در مراسم افتتاحيه چهارمين جشنواره بين المللي هنرهاي تجسمي نبوديد. عدم حضور شما دليل خاصي داشت؟
اين جشنواره، جشنواره معتبر، فراگير و باشكوهي است كه از طرف هنرمندان با استقبال زيادي هم روبرو شده است. موفقيت چنين جشنواره بزرگي منوط به حضور و يا عدم حضور افراد نيست. بنابراين با مشاركت پررنگ هنرمندان و علاقه مندان و خصوصاً مقامات بلندپايه و نمايندگان ارگان هاي دست اندر كار، با موفقيت كامل برگزار شد.
در هر حال شما به عنوان كارشناس هنري، معمولاً در مراسم شركت مي كنيد و نظرات و تحليل هاي علمي و هنري شما براي هنرجويان و دانشجويان هنر و البته خبرنگاران فرهنگي و هنري جالب است. خوشبختانه اين جشنواره، بيش از هر رويداد هنري در حوزه هنرهاي تجسمي، از دبيران هنري صاحب نام، شوراي سياستگذاري و داوري حرفه اي برخوردار است و تا آنجا كه اطلاع دارم از چهره هاي شناخته شده و دانشگاهي استفاده كرده است.
اما ارتباط شما با جامعه هنري رشته هاي مختلف و تجارب اجرايي، ادبيات خاص هنري و شناخت حوزه هاي ستادي و اجرايي، موقعيت متفاوتي است. به ويژه به عنوان كارشناس رسمي هنرهاي تجسمي.
اگر از شنيدن اين جمله خوشحال مي شويد، در واقع بايد بگويم من و بعضي از همكارانم به اين جشنواره دعوت نشده بوديم.
ولي اين جشنواره به صورت فراگير و با دعوت عام اجرا مي شود! اين جشنواره چهارمين دوره خود را تجربه مي كند و جزئيات آن براساس نيازها و سياست هاي كلان هنري طراحي مي شود. بنابراين از بدو شكل گيري بدنه اصلي جشنواره، نيازي به دعوت از كارشناسان رسمي، چه در قالب اداري و چه در قالب هنرمندان آزاد، ديده نشده است. طبيعي است كه شرح اين صلاحديدها در حوزه اختيارات و شايد تشخيص من نيست. از نظر من آنچه اهميت بيشتري دارد، برگزاري هر چه بهتر جشنواره و رضايت جامعه هنري است. اميدوارم اين جشنواره منشاء خير در پيشرفت هاي هنري و فرهگني كشور باشد.
برگزاري و سطح جشنواره را چگونه ارزيابي مي كنيد؟ خيلي از جزئيات جشنواره مطلع نيستم. اما با آنچه از بازخوردهاي اين جشنواره به نظر مي رسد، بايد جشنواره را مهمترين رويداد هنرهاي تجسمي دانست.
در ساختارهاي اداري، معمولاً تجارب تخصصي و جزئيات مشكلات و نكته هاي اجرايي از طريق بدنه كارشناسي ذخيره و منتقل مي شود. به اين ترتيب، با توجه به اين كه به قول شما امور تخصصي جشنواره به وسيله كارشناسان مدعو انجام مي شود، چه ضمانتي براي تداوم رو به رشد اين جشنواره در دوره هاي آتي وجود دارد؟ الحمدالله اين جشنواره چهار ساله شده و تا اين دوره هم به چنين مشكلي برخورد نكرده است.
پس از نظر شما هيچ انتقادي به عملكرد جشنواره وجود ندارد؟ هيچ برنامه اي با اين وسعت نمي تواند خالي از اشكال باشد. بعضي ها هم ممكن است ناراضي باشند اما بايد به نقاط قوت جشنواره نگاه كرد. همانطور هم كه مي بينيد، حضور ثابت تعدادي از دبيران هنري و داوران توانسته است اين پيوستگي را در هر چهار دوره حفظ كند.
پس اصولاً فلسفه استخدام و به كارگيري كارشناسان هنري در موزه و مركز براي چيست؟
مركز و موزه وظايف متعدد و متنوعي دارد كه برحسب توانايي و تخصص كارشناسان در موقعيت هاي مختلف به ايشان واگذار مي شود.
اما خودتان هم گفتيد اين جشنواره مهمترين فعاليت حوزه هنرهاي تجسمي است.
چگونگي اين تقسيم كار در حوزه وظايف اداري و علائق شخصي من نيست.
اگر جشنواره با مشكلاتي مواجه شود، كارشناسان مدعو از نظر قانوني چگونه موظف به پاسخ گويي مي شوند؟ همانطور كه تا به حال، با پايان جشنواره، چندان خود را پاسخگو نشان نداده اند.
گمان من اين است كه همه مدعوين با دقت و شناخت كافي انتخاب مي شوند و قطعاً از شناخت و تعهد اخلاقي و حرفه اي كافي برخوردارند.
گمان مي كنيد، اميدواريد يا اطمينان داريد؟ از جزئيات و سياست هاي انتخاب مطلع نيستم. قطعاً انتخاب بايد بر همين اساس انجام شده باشد.
اسامي حاضر در جشنواره اين گمان شما را تأييد مي كند؟ وقتي از طرف برگزاركنندگان وارد موضوع نشده ام، به اين معناست كه شايستگي پاسخ به اين سئوال و اين نوع اظهار نظرها را ندارم. پس موضوع به عهده صاحب نظران خواهد بود. البته منظورم صاحب نظران مستقل و صد البته صريح اللهجه است.
به نظر شما اين نوع استقلال هنري جشنواره، نمي تواند موجب اختلال در برنامه هاي معمول هنرهاي تجسمي مثل دوسالانه ها و ... باشد؟
شايد؛ اين موضوع مهمي است كه بعضي از هنرمندان و جامعه هنري را هم نگران كرده است. دوگانگي و تفاوت سياست هاي اعمال شده، هم در نحوه اجرا و هم در نظرات و سخنراني ها به وضوح ديده مي شود. تقويم ثابت در مقابل تأخيرهاي مكرر دوسالانه ها، فاصله زماني كمتر، حجم چشمگير جوائز، امتيازات خاص، اختيارات بيشتر اجرايي براي مديران و دبيران جشنواره، سقف هزينه ها و... ممكن است بخش قابل توجهي از آثار را از سبد دوسالانه ها به اين جشنواره منتقل كند. شايد بخشي از افول معنادار دوسالانه هاي اخير را بايد در عملكرد همين جشنواره جستجو كرد.
آيا برقراري اين تعادل و هماهنگي به عهده كارشناسان ثابت موزه و مركز نيست؟
كارشناسان دفتر اختيارات اجرايي و تصميم گيري زيادي ندارند. تنها مي توانند به دلیل علائق شخصي و تعهدات حرفه اي خود، به طور محدود، در فرصت هاي مقتضي اعلام نظر كنند.
از اين فرصت ها استفاده كرده ايد؟ بله. در حد شناخت و تجربه خودم نظراتي داشته ام. نقدهايي نوشته ام. اعلام آمادگي كرده ام. مثلاً غير از فيلم هاي مستند با موضوع هنرهاي تجسمي، سال گذشته طرحي براي بخش ويژه خبرنگاران حوزه هنرهاي تجسمي به جشنواره ارائه دادم . روي كاغذهاي اداري خيلي مورد استقبال قرار گرفت اما اجرا نشد. همينطور پيشنهادهايي براي جشنواره طراحي جلد كتاب و... كه هنوز بلاتكليف مانده اند.
محسن مرتضوی
