نگاهی به موزه‌های داخلی و خارجی و بررسی آثار کشف شده از سفالینه‌های متعلق به ۸ هزار سال پیش از میلاد، فرش پازیریک متعلق به دوره سکاها تا جواهرات و هزاران اثر دیگر گواهی بر این مدعا هستند که جای جای ایران زمین محلی برای ظهور ذوق، هنر و نبوغ پارسیان بوده است.

همچنین فعالیت بیش از ۲ میلیون نفر صنعتگر

در ۳۶۲ رشته و زیر رشته صنایع دستی در کشور و دریافت مهر اصالت یونسکو برای نزدیک به ۱۱۶ اثر صنایع دستی بیانگر گستردگی و ریشه داربودن و در نتیجه ضرورت ساماندهی این هنر- صنعت است.

اهمیت صنایع دستی تا بدان جا است که هر ساله ۲۰ خرداد (۹ ژوئن ) در جهان روز صنایع دستی نام‌گذاری شده و در ایران نیز به همین مناسب هفته صنایع دستی و نمایشگاهی با حضور صنعت‌گران سراسر کشور برگزار می‌شود که امسال این نمایشگاه از ۱۷ خرداد در محل دایمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران واقع در اتوبان چمران و با حضور حدود ۸۵۰ هنرمند آغاز به کار کرد تا آثاری از ۲۱۰ رشته در سالن‌های ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰ این نمایشگاه تا ۲۳ خرداد به نمایش گذاشته شود.

اما این نمایشگاه در حالی روز چهارشنبه، ۱۷ خردادماه کار خود را در آغاز کرد که هیچ تبلیغاتی حتا در اطراف نمایشگاه دیده نمی‌شد. این عدم وجود تبلیغات محیطی تا آنجا آشکار بود که حتا در محوطه‌ی داخلی نمایشگاه نیز هیچ تابلو یا بنری دیده نمی‌شد که بازدیدكنندگان را به سمت سالن‌های نمایشگاه صنایع دستی هدایت کند. در حالی که تبلیغات محیطی نمایشگاه ساختمان که همزمان با این نمایشگاه، دایر شده در محیط کاملاً مشهود بود.

هر چند صالحی‌مرام ـ معاون صنایع دستی کشور ـ در پاسخ به اعتراض بسیاری از هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی از پخش تیزرهای تلویزیونی و رسیدگی به این موضوع خبر داد اما این پرسش همچنان باقی است که هدف از برپایی هرساله این نمایشگاه چیست؟

گر چه برپایی نمایشگاه و حضور در آن باعث تعامل بین هنرمندان و صنعتگران می‌شود و به دنبال آن باید منتظر تنظیم قرادادهای مالی و اقتصادی و خرید و فروش عمده و در نهایت صادرات بود، اما به نظر می‌رسد هنرمندان صنایع دستی مدت‌ها است که چنین امیدی را در برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی دنبال نمی‌کنند چرا که آنها بهتر از هر کسی می‌دانند که هر سال طی همایش حاشیه این نمایشگاه وعده‌هایی چون تشکیل شرکت‌های مادرتخصصی( هلدینگ)، آغاز کار برای بسته بندی مناسب، صحبت از رشد نجومی صادرات صنایع دستی،  پرداخت وام، سهام عدالت، بیمه و تشکیل بازارچه‌های صنایع دستی  می‌شود، اما این وعده‌ها راه بسیار طولانی تا تحقق پیش رو دارند تا آنجا که به گفته معاونت صنایع دستی از ۲ میلیون هنرمند صنایع دستی تنها ۱۲۰ هزار نفر بیمه هستند!

در چنین حالتی بیشتر چشم امید هنرمندان به حضور مردم عادی در نمایشگاه‌ها است تا آنجا که محل برپایی نمایشگاه امسال موضوع نگرانی بسیاری از هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی شده است، چرا که سال پیش این نمایشگاه در مصلا برگزار شد و بسیاری از هنرمندان معتقدند وجود مترو و بودن محل نمایشگاه در جایی تقریباً نزدیک مرکز شهر دسترسی به نمایشگاه را آسان می‌کرد. این در حالی است که امسال نمایشگاه در محل دایمی نمایشگاه‌های بین الملل برگزار شده و علاوه بر نبود هیچ گونه تبلیغی در میادین اصلی و متروهای شهری، هیچ گونه امکاناتی مانند قرار دادن ماشین‌هایی جهت تسهیل رفت و آمد به نمایشگاه وجود ندارد. 

