در این برنامه که تحت عنوان «سینمای آرمان گرا در آغاز دهه چهارم انقلاب» برگزار شد، ابتدا فیلم «عصر روز دهم» به نمایش درآمد و سپس با حضور تماشاگران و دوستداران سینما، نشست نقد و بررسی این فیلم با حضور مجتبی راعی (کارگردان فیلم) منوچهر محمدی (تهیه کننده فیلم) و جواد طوسی (منتقد سینما)، در قالب «جست وجوی مولفه‌های دینی در سینمای انقلاب اسلامی» برگزار شد.
تصویر کردن زندگی عادی مردم عراق دغدغه‌ام شد
مجتبی راعی در این نشست، به بیان ناگفته‌هایی از فیلم «عصر روز دهم» پرداخت و پاسخگوی پرسش‌های تماشاگران این فیلم بود که در جشنواره فجر امسال، موفق به دریافت جایزه شد.
مجتبی راعی با بیان این که قرار بود «عصر روز دهم» را زنده یاد رسول ملاقلی‌پور بسازد، گفت:«من تصمیم نداشتم این فیلم را بسازم ولی منوچهر محمدی در مشهد به من گفت: می‌آیی این فیلم رسول را بسازی؟ گفتم: نه. چون طبعا به خاطر مسائل حرفه‌ای کار نمی‌کنم. سپس به محمدی گفتم رسول در مورد این فیلم چه گفت؟ پس از شنیدن اظهارات او تصمیم گرفتم کار را شروع کنم.
ابتدا دو سفر تحقیقی به عراق داشتیم. حتی فیلم مستندی که در مورد عراق ساخته شده بود را هم دیدم. در یکی از این فیلم‌های مستند گفته می‌شود که اصولا تاکنون تصویرهایی که از عراق گرفته شده، تصویرهای پس از بمب گذاری‌ها و انفجار بوده است، صحنه‌هایی از خون، کفش‌های پاره، دیوارهای سیاه شده و... آن قدر عراق در این تصاویر ناامن است که ما تصویر زندگی مردم عراق را ندیدیم.
فکر کردم که این می‌تواند دغدغه من باشد. تصویر لباس پوشیدن، آرایش کردن، غذا خوردن و همه چیزهایی که در این سال ها توانم از مردم عراق ثبت کنم. مردم عراق قطعا نیز تقدیر خواهند کرد. چون این فیلم، برای آن‌ها سندی خواهد بود.
تصمیم گرفتیم که این داستان را ادامه دهیم و آن مستند را بسازیم. شرایط خاصی در عراق حاکم است. برای جابجایی در شهر، آمریکایی‌ها آدم‌ها را بازرسی می‌کنند. باید این تصاویر را با آن شرایطی که در عراق با چشم خودم دیدم پیوند می‌زدم. کار دشواری بود، فیلم‌برداری ۸۰ درصد از این کار در خارج از کشور صورت گرفت. در «عصر روز دهم» سعی کردم که آشتی دوکشور در سایه اتفاق بیفتد.»
مسئولان اعتماد خود را از هنرمندان دریغ نکنند
منوچهر محمدی تهیه کننده فیلم «عصر روز دهم» نیز در این نشست اظهار داشت:«ساخت فیلم‌هایی چون «عصر روز دهم» قابلیت دوستان هنرمندی است که پا را، از حد شرایط کنونی فراتر می‌گذارند و کمک می‌کنند تا در سطح منطقه و جهان، حرفی برای گفتن داشته باشیم.»
محمدی با بیان این که با ساخت این فیلم فرصتی به وجود آمد تا از دریچه و پنجره‌ای دیگر ملت شیعه عراق را بشناسیم گفت:«در مقابل هجوم گسترده‌ای که جریان‌های تندرو، نسبت به شیعه دارد، سعی خواهیم کرد از مرزها مراقبت کنیم. افتخار ما این بود که عصر روز عاشورا را، در کربلا نشان دهیم.»
محمدی افزود:«سینمای ایران باید بتواند مسائل و مشکلات را از سر راه بردارد. مسئولین و مدیران باید به هنرمندان اعتماد کنند. ابراهیم حاتمی‌کیا در اختتامیه جشنواره فیلم فجر تاکید داشت که مسئولان به فیلم‌سازان اعتماد کنند، تا هم مردم و هم مسئولان از آن بهره‌مند شوند. زمانی که «آژانس شیشه‌ای» ساخته شد، توجهی به آن نشد که اکنون جامعه ما به سوی گسست هایی می رود.»
در باب سینمای جدی به اندازه انگشتان دست تولید نداشته‌ایم
جواد طوسی (منتقد سینما) نیز در این نشست با اشاره به این که کم کاری در چرخه تولید، به سبب سیاست‌گذاری‌های اشتباه سینمایی است، گفت:«سینما به عنوان سرگرمی باید تعریف خاصی داشته باشد، تا به مسیر انحرافی سوق پیدا نکند. با مرور حجم انبوه آثار تولید شده و به نمایش درآمده می‌توان دریافت که اکثر این آثار، مروج سینمایی سطحی‌پسند، ضعیف و زیرمتوسط است.
