نگاهی به آیین‌های عاشورایی /۲/
عمه کوارم عباس ای شهریارم عباس
عمه کوار یا عمع کویار که برخی آن را عباس‌خواهی نیز می‌گویند از جمله مراسم و آیین مذهبی است که همه ساله در شب عاشورا در منطقه خرمی قشقایی فارس برگزار می‌گردد
تاريخ : چهارشنبه ۱ آذر ۱۳۹۱ ساعت ۱۳:۲۱
به گزارش هنرنیوز، یکی از دلایل ماندگاری آیین عاشورایی حسینی .جدای از محتوای غنی و عشق معنوی و انسانی آن متنوع بودن بروز و تجلی این آیین قدسی است .تنوعات و صورتهای متفاوتی که هریک توانسته است امضا و نام منطقه و قومی را با خود همراه سازد و در عین تفاوت عامل وحدت میان اقوام و گروه های ساکن درایران و کشورهای منطقه باشد.
آیین عمه کوار در ایل قشقایی:
عمه کوار یا عمع کویار که برخی آن را عباس‌خواهی نیز می‌گویند از جمله مراسم و آیین مذهبی است که همه ساله در شب عاشورا در منطقه خرمی قشقایی فارس برگزار می‌گردد. قبل از دهه محرم علم‌های مخصوصی در سراسر منطقه به نام علم عمه کوار برپا می‌شود و در شب عاشورا عزاداران علم‌های خود را حرکت داده و به شهر خرمی، گرد علم بزرگ حضرت ابوالفضل که رو به مسجد جامع (قدیمی‌ترین مسجد منطقه است ) قرار دارد می‌رسانند.
سپس چراغ‌ها را خاموش می‌کنند و در تاریکی مطلق این آیین را اجرا می‌نمایند و یک نفر از اجرا‌کنندگان در وسط می‌ایستد و علم را در دست می‌گیرد و چند نفر از معتمدین محل به صورت حلقه اول گرد علم جمع می‌شوند و دایره را شکل می‌دهند و با حرکاتی بسیار زیبا گرداگرد علم می‌چرخند. افراد جواب شعر عمه کوار را می‌دهند. باید به احترام علم خم شده و به نشانه تکریم و تعظیم علم را لمس کنند. عمه‌کوارخوان ابتدا شروع به خواندن اشعاری در وصف حضرت عباس می‌کند. این اشعار ترجیع‌بند است که از سده‌های پیش توسط آخوند ملافتحعلی سروده شده است. نمونه‌ای از اشعار به شرح زیر است:
عمع کوارم عباس ای شهریارم عباس. ای تاجدارم عباس. بنگر سوی سکینه ای شهریار عباس (۲ )
پس از اینکه حلقه دور علم تکمیل شد کسی حق ورود به حلقه را ندارد و هنگام چرخیدن دست هرکس بر کنار شال کمر فرد بغل دستی خود می‌باشد.علم‌هایی که از مناطق مختلف آمده‌اند از هر طرف رو به روی علم اصلی خم می‌شوند و به او احترام می‌گذارند. سپس خیل جمعیت به سمت علم اصلی سرازیر می‌شوند. تا به نشانه تبریک آن را لمس کنند. پس از اتمام مراسم پارچه‌ای را که از قبل تهیه شده و یکبار به کربلا رفته و طواف شده می‌آورند و در دهه محرم در تمام هیات‌های عزاداری می‌گردانند و در آخر آن را به علم وصل می‌کنند. این علم در حدود ۱۴۰ تکه پارچه دارد که نشان از قدمت این مراسم است. چون هر سال یک تکه پارچه به آن اضافه شده است.
پس از اتمام مراسم علم را به دست علمدارها می‌سپارند. علمدارها طایفه‌ای هستند که فامیل آنها نیز علمدار می‌باشند و از سالها قبل وظیفه‌ی نگهداری و صیانت از علم برعهده آنها بوده است.
