بهزاد اژدری رییس انجمن سفال گفت : متاسفانه هنوز در ایران یک آزمایشگاه مجهز برای سفال و سرامیک وجود ندارد این درحالی است که مسئولان هنری تنها با پرداخت 500 میلیون تومان می توانند آزمایشگاه مجهزی برای سفال و سرامیک تدارک ببینند.
هنرنیوز با دعوت از اعضای انجمن سفال به آسیب شناسی سفال ایران پرداخت . در این جلسه بهزاد اژدری رییس انجمن سفال، فرزاد فرجی معاون انجمن، فریده تطهیری مقدم مسئول کمیته نمایشگاه در انجمن سفال و رجحانه حسینی مسئول کمیته پژوهش انجمن حضور داشتند.
هنرنیوز : در حوزه آموزش سفال و سرامیک چه مشکلاتی وجود دارد؟
فرجی :هنر سفال ،هنر گرانی است و به امکانات و تجهیزات نیاز دارد . شاید یک نقاش با گذاشتن بوم در گوشه ای از اتاق بتواند به خلق هنرش بپردازد،یک خوشنویس هم همینطور ، حتی برای منبت و معرق هم می توان بخشی از اتاق خودت را اختصاص داد اما آیا برای ساخت یک کوزه هم می توان یان کار را کرد؟. با توجه به اوضاع اقتصادی و زندگی امروز مردم ، کوچک شدن خانه‌ها ، نیاز به کوره و در کنار آن ضرورت شناخت لعاب باعث می شود خیلی‌ها نتوانند این کار را ادامه دهند.
در جایی مثل فرانسه محیط هایی را برای این کار فراهم می کنند، مثلا دوستی می‌گفت در آنجا اصطبلی را باز سازی و اتاق اتاق می کردند و آن را با قیمت خیلی جزئی به هنرمند سفالگری اجاره می دهند. در کنار آن امکان پخت و آزمایش لعاب هست و این امکان به همه داده می شود تا از آن تجهیزات استفادهد کنند.
در بحث آموزش اگر سری به دانشگاه ها بزنیم و نگاهی به کارگاه‌هایشان بیندازیم ،جدا از بحث استاد و امکانات دانشگاهی، بحث حراست دانشگاه را داریم . اگر یک دانشجو بخواهد کار کند راس مثلا ساعت 4 بعداز ظهر درب کارگاه سفال بسته می شود و باید بیرون بیاید و گرنه با حراست دانشگاه مشکل پیدا می کند . در فرایند پخت ، کوره نمی تواند ظرف یک ساعت روشن شود و شما کوره را ساعت4 ببندید و بروید .
در دانشگاه‌های معتبر دانشجویان ترم 7 که واحد «کارگاه تخصصی» دارند نه واحد «کارگاه آشنایی با سفال» ترم یک،از داشتن حداقل ها مثل چرخ سالم ، کوره ، آزمایشگاه لعاب محرومند. آیا این دانشجو فقط می خواهد گِل بازی یاد بگیرد؟ فردا به عنوان یک لیسانس صنایع دستی با گرایش سفال به عنوان متخصص سفال آیا چیزی بلد است؟ خیلی از دانشگاه های مطرح این اوضاع را دارند. حالا اگر حتی فضای شهری آماده شود و مسولین شهری فکری برای بکارگیری سفال در مبلمان شهری بکنند ، برای آنهایی که علاقمند به سفالند که فکری نمی کنند. مسئولان هنری و آموزشی در فضاهایی مثل آموزش عالی که یکی از مراکز مهم است باید این موضوع را پیگیری کنند که این امکانات در اختیار دانشجو قرار گیرد. ما از توجه آنها به بخش آزاد و مردم عام گذشتیم، دانشجویی که هزینه می‌کند، زمان می‌گذارد، از بودجه آموزشی مملکت استفاده می‌کند و پشتوانه علمی ، پژوهشی فردا است با این امکانات چه باید بکند؟
هنرنیوز : چقدر هزینه تشکیل یک آزمایشگاه لعاب با استانداردهای روز است ؟آیا ایران اصلا چنین امکاناتی دارد؟
اژدری: در زمینه آموزش همین بس که با هزینه کردن حداکثر 500میلیون تومان می توان یک آزمایشگاه لعاب با تجهیزات مدرن زد اما متاسفانه نه تنها این اتفاق رخ نداده و مسئولان در این زمینه اقدامی نمی کنند، بلکه می توان گفت با توجه به فاصله موجود در زمینه آموزش با علم روز ، در آینده نه چندان دور دچار مشکلات جدی خواهیم شد.
