ما را به قلمرو شعر آورد، آن‌هم در فصلی که بسیار شهادت و دلاوری داشتیم، زمانی که شهامت شعر فارسی را دیدیم دیگر راه رهایی و واپسین برای ما نبود. ما دست شعر را نگرفته‌ایم، بلکه شعر دست ما را گرفته است، ما دست محبت را نگرفتیم بلکه محبت دست ما را گرفته و به قلمرو بزرگ شعر آورده است.
در ادامه، لوح تقدیر و تندیس جایزه شعر خبرنگاران توسط منوچهر حسن‌زاده - ناشر - به‌امانت، به خدایار اعطا شد تا به دست فرزانه خجندی برسد.
علیرضا بهرامی – شاعر و دبیر سیزدهمین دوره جایزه شعر خبرنگاران - نیز در سخنانی اظهار کرد: دلیل اینکه اصرار داریم آئین پایانی جایزه ما در کتابفروشی برگزار شود، این است که به‌نظر می‌رسد این‌گونه مراسم صداقت بیشتری دارد.
او افزود: اینکه گفته می‌شود این جایزه به همت فردی برگزار می‌شود به‌نوعی درست نیست، بلکه جایزه‌ای متکی به همت فردی است. از داوران این جایزه در دوره‌های مختلف تشکر می‌کنم که با خلوص نیت و بدون چشم‌داشتی کار می‌کنند و در واقع همراه ما هستند تا چراغ این جایزه روشن بماند.
این شاعر خاطرنشان کرد: از نامزدهای بخش ویژه، شاعران بدون کتاب (شاعران فارسی‌زبان که در ایران کتاب منتشر نکرده‌اند) از شهرهای مختلف، بوشهر، مشهد، خوزستان، قم و تهران در این مراسم شرکت کردند، که با حضور خود در این مراسم به شعر خود بها بخشیده‌اند و می‌توان اثبات کرد که تا این‌جا آمدن، بخشی از راه کمال است.
دبیر جایزه شعر خبرنگاران در ادامه بیان کرد: همه‌ساله از یکی از شاعران پیشکسوت به عنوان یک عمر فعالیت شعری تجلیل می‌کنم. امسال نیز از شاعر تاجیکستانی تجلیل می‌کنیم. در سال‌های گذشته در بخش شاعران بدون کتاب از شاعران تاجیکستانی شعر داشتیم مثلاً نوعلی نورزاده. برای رسیدن به فرزانه خجندی دو معیار داشتیم؛ یکی مشورت با نورزاده و آقای خدایار و معیار دوم در قید حیات بودن شاعر بود.
بهرامی سپس با اشاره به گرانی و کمبود کاغذ در شرایط فعلی گفت: سال گذشته به خاطر اینکه روند اعطای مجوز کتاب در ارشاد طولانی شد کتاب برگزیده‌ها به مراسم پایانی نرسید. امسال در اعطای مجوز کتاب تسریع شده بود اما به بحران کاغذ خوردیم و نتوانستیم گزیده شعر برگزیده‌ها را منتشر کنیم و در چاپخانه ماند و به مراسم نرسید. اما قول می‌دهم به نمایشگاه کتاب تهران برسانیمش.
دبیر جایزه شعر خبرنگاران در ادامه خاطرنشان کرد: سال‌ها از روند فله‌ای شدن کتاب‌های شعر ابراز نگرانی می‌کردیم. برخی از ناشران می‌گفتند در سال ۱۵۰ تا ۲۰۰ کتاب شعر جدید به نمایشگاه خواهیم آورد. این موضوع آسیب‌های بسیاری به همراه داشت که من ابراز امیدواری کرده بودم ناشران از این روند دست بکشند. زمانی از فله‌ای شدن کتاب‌های شعر و فله‌ای شدن جلسه‌های شعر ابراز نگرانی کردیم و حالا از فله‌ای شدن برگزاری جایزه‌های ادبی ابراز نگرانی می‌کنم.
او افزود: هرچند زمانی از تعدد برگزاری جایزه ادبی ابراز خوشحالی می‌کردیم و جایزه «کتاب سال غزل» و «جایزه ادبی الوند» هم از دل همین جایزه شعر خبرنگاران بیرون آمده‌اند. نمی‌گویم که تعدا د جایزه‌های ادبی کاهش داشته باشند. به نظرم هر ناشری می‌تواند برای حمایت از کتاب‌های خود جایزه آن نشر را راه‌اندازی کند. اما نباید با آوردن اسمی از بزرگان، جایزه‌ای برگزار کنیم که اصلاً کتابی در آن برای داوری جابه‌جا نشود و از این فرصت برای انگیزه‌های شخصی و کاری استفاده کنیم. این نامش می‌شود فله‌ای برگزار کردن جایزه. این باعث می‌شود حرمت جایزه ادبی شکسته شود. همان‌طور که ساحت جلسه‌های ادبی شکسته شد. البته این موضوع‌ها نگران‌کننده نیست زیرا مقطعی هستند اما به هر حال این‌ها آسیب‌رسان هستند.
شعرخوانی مجید تیموری و محمد عسکری ساج - از نامزدهای بخش کتاب سال - و مهدی مظفری ساوجی - برگزیده‌ی این بخش - و نیلوفر شاطری، رضا عظیمی، بیتا علی‌اکبری و سیده محبوبه بصری - برگزیدگان بخش ویژه - به همراه علی پورصفری، از نامزدهای این بخش، از بخش‌های دیگر مراسم بود.
برگزیدگان سیزدهمین دوره جایزه کتاب سال شعر به انتخاب «خبرنگاران»، به این شرح معرفی شدند.
در بخش کتاب سال این دوره از جایزه، با داوری مهسا ملک‌مرزبان، علیرضا طبایی، مجید برزگر (فلیمساز)، حسن گوهرپور و علیرضا بهرامی، مهدی مظفری ساوجی با کتاب «باران با انگشت‌های لاغز و غمگین‌اش» به‌عنوان برگزیده انتخاب شد.
داوران بخش کتاب سال
همچنین در بخش ویژه‌ی این جایزه با داوری سعید اسلام‌زاده، عباس کریمی عباسی، هادی حسینی‌نژاد، مسعود شهریاری و علیرضا بهرامی، با عنوان شاعران بدون کتاب (شاعران فارسی‌زبانی که تاکنون در ایران مجموعه شعر منتشر نکرده‌اند) سیده محبوبه بصری از بوشهر، به عنوان نفر اول انتخاب شد. رضا عظیمی از قم نیز به عنوان نفر دوم و همچنین نیلوفر شاطری از خوزستان و بیتا علی‌اکبری از خراسان مقام سوم مشترک را در این بخش به خود اختصاص دادند.