بی‌شک این نوع سینما، در درازمدت سلیقه ایجاد می‌کند. به عبارتی مخاطب را از رسیدن به یک سینمای منسجم، قاعده‌مند و مبتنی بر نگاهی جدی که بتواند در روایت‌پردازی، به سر انجام برسد بازمی دارد.»
او اظهار داشت:«حتی اگر بپذیریم به تبع شرایط، مخاطب‌شناسی این زمان اقتضا می‌کند که تولیدات سرگرم‌کننده، کمیک و طنز سقف تولید بیشتری داشته باشد، باز هم این سینما باید محدودیت داشته باشد. بیشتر آثار سینمای امروز، نسخه‌های ژنتیک یک سری سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی هستند.
به همین سبب مضامین جدی که باید از اولویت خاصی برخوردار باشند، در سایه و حاشیه قرار می‌گیرند. در حالی که سینمای جدی هم برای مخاطب خود احترام قائل می‌شود و هم در درازمدت، آسیب‌شناسی به موقع اجتماعی دارد.
اما متاسفانه در پروسه تولید و ساخت کنونی، نتوانسته است به یک موج جریان‌ساز تبدیل شود. می‌توان گفت در جمع‌بندی کلی، به تعداد انگشتان دست هم در سینمای جدی، اثر تولید نشده است.»
طوسی تصریح کرد:«با یک نگاه واقع بینانه می‌توان ادعا کرد تمام فیلم‌های ارزشمند که در طول این سال‌ها ساخته شده است، با وجود آن که شرایط مناسب را برای اکران و نمایش عمومی نداشته‌اند ولی باز هم نتوانسته‌اند در تغییر ذائقه تماشاگران و تغییر آن نگاه کلیشه‌ای نقش تاثیرگذاری داشته باشند.»
طوسی در ادامه این نشست یادآور شد:«اگر بخواهیم از سنگ بنای متفاوت سینمای مذهبی یاد کنیم رخداد تاریخی جنگ ۸ ساله ما، بستر و محفل مناسبی برای این موضوع است. در این حماسه از طریق یک سری مضامین، به شکلی متوجه اسطوره‌های مذهبی خودمان ازجمله واقعه کربلا، شمایل‌نگاری رزمندگان اسلام و اسطوره‌های مذهبی می شویم.
دوران دفاع مقدس، بهترین فرصت برای شناسایی آثاری است که بتواند دربرگیرنده این گونه مضامین باشد.«مجید مجیدی» و «رضا میرکریمی» در واقع گام‌های اولیه را در این زمینه برای شکل گیری سینمای متفاوتی که از جنبه‌های مختلف قابل بحث است، برمی دارند.
در سینمای زنده یاد «رسول ملاقلی پور» این نگاه بیشتر حس می‌شود. در مورد «مجتبی راعی» هم وضعیت همین گونه است. این گونه فیلم‌سازان براساس دغدغه‌های درونی خود، همواره یک نگاه و ذهن جستجوگری را در آثارشان دنبال می‌کنند. یعنی «فردیت انسان» برای آن اهمیت خاصی دارد.
ولی فیلم‌ساز هرگز صرفا با آن موقعیت فردی روبرو نمی‌شود. بلکه خود را درگیر یک سری مناسبات قرار می‌دهد، تا بتواند به مفاهیم درونی، مذهبی و معنوی نزدیک شود. تجلی بارز آن هم فیلم «تولد یک پروانه» است که متاسفانه باوجود موقعیت‌های نقادانه مثبت دیده نشد.
چون در نمایش عمومی، برای این گونه آثار ویترین مناسب در نظر گرفته نشده است. جفای دیگری که به مجتبی راعی شد فیلم «سفر به هیدالو» است. بسیاری از فیلم‌هایی که فاقد کمترین جنبه‌های ارزشی است، به ساده‌ترین شکل به نمایش عمومی درمی‌آید، ولی این فیلم که کاملا یک آسیب شناسی اجتماعی را به نمایش می‌گذارد، هنوز فرصت اکران نیافته است.
جواد طوسی اظهار داشت:«باید پذیرفت عنصر مذهب در چنین آثاری می‌تواند عامل تعیین کننده و تاثیرگذار باشد که در آسیب شناسی به موقع و عبور از یک بحران، نقش به سزایی دارد. فیلم «عصر روز دهم» از یک منظر خاص، این تلنگر، هوشمندی و رفتارشناسی مخاطب را نشان می‌دهد.
در این شرایط اقتضا می‌کرد مجتبی راعی سینمایی را تجربه کند که مخاطب‌شناس است و در عین حال، از اصول و قواعد مدنظر خود فاصله نگیرد. «عصر روز دهم» در عرصه سینمای ملودرام جنگ، جنبه مستندگونه و اصول حرفه‌ای لازم را دارد.
سینمایی که در آن لوکیشن و بازیگری اهمیت دارد. اثری که تمام آن از عوامل و اجرا گرفته تا موسیقی و صداگذاری به خوبی مشهود است، ترکیبی از سینمای مستند تا گونه داستان پرداز.»
در ادامه نشست پرسش و پاسخ با حضور کارگردان، تهیه کننده و جواد طوسی برگزار شد.
