بهروز شیخ رودی - رییس گروه اطلاعات مدیریت سازمان میراث فرهنگی در سال‌های ۸۷-۸۵ – در مورد قوانین مربوط به حریم اظهار کرد: اولین قوانین در مورد آثار تاریخی به سال ۱۳۰۹ که قانون عتیقات تصویب می‌شود بازمی‌گردد که بر اساس آن ثبت آثار تاریخی آغاز می‌شود. اما در تهران نخستین اثر ثبتی مربوط به سال ۱۳۱۰ است و اولین حریم ثبت شده در تهران حدود ۶۵ سال بعد یعنی ۱۳۷۵ انجام می‌شود و در این فاصله یک سند قانونی معلق می‌ماند، آن هم توسط سازمانی که متولی انجام آن بوده است.
او تاکید کرد: یکی از وظایف سازمان میراث فرهنگی پس از ثبت، حفظ حریم است. قانون عتیقات سال ۱۳۰۹ کلیه آثار صنعتی احداث شده شامل ابنیه و اماکن تا پایان دوره زندیه را مورد توجه قرار می‌دهد و چند مورد را ممنوع کرده است.
شیخ‌رودی تصریح کرد: حریم در اساسنامه سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۷ آمده اما قانون عتیقات چند کار را ممنوع کرده است. یک مخدوش کردن اثر ملی یا آسیب رساندن یا پوشاندن آن به اندود، رنگ، ترتیب نقش و خط به آنها و همچنین اقدام عملیاتی در مجاورت آثار ملی که سبب تزلزل بنیان یا تغییر صورت آنها شود.
او با طرح این پرسش که آیا این موضوع معنایی جز حریم دارد، افزود: تملک و معامله بدون اجازه دولت نسبت به مصالح و مواد متعلقه به انبیه مذکور در فهرست آثار ملی نیز جزو موارد ممنوعه است که این گزاره‌ها همگی بیانگر حریم هستند.
وی با اشاره به این که حریم در ایران مورد توجه نبوده گفت: همواره در ایران توجه به ثبت بیشتر از توجه به ثبت حریم بوده است. در صورتی که اگر برای آثاری که ثبت می‌شوند تعیین حریم صورت می‌گرفت امروز حداقل شاهد این بودیم که همان آثار اولیه ثبت شده سالم می‌مانند.
رییس گروه اطلاعات مدیریت سازمان میراث فرهنگی در سال‌های ۸۷-۸۵ با عنوان این که در این حالت در حقیقت فهرست آثار ملی ما خیلی رشد نمی‌کرد، افزود: در این حالت میراث موظف بود هر اثری که ثبت می‌کند حریمش را نیز تعیین نماید. در این حالت هر چند فهرست آثار ملی کمتر اما نفایس ملی ما سالم‌تر بود.
او ادامه داد: طبق قانون عتیقات ابنیه تا پایان دوره زندیه نفایس ملی محسوب می‌شود. اما ما به دلیل رقابت سخت ثبت آثار خیلی از نفایس را از دست داده‌ایم چرا که این آثار ثبت حریم نشده‌اند.
شیخ رودی در مورد تعیین حریم و قوانین مربوط به آن در حوزه بین‌المللی اظهار کرد: ایران در سال ۱۹۳۰ به کنوانسیون سازمان ملل پیوست و قوانین سازمان ملل و سازمان‌های زیر مجموعه آن مثل یونسکو را پذیرفت. این سازمان‌ها خیلی پیش از ایران وارد موضوع حریم شده بودند. اگر ما می خواستیم بواسطه اسناد بین‌المللی هم به حریم توجه کنیم این کار باید از سال ۱۹۳۰انجام می‌شد اما ما سال ۱۳۱۰ فرایند ثبت را آغاز کردیم در آن سال تقریباً حدود ۱۸۰ اثر ثبت شد اما هیچ حریمی از برای آنها ثبت نشد.
او ادامه داد: اولین حریم ثبتی ایران مربوط به سال ۱۳۴۸ است یعنی ۳۸ سال پس از نخستین ثبت، یک حریم در آن سال ثبت می‌شود اما در همان سال ۱۱۱۲ اثر در فهرست آثار ملی ثبت می‌شود.
شیخ‌رودی اعلام کرد: ۱۳۱۰ تا ۱۳۸۰ حدود ۲ هزار و ۸۱۵ اثر تاریخی ثبت می‌شوند که ۴۳۹ اثر تعیین حریم می‌گردد.
وی در مورد این که چرا در سال ۱۳۴۹ میراث فرهنگی به فکر تعیین حریم می‌افتد؟ اظهارکرد: چون روند نوسازی شهرها، آنها را وادار می‌کند فعالیت تخصصی فراموش شده خود را برای پاسخگویی به افکار عمومی انجام دهند.
او درباره روند تعیین حریم پس از انقلاب هم توضیح داد: بعد از انقلاب اولین ثبت به سال ۱۳۶۳ بازمی‌گردد. پس از پایان جنگ اما فرایند ثبت حریم به صورت جدی از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۷ انجام می‌شود. که به عنوان مثال ما شاهد ۱۵۶ اثر ثبت حریم شده در سال ۱۳۷۸ هستیم.
شیخ‌رودی تصریح کرد: فاصله بین ثبت و حریم باعث تفکیک این دو موضوع از یکدیگر شده است. در صورتی که قانونگذار در سال ۱۳۰۹ بر هر دو اینها تاکید کرده است. بعدها بر اساس مصوبه مجلس حریم حالت قانونی پیدا کرده است. درحال حاضر با توجه به قانون در طرح پردیسان که در سال ۷۷ در بودجه سازمان میراث فرهنگی دیده شد، سازمان میراث فرهنگی بر اساس تجارت بین‌المللی شروع به تغییر کاربری کرد و اماکن تاریخی را به اماکن اقامتی و پذیرایی تبدیل نمود.
وی همچنین درباره این که چرا حریم تعیین شده در برخی از موارد ابلاغ نمی‌شود؟ گفت: اگر ثبت حریم را از ابتدا که اثر ثبت می‌شد انجام می‌دادیم ثبت و ابلاغ حریم به نوسانات بازار مسکن و زمین نمی‌خورد.
او ادامه داد: امروز به اعتقاد من این نوسانات بر پذیرش مفهوم حریم توسط شهروند و مالکان آثار تاریخی تاثیرگذار است. و آن را درک نمی‌کنند. چون سازمان متولی از سال ۱۳۰۹ این کار را آغاز نکرده است. امروز اگر سازمان ابلاغ کند باید از سوی مالک و سایر مراجع قانونی و اجرایی مورد پذیریش قرار گیرد. اما این فاصله تاریخی باعث شده اگر امروز برای اثری تعیین حریم کنیم چون با منافع شخصی افراد تضاد دارد مورد پذیرش افراد نیست و سازمان هم نمی‌تواند در حفاظت حریم آثار قوی عمل کند.
شیخ‌رودی افزود: درصورتی که اگر ثبت و حریم همراه هم انجام می شد. امروز حریم هم یک مفهوم پذیرفته شده‌ای توسط همه افرادی بود که در جوار بناهای تارخی سکنی داشتند.
