امین اموال کاخ گلستان در گفتگو با هنرنیوز؛
تنها یادگاری از تکیه دولت در دست ماست
صغرا مینایی امین اموال کاخ گلستان درباره تالار عاشورای موزه مردم شناسی توضیحاتی را ارائه داد.
تاريخ : سه شنبه ۲۱ آذر ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۴۸
در ابتدا مایلم کلیاتی را درباره بخش مذهبی موزه مردم شناسی بیان کنید.
اشیایی که در موزه مردم‌شناسی کاخ گلستان نگهداری می شود؛ از قدیمی ترین آثاریست که از زندگی مردم در دست است.پیشینه جمع آوری این اشیاء موزه ای به دوره پهلوی اول برمی گردد. در سال 1313 به فرمان پادشاه، پژوهش‌گران به نقاط مختلف سفر می کنند و آثار ارزشمندی را که در دست مردم بود را خریداری می کنند.مجموعه مذهبی این آثار، برخی هدیه بوده و برخی از تکایا و امامزاده‌ها جمع آوری می‌شود. نمونه علامت ها از تکایای مختلفی در سراسر ایران جمع آوری می شود. در دوره رضاشاه هم چنین داستان های بومی جمع آوری می شود تا در حوزه مردم‌شناسی مورد بررسی قرار گیرد.
آثاری که مربوط به عزاداری و به خصوص عاشوراست، از امامزاده ها و تکایای شهرهای مختلف و از گوشه و کنار کشور در اختیار ماست. نمونه علامت ها مهم ترین این آثار را در بر می گیرد. اشیاء تالار عاشورا نیز به همراه سایر اشیاء در سال 1348 به این ساختمان یعنی کاخ ابیض مجموعه کاخ گلستان منتقل می شود. تالار عاشورا همان تالاریست که در زمان ناصر الدین شاه آن‌را تالار عبدالحمید می خواندند.این تالار مکانی برای تشکیل جلسه هیأت مدیران بوده و از این کاخ به عنوان کاخ نخستت وزیری استفاده می شده است.
مختصری از لزوم نمایش وسایل مذهبی به عنوان یک بخش مجزا در موزه مردم شناسی توضیح دهید.
یکی از رسالت های موزه مردم شناسی این است که آداب و رسوم و فرهنگ و از جمله مذهب را به مردم معرفی کند. با توجه به آن که مردم ما با عاشورا آشنایی کامل دارند، به نظر می رسد دیدن مجموعه هایی از جمله وسایل عزاداری گذشتگان جذابیت های خاص خود را دارد. ما در موزه مردم شناسی این رسالت را داریم که این فرهنگ را به معرض دید علاقمندان خود بگذاریم.
توجه به این نکته که فرهنگ عاشورا به عنوان یک رسم و سنت در میان ایرانیان پذیرفته شده، لزوم نمایش آثار را در این حوزه بر ما روشن‌تر می سازد.
قدیمی ترین شیء موزه ای که در این بخش نگهداری می‌شود، کدام است؟
قدیمی ترین شیء موزه ای تالار عاشورا علامتیست که مزین به نقوش مشبک است و بر آن، تاریخ1116 هجری قمری بر آن حک شده است. این علامت، و یا می توان گفت به طور کلی علامتهایی که در این دوره ساخته می شدند تنها یک تیغه داشتند، همانطور که گفته شد این علامت دارای تاریخ و امضاست. بر این علامت، عبارت «یا رفیع الدرجات» به وسیله هنر مشبک ثبت شده‌است. این علامت از جنس فولاد و با تزئیناتی از جنس طلا ساخته شده است. طبق آن‌چه از همکاران قدیمیتر خود شنیده‌ایم، این علامت احتمالاً روزگاری در تکیه دولت نگهداری و مورد استفاده قرار می گرفته است.
نمونه هایی از علامتهای دیگری که در دوره های قاجار وجود داشته نیز در این مکان نگهداری می شود. ضمن آن‌که از مقایسه این علامت با علامتهایی که در دوره های بعدی مورد استفاده قرار گرفته است، این حقیقت را در می یابیم که علامت های قدیمیتر دارای تیغه های محدود تر و حتی برخی تک تیغه بوده اند و تعداد تیغه ها به مرمر زمان افزایش یافته است.
درباره اشیاء و کاربری دیگر اشیاء این موزه نیز نکاتی را عنوان کنید.
یکی از مهم ترین اشیایی که در موزه مردم شناسی و در تالار عاشورا وجود دارد، منبریست که متعلق به سال 1263 و دوران قاجار است. این منبر خاتم به دستور موید الدوله حاکم وقت شیراز توسط استاد محمد جعفر شیرازی ساخته می شود. تنها اثری که از تکیه دولت بر جای مانده است. تکیه دولت در جنوب کاخ گلستان قرار داشته، سه در داشته که یک در آن در داخل کاخ گلستان و در دیگر از سبزه میدان باز می شده. این عمارت ظرفیت جای دادن 20000 نفر را در خود داشته است و مکانی برای اجرای تعزیه بوده. این بنا در دوره ناصرالدین شاه ساخته و در دوره پهلوی از بین رفته است.
از تکیه دولت سرهایی نیز بر جای مانده که متعلق به عروسک های نمایشی هستند. در تتکیه دولت نمایشهای مختلف مذهبی نیز اجرا می شده است.
یکی دیگر از وسایل مورد استفاده در آئین های سوگواری نخل است که از جنس چوب و به صورت مشبک ساخته می شود. این وسیله در شهرهایی چون یزد و کرمان و هم چنین جنوب کشور مورد استفاده قرار می گیرد و سمبلی از تابوت امام حسین است. این وسیله را دور تا دور میدان های بزرگ شهر می چرخانند. این وسیله سمبل استقامت و آزادگیست. البته علامت ها نیز به شکل سرو، به عنوان سمبل استقامت و ایستادگی مورد استفاده قرار می گیرد. بر روی آن ها پرندگان و حیوانات مختلف وجود دارد که خود دنیایی از سمبل ها و نشانه های معنایی را حمل می کنند.
در این مجموعه هم چنین یکی از علائم بسیار جالب نگهداری می شود که علامت شهر شیراز است. این علامت وجه تمایزی آشکار با علایم دیگر دارد و آن مهره های رنگی است که به صورت رشته رشته به آن متصل است. علاوه بر امهره هایی رنگی به آن متصل است، علامت صنوف مختلف را می توان بر روی آن مشاهده کرد. به عنوان مثال نعل اسب متعلق به آهنگران و ماکو علامت نخ ریسان بوده است. علاوه بر این بالای این علامت به کشتی شبیه است و برخی معتقدند این شباهت به حدیثی در باب تشبیه اما حسین به کشتی نجات باز می گردد.
تابلوهایی که در این مجموعه نگهداری می شود نیز از اشیای ارزشمند این دوره هستند.
و در پایان یک سوال مطرح است. چرا این اشیاء شناسنامه ندارند؟
مجموعه اطلاعات مربوط به این آثار در یک نوشتار مختصر و در یکجا آورده شده. این موضوع به سبب آن است که بازدید کنندگان نمی توانند به آثار نزدیک شوند و به همین سبب شناسنامه ها را نمی توان در کنار آثار گذاشت.