بی‌برنامگی در امر تبلیغات این پرسش را مطرح می‌سازد که مگر مسوولان حوزه صنایع دستی پس از طی چندین سال خبر نداشتند که نمایشگاهی با چنین موضوعی در هفته صنایع دستی باید برگزار شود؟ چرا این نمایشگاه هم مانند سایر نمایشگاه‌های برگزار شده با ضعف تبلیغات وسیع دست و پنجه نرم می‌کند؟ چرا جای نمایشگاه با وجود مزیت‌های مصلا تغییر یافته و چرا هیچ گونه امکاناتی برای حضور مردم در این نمایشگاه وجود ندارد؟ آیا این امر ناشی از تصمیمات دقیقه ۹۰ بوده و تا چند هفته گذشته حتا مکان برگزاری مشخص نبوده است؟

سرگردانی نمایشگاه صنایع دستی امسال تا بدانجا است که با وجود اعلام قبلی معاون صنایع دستی مبنی بر حضور هشت کشور در این نمایشگاه مانند چین، تایلند، ارمنستان، سوریه،ترکیه و... غرفه‌های خالی حکایت از عدم حضور آنها داشت. اما نکته جالب‌تر آن که مسوولان صنایع دستی تعداد این شرکت کنندگان و کشورهای شرکت‌کننده را نمی‌دانستند و پس از پرس و جو از چندین نفر از آنها بالاخره احمد بالان ـ مدیر بازرگانی معاونت صنایع دستی ـ از حضور مدعوین خارجی در روزهای آینده خبر داد و گفت: اگر تا کنون نیامده‌اند، حتماً مشکل پرواز داشتند!.

علاوه بر این، غرفه استان کهگیلویه و بویراحمد در روز افتتاحیه خالی بود که دلیل این امر تأمین نشدن مسأله‌ی اسکان، هنرمندان این استان عنوان شده بود که کامران سبزمیدانی ـ دبیر این جشنواره و نمایشگاه ـ پس از بازدید آقای موسوی ـ رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از چیدن وسایل هنرمندان این استان در غرفه و حضور آنها در نمایشگاه خبرداد.


از طرفی نباید این نکته را فراموش کرد که این نمایشگاه روز چهارشنبه ۱۷ خرداد آغاز به کار کرد. نگاهی به تقویم و ترافیک تهران نشان می‌دهد که تهرانی‌ها در تعطیلات به سر می‌برند و با توجه به تعطیلی روز یکشنبه و دوشنبه و اتمام امتحانات فزرندان، گروهی این فرصت را غنیمت شمرده و با مرخصی گرفتن سه شنبه و چهارشنبه راهی سفر شدند که عملاً روزهای ۱۸ و ۱۹ خرداد ( پنجشنبه و جمعه ) که طبیعتاً اوج روزهای بازدید هر نمایشگاهی محسوب می‌شود به این شکل از دست می‌رود و با آغاز هفته کاری از ۲۰ خرداد فرصتی برای بازدید نمایشگاهی که ساعات بازدید آن ۱۵ تا ۲۱ است عملاً برای کسی فراهم نیست.

نمایشگاه امسال هم مانند نمایشگاه‌های سالیان گذشته برگزار خواهد شد در حالی که همچنان هنرمندان بار مشکلات خود مانند بیمه، عدم تبلیغات مناسب، عدم حمایت، حذف یارانه‌ها، افزایش هزینه برق و آب و...، نداشتن مکان مناسب، نبود بسته‌بندی، عدم وجود سیستمی برنامه‌ریزی و مدیریت شده جهت صادرات صنایع دستی، وجود واسطه و دلالان و... ، از دست دادن حضور در نمایشگاه‌های بین المللی یا بهره‌برداری از رویدادهای جهانی مانند مسابقات فوتبال را مانند هر سال به دوش می‌کشند. حضور ۵/۲ ساعته موسوی رییس سازمان میراث فرهنگی و معاون رییس جمهور به همراه صالحی مرام معاون صنایع دستی در روز چهارشنبه و درد و دل هنرمندان صنایع دستی که گاهی فشار مشکلات حوزه کاریشان آنها را وادار می‌کرد تا از مرز در و دل عبور کرده و اعتراض خود را نسبت به بی‌توجهی به هنر آبا و اجدادیشان به گوش مسوولان برسانند گواه این ماجرا است که صنایع دستی ایران همچنان اندر خم مشکلات خوان اول خود باقی مانده و تحقق رشد ۳۰۰ درصدی صادرات صنایع دستی که موسوی وعده آن را داده است راهی بس طولانی پیش رو دارد.
مریم اطیابی