سیاوش آریا - فعال میراث فرهنگی استان فارس- در گفت و گو با هنرنیوز ضمن بیان این که حوضچه دختر گبر شهرستان اقلید پارس که در فهرست آثار ملی ثبت شده بدون نگهبان، حصارکشی و تعیین حریم خاصی رها شده است، می‌گوید:« بایست یادگاری‌نویسی و خراش به وسیلۀ اشیاء نوک تیز مانند سنگ و چاقو را هم به این مشکلات افزود. همچنین این مکان که در تپه‌یی به همین نام جای دارد به محلی برای افراد ولگرد تبدیل شده است؟»

شهر اقلید مرکز شهرستان اقلید است که به فاصلۀ نزدیک ۲۷۰ کیلومتری شمال استان فارس و در ارتفاع ۲۲۵۰ متری ازسطح دریا قراردارد. در مرکز شهر اقلید به چند تپه برمی‌خوریم. یکی از این تپه‌ها‌ی تاریخی و کهن در صخره سنگی، حوضی تراشیده شده است که در نمای جلو آن در قابی ۱۶۰*۵۶ سانتی متر نوشته‌ای در ۲۱ سطر عمودی حک شده است. این حوض به حوض گبر معروف است. بخشی از ۸ سطر نخست نوشته در گذشته‌های دور آسیب دیده است. تاریخ نوشته ۱۱ -۱۲ آبان از ششمین سال شهریاری یزدگرد است. 

سیاوش آریا در این باره اظهار می‌کند:« با توجه به سبک گور به گمان زیاد این نوشته به زمان یزدگرد سوم باز می‌گردد. این نوشته به همراه نوشته‌های دربند قفقاز و چند کتیبه در پیرامون پارسه(تخت جمشید) از مهمترین نگاشته‌های پهلوی به خط شکسته با سطرهای عمودی هستند. این حوض سنگی در نوشته یاد شده دخمه نامیده می‌شود.» 

او ادامه می‌دهد:« هومباخ در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیده که دخمه در اصل آرامگاه محصور است! به این ترتیب در حوض سنگی، یک نفر به آسودگی می‌توانسته با زانوی جمع شده دفن شود!! روزگاری این حوضچه سرپوشی از تخته سنگ داشته است.
همچنین این سنگ کتیبه کهنترین سنگ نوشته بر روی سنگ گور و مزار کشف شده در ایران به خط پهلوی است.» 

در متن ترجمه آمده است:« و بابکان یکم زرتشتیان و بیشاپور مرزبان فرمود ساختن و این ماه آبان در سال ۶ یزدگرد شاهان شاه و روز خور به بخت شد و روز ماه تنی به این آیین را به دخمه نهاده و خواسته(ای) به ارزش دوازده هزارمزد فرمود دادن.»

این اثر تاریخی در ۱۰ آذر ۱۳۵۴در فهرست آثارملی با شماره ۹۳۶ به ثبت رسیده است.
 

به گفته‌ی این فعال میراث فرهنگی این مکان به باور مردمان محلی به حوضچه دختر گبر یعنی گور دختری از پادشاهان ساسانی معروف است ولی همان گونه که مطلعیم در دوره پادشاهان ساسانی و در آیین مزدیسنا (زرتشت) به دلیل پاسداری از چهار آخشیج (آب، باد، خاک و آتش) مردگان را در بلندی‌های کوه یا تپه‌های بلند در جایگاهی به نام دخمه قرار می‌دادند تا پرندگان(لاشخور) گوشت آنها را خورده و پس از چندی استخوانهای آن را در استودان(استخوان‌دان) در دل بلندی‌های کوه و پیرامون همان دخمه‌ها جای می‌دادند تا این چهار آخشیج را نیالوده باشند.» 

سیاوش آریا اظهار کرد:« هنوز هم در شهر یزد دخمه‌ها وجود دارند و در نقش رستم فارس هم استودان‌های بسیاری دیده می‌شود. دیگر آن که ایرانیان باستان چون به مرگ داشتند و می‌دانستند که روزی مرگ فرا خواهد رسید به کالبد و جسم مردگان اهمیتی نمی‌دادند وهیچ گاه در ایران مومیایی به مانند مصر باستان و یونان رواج نداشته است. پس حوضچه دختر گبر همان استودان بوده که به گمان زیاد متعلق به یکی از نجیب‌زادگان یا شاهزادگان بوده است.»

او تأکید کرد: این بازمانده نیاکانی در خور اهمیت است و می‌بایست از آن حفاظت و نگاهبانی شود.