هنرنیوز: آیا به لحاظ فنی در این زمینه شاهد پیشرفتی بودیم ؟ آیا انجمن سفال دست به اقدامی زده است؟
حسینی: سفال و سرامیک در زمینه پژوهش، جدای از ابعاد هنری مسلما بعد فنی اش هم خیلی اهمیت دارد. انجمن درصدد بوده با انجمن سرامیک ارتباط داشته باشد تا بتواند آن بخشی که در قسمت تکنیکی، مشکلات سفال را حل می کند ،با برقراری ارتباط با بخش فنی و صنعتی گروه مهندسین مواد و سرامیک و به کار گیری پروژه های دانشگاهی آنها به سامان برساند. در ابعاد تکنیکی انجمن از بچه های علاقمند به پژوهش دعوت می کند تا پژوهشهای خوبشان را در اختیار انجمن بگذارند. متاسفانه بدنه انجمن اینقدر قوی نشده که هزینه مالی بچه هایی که پژوهش انجام می دهند را برعهده بگیرد اما امیدواریم به این حد برسد که این کار را نیز انجام دهد.
هنرنیوز : ریشه این ضعفها را در چه می‌دانید؟
تطهیری مقدم : چند ضعف کلیدی وجود دارد که تاثیرات چشم گیری می‌گذارد. مهمترین آنها سیستم های سیاست گذاری کلان کشوری است. در ساختار مدرن به هر حال ادارات در بخشهای تخصصی خیلی وقتها سیاست کلان را انجام می دهند و این سیاست گذاری کلان در حوزه سرامیک و سفال بدون نگاه کارشناسانه نمی تواند صورت بگیرد. همین طور که در کل حوزه هنر نمی تواند انجام گیرد ولی در حوزه خاص هنر، سیاست‌گذار باید به دو جنبه تکنیک و کارشناسی شاخه هنری اشراف داشته باشد، یقینا باید پایا باشد، تعریف کار خودش را داشته باشد، برنامه ریزی دقیقی را تعریف کند و به این برنامه ریزی ها پایبندی داشته باشد . این یکی از نکات تاثیر گذار کلان است .
یک نکته دیگر مقوله ایجاد اعتبار فرهنگی برای آنچه که در نهایت می خواهد دستاورد این حوزه هنری باشد، است. اگر در سیاست گذاری برای برنامه ریزی این حوزه فرهنگی و هنری (سفال وسرامیک) سیستم کارشناسی فهیم و پایایی را داشته باشیم، می توانیم در دراز مدت یک جایگاه پایدار و معتبر برای این هنر ایجاد کنیم، هنری که ریشه در بطن زندگی مردم هم دارد.
برای انسانها چه مردم عامی و چه مردم فرهیخته که باز ممکن است در حوزه هنر، عامی به نظر بیایند (برای اینکه اطلاعات بیشتری ندارند) باید بستر فرهنگی تعریف شود .اگر هنر در آن بستر که برای آن معرفی می شود، دارای ارزش و اعتبار نباشد، از آن پشتیبانی نخواهد شد و در نتیجه آن هنر ، مخاطب نخواهد داشت و در دراز مدت مخاطب نداشتن حوزه هنر منجر به مرگ آن هنر می شود. به نظر من جا دارد به صورت بسیار جدی روی ایجاد اعتبار برای آنچه در حوزه سفال و سرامیک تولید می شود ، فکر و برنامه ریزی شود .این برنامه ریزی ها یک روزه و یک شبه نیست . باید یک نگاه کارشناسانه باشد . انجمن نهایت تلاش خودش را می کند که با مسئولانی که خواهان برنامه ریزی کلانند، همکاری کند و زمان بگذارد. باید یک برنامه ریزی طولانی مدت کارشناسانه انجام دهد تا این هنر ، اعتبار واقعی‌اش را کسب کند. فکر می‌کنم به دنبال آن ،کسب اعتبار واقعی، بازار بسیار پرمخاطبی را خواهد داشت. در عرصه فضاهای زندگی ، معماری ، فضاهای شهری تا فضای زندگی ،سفال و سرامیک می تواند تولیداتی داشته باشد که در زندگی کاربرد دارند و با کیفیت ویژه به صورت کاملا مصرفی استفاده شوند .
