آیین های عاشورایی سراسر کشور/6
خدمتگزاری سقا زیر بیرق امام حسین (ع )
در روستاهای خوسف مشعلهای زیادی وجود دارد که در گذشته آنها را در شبهای محرم در کوچهها میگرداندند و نذری جمع میکردند.
تاريخ : يکشنبه ۵ آذر ۱۳۹۱ ساعت ۱۰:۵۶
به گزارش هنرنیوز، روزشمار تقویم برگ برگ ورق می خورد و دوباره محرم با حال و هوای عرفانی و سحرانگیزش، عطر خوش حسینی را به ارمغان می آورد و می آید تا دوباره دلهای خسته و شکسته کنار "یا حسین" گفتنها آرام گیرد.
هیئتهای سقایی در کاشان:
وفاداری حضرت عباس (ع ) در اذهان افکار و فرهنگ مردم باعث شکلگیری وقف و نذر دهها آب آنبار، سقاخانه، سنگابهای سفالی سنگی و مسی در اندازه و اشکال مختلف شده است. در هر کوی و برزن شهر کاشان برای تامین آب شرب آبانبارهایی به چشم میخورد که توسط افراد خیر احداث و وقف شده است. سنگاب مخزن نگهداری آب شرب است. سنگاب سنگی، سنگاب فلزی، مسی، برنجی و حلبی از انواع سنگاب است.
کاشان چهار دستهی عزادار سقا دارد. دستهی سقا محسنی، دستهی سقا آقا علی، دستهی سقا محمد صادق و دسته سقا ذیغم. سقا شدن یا سقا کردن کودکان و نوجوانان در دل یک آیین و رسم خاص نشانده است. آیینی است که به سقا شدن رسمیت میبخشد تا سقا در طول عمرش زیر بیرق امام حسین (ع ) و علم حضرت عباس (ع ) برای عزاداران خدمتگذاری کند.
تحت تاثیر این باور دینی بعضیها برای این فرزندشان سالم و سلامت بماند نیت میکنند، فرزندشان را سقا کنند. لذا میبایست به میمنت سقا شدن آیین تشرف به مسلک سقایی را در منزل خود برگزار کنند تا بابای سقا، استادان، بزرگان و ریش سفیدان سقا، با تشریفات خاص، برای اولین بار لباس مقدس سقایی متشکل از لنگی سفید، کلاه ترمهی قلاب دوزی شده، به عنوان تاج افتخار خدمتگزای امام حسین (ع ) رشتهای قرمز رنگ به نشانهی رشتهی غم، شیر قلاب (تسمه چرمی مجهز به سکگی به شکل شیر و قلابی حلقوی است ) چهل بسم الله (قرآنهای کوچک و ظریفی است که درون جعبه فلزی نقرهای جا سازی شده است)، کشکول به نشانه مشگ سقایی، جام آب و کله قند و گلاب که هدیه پدر و مادر به بابای سقاست و نقل هل که شیرینی مجلس را تشکیل میدهد، میباشد.
مشعل گردانی نمادی از آتش گرفتن خیمهها
مشعل شامل تسمهای آهنی به طول هفت سانتیمتر بر روی یک صفحه فلزی است که اطراف آن را با تسمهی دیگری محکم کردهاند. در زیر مشعل سوراخی تعبیه شده که دسته مشعل در آن جای گیرد. دسته مشعل در گذشته چوبی بوده، اما امروزه فلزی است.
این آیین عزاداری در شب تاسوعا و عاشورا به نشانهی آتش جنگ کربلا برگزار میگردد. این مراسم در برخی از روستاهای بیرجند برگزار میشود.
در روستاهای خوسف مشعلهای زیادی وجود دارد که در گذشته آنها را در شبهای محرم در کوچهها میگرداندند و نذری جمع میکردند. در گذشته در مشعل روغن پنبه دانه میسوزاندند و هنگام مشعل گردانی کوزهای همراه خود داشتند که از آن مشعل را پر از روغن گیاه منداب میکردند. در گذشته، از شب پنجم تا دهم محرم یک ساعت بعد از غروب آفتاب هر شب بیست مشعل از حسینیه پایین ده خوسف و شانزده مشعل از حسینیه بالا ده جمع و همگی روشن میشد. مردم پس از جمع شدن مشعلها را برداشته و به کوچهها روانه میشدند. ابتدا به خانه مشعل دارها و بعد به در خانه اهالی روستا رفته و در اطراف مشعلها سینه دوره ( صف حیدر علی) میزدند.
پولک گردانی، آتش گردانی آذربایجانیها:
« پولکه گردانی » یکی از رسوم خاص آذربایجانیها است که در واپسین روزهای دهه نخست ماه محرم در بخشهایی از جنوب استان آذربایجان شرقی برگزار میشود. پولکه توپی پارچهای است که به سر سیمی بسته شده و به نفت اندود میشود. عزاداران این مشعلها را با زنجیرهای بلندی در دست با آتش مشعل اصلی روشن میکنند و بر بالای سر عزاداران میگردانند. در این هنگام گویی بر آسمان محل عزاداری گویهای آتشین در پرواز هستند که فضای غریبی را میآفریند. « پولکه گردانی » یکی از ویژهترین آیینها در عزاداریهای ماه محرم است که در سایر مناطق دیده نشده است.
این مراسم از سوی کودکان روستایی با نام شیشوان در آذربایجان شرقی در شب عاشورا برگزار میشود. در شب تاسوعا نیز مراسمی به نام کیچیک پولکه (پولکه کوچک ) اجرا میشود. مراسم اصلی پولکه گردانی همان مراسم شب عاشورا است که به آن پبویوک پولکه میگویند. این آیین به نشانه آتش زدن خیمههای امام حسین (ع ) در کربلا اجرا میشود.
خیمه سوزان،برپایی هفتصد خیمه در طاقانک :
برپایی خیمه و برگزاری مراسم خیمهسوزان در شهر طاقانک با استقبال مردم طاقانک و دیگر شهرهای استان چهارمحال بختیاری و همچنین استانهای همجوار همراه است. به گونهای که در مراسم سال ۱۳۸۹ تعداد خیمههای برپا شده در محل خیمهگاه از هفتصد عدد تجاوز کرده است. آوردن نخل خرما از نخلستانهای شهرستان بم و بروات در استان کرمان صورت میگیرد. نخلهای خرما را صاحبان نخلستانها به عنوان نذر به هئیت خیمهگاه هدیه کردند. تزیین داخل و نمای بیرونی خیمهها با پرچمهای مختلف قرار دادن گهواره در میان خیمه، پخت نذری مانند حلیم، شله زرد، آش دوغ و غیره در داخل خیمه و روشن کردن شمع از دیگر مواردی است که در این مراسم انجام میشود.
در صبح روز عاشورا، تشیع نمادین پیکر شهدای کربلا، نواختن نی، ساز، دهل و حمل علم به سوی خیمهگاه همراه با هیئتهای عزاداری انجام میشود. در این زمان جمعی از افراد در هیئت سپاهیان کوفه سوار بر اسب در میان خیمهها تعدادی از نوجوانان و جوانان را که پوشش سبز رنگ بر تن دارند، تعقیب میکنند و سپس خیمههای برپا شد یک به یک و بدون در نظر گرفتن ترتیبی خاص به آتش کشیده میشوند.