هنرنیوز: برگزاری نمایشگاه شهرستان چه معایب و محاسنی دارد؟
اژدری: در بحث تمرکززدایی نه ما به عنوان متولیان انجمن بلکه هر ذهنی که قابلیت تفکر و بازبینی داشته باشد، می‌تواند تشخیص دهد وقتی بستر چیزی آماده نیست، طبیعتا پرداختن به آن قضیه در آن بستر جز هلاک کردن آن پدیده چیز دیگری در بر ندارد. پدیده نمایشگاه با مفهوم مخاطب معنا پیدا می‌کند. برگزاری نمایشگاه در جایی که مخاطب حرفه‌ای نداشته باشد، در واقع نقض غرض است. مثل این است که تمام هزینه‌هایی که برای بر پایی آن نمایشگاه شده،به دور ریخته شود، ضمن اینکه زحمت و خستگی مضاعفی به دوش برگزارکنندگان و هنرمندانش خواهد گذاشت.وقتی هنرمند با چنین پدیده‌ای روبه رو می‌شود،نه تنها انگیزه‌ای برای شرکت دوباره پیدا نمی‌کند، بلکه انگیزه را از بین می‌برد. .طبیعی است بردن نمایشگاه از شهر تهران که به هر حال تا حدودی هماهنگ شده با سیستم فرهنگی کشور است و برگزاری نمایشگاه در شهری یا مکانی که زیر ساختها را چه به لحاظ مکان، تعداد مخاطب،شرایط و اقلیم جغرافیایی حتی آب و هوایی و فرهنگی نداشته باشد، جز وارونه کردن یک بطری یا ظرف آب به امید نگه داشتن آب داخلش هیچ ثمری نخواهد داشت. دقیقا مثل اینکه ما یک ظرفی را بر‌گردانیم و بعد متعجب شویم چرا آبش ریخته.این یک ماحصل طبیعی است که با موفقیت همراه نخواهد بود .
هنرنیوز: چه ملاک ،معیار و ویژگی هایی نیاز است تا برگزاری این نمایشگاه‌ها در شهرستان به سطح استاندارد برسد ؟
اژدری : بردن نمایشگاه به شهرستان زیرساختهای زیادی می‌طلبد. بخش فرهنگی،رفاهی، توریست پذیربودن و اخر اینکه مخاطب در آن شهر وجود دارد یا نه یعنی مخاطب فرهنگی چه از گروه دانشجویانی باشد که در آن شهر آموزش می‌بینند، یا خریداران آثار هنری ویا دوستداران آثار هنری و این امکان چه بخواهیم چه نخواهیم در شهرستان وجود ندارد اگر در کشورهای دیگر تمرکز زدایی صورت گرفته زیر ساختها آماده بوده است.
دایم از جشنواره «کن» صحبت می شود که هر ساله در یک دهکده برگزار می‌شود اما آن دهکده تمام امکانات لازم را برای برگزاری جشنواره دارد و اصلا «کن» را به خاطر این جشنواره می‌شناسند نه جشنواره را به خاطر «کن»
جشنواره وقتی آنجا رفت تمام امکانات را هم با خودش به «کن» برد.شما نمی‌توانید جشنواره مثل «کن» را در جایی برگزار کنید که حداقل 2 هتل پنج یا شش ستاره در آنجا نباشد و بعد امکان تبلیغ ،جابجایی هنرمند و هنر دوست، امکانات اطلاع رسانی و ... وجود نداشته باشد.اینها همه برای خودشان هفت خوانی هستند. اینکه شما آثار را به شهر یا شهرستانی ببرید،فقط بخشی از قضیه است. بخش عمده قصیه چیز دیگری است. که در واقع در کشور ما با چنین سطحی از برنامه ریزی عملا امکان پذیر نیست. من بارها گفتم در بینال سفال سمنان سفال و سرامیک شهید شد چون مخاطبی نداشت.
هنرنیوز : ظاهرا برگزاری نمایشگاهی در موزه امام علی بعد از بینال سمنان در مهرماه گذشته با استقبال روبه رو شد؟
بله،آماری که از موزه امام علی دارم در مقایسه با سمنان 100 به 1 هم است از حضور دانش اموزان فنی و حرفه ایی گرفته تا بخش دانشگاهی ، بخش خریداران و دوستاران آثار هنری،بازدید کنندگان تا مراجعی که با کار فرهنگی در ارتباطند همچنین امکانات نمایشگاهی که اینجا بود و سمنان فکر کردن هم به آن محال بود. خیال خوشی بیش نیست که تمرکززدایی بدون پیش ساختها امکان پذیر باشد.
مریم اطیابی