آیین قالی شویان مشهد اردهال:
قالی‌شویان بین هفته دوم و سوم مهرماه برگزار می‌شود. بزرگان و ریش‌سفیدان فین کاشان جمعه قالی را تعیین می‌کنند. و یک هفته قبل از برگزاری مراسم چارچی اهالی فین را خبر می‌کند. صبح جمعه فینی‌ها با پیراهن‌های مشکی چوب تراشیده در صحن نوحه‌خوانی کرده و قالی مخصوص امامزاده شهید را درخواست می‌کنند. خادمان یک تخته قالی لوله شده را با پارچه مشکی پوشانده و به نشانه‌ی جسد به ریش‌سفیدان فینی می‌سپارند. آنها با ذکر یا حسین و نوحه‌سرایی قالی را بر دوش نهاده از صحن خارج می‌شوند. در پیشاپیش حاملان قالی یک نفر در حالی که جانمازی نمادین که منسوب به امامزاده است را به سینه‌ی خود آویخته و قرآنی به دست گرفته و تسبیحی به دست سوار بر اسب حرکت می‌کند دسته‌ی عزادار خاوه‌ای‌ها با حمل علم، کتل فینی‌ها را همراهی می‌کنند. دسته هیجان‌زده چوب و چماق‌های خود را در آسمان تکان می‌دهند و مانند سپاهی خشمگین به دنبال علم به سوی چشمه سرازیر می‌شوند. قالی را به کنار نهر آب برده و با چوب دستی خود آب چشمه را به قالی می‌پاشند و گوشه‌ای از آن را خیس می‌کنند.
سپس به همان ترتیب قالی را بر دوش گرفته به سمت مرقد باز می‌گرداند. با نوحه‌سرایی در زمان تحویل قالی بزرگان فینی قالی را به خاوه‌ای تحویل داده و آنها را با تشریفات خاص تحویل خدام امامزاده می‌دهند. حدود ظهر مراسم تمام شده و دسته برای زیارت به مرقد امامزاده راهی می‌شوند. اهالی روستای نشلک یک هفته بعد از جمعه قالی برای برگزاری مراسم هفت شهادت سلطان علی به اردهال می‌آیند و در مرقد به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی و نخل‌گردانی می‌پردازند. جوانان نخل را که با پارچه‌های سیاه تزیین شده بر دوش گذاشته و در گرداگرد صحن می‌گردانند.
بیل‌زنی در بیرجند:
مراسم خاصی مذهبی با عنوان بیل‌زنی و نخل‌گردانی عصر روز عاشورا به مناسب سالروز شهادت حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع ) در شهر خوسف بیرجند برگزار می‌شود. در این مراسم عاشقان حضرت امام حسین (ع ) با تشییع کجاوه‌هایی با عنوان (نخل ) و برهم زدن سر بیل‌ها همراه با نوحه‌خوانی و زنجیرزنی در عزای آن حضرت اشک ماتم می‌ریزند. در اجرایی این مراسم افراد دسته بیل‌زنی پی در پی به هوا پریده و بیل‌ها را در هوا تکان می‌دهند و با فریاد حیدر، علی، سر بیل‌ها را برهم می‌زنند. گروه دیگری از عزاداران نیز با حمل کجاوه‌ای بزرگ به عنوان نخل و نمادی از تشییع پیکر مطهر حضرت امام حسین و کجاوه یا گهواره‌ای کوچک‌تر به نشانه تشییع پیکر پاک طفل شیرخوار آن حضرت نوحه‌سرایی کرده و تالم و تاثر شیفتگان حضرت اباعبدالله الحسین (ع ) را آشکار می‌سازند. در مراسم مزبور نخل کوچک را که نمادی از گهواره حضرت علی اصغر (ع ) است یک نفر حمل می‌کند و نخل بزرگ را هشت نفر بر شانه می‌گذارند و حدود ۵۰ نفر تعادل آن را حفظ می‌کنند.
نخل کوچک جلوی نخل بزرگ و دسته‌های بیل‌زنی، سینه‌زنی و زنجیرزنی هم درجلو آنها به طرف محل موسوم به قتلگاه حرکت می‌کنند و در بین راه هیات و دسته دیگر بیل‌زنی و نخل‌گردانی به استقبال آنها می‌آیند. دراین زمان دسته‌های بیل‌زنی بیل می‌زنند. و نخل‌ها را مقابل میدان قتلگاه به حال دویدن می‌گردانند. پس از این مراسم نخل‌ها را به زمین گذاشته و بعد نخل هیات دیگر را به همین ترتیب به قتلگاه می‌آورند. به نظر می‌رسد بیل‌زنی و نخل‌گردانی باقیمانده‌ای از مراسم تعزیه و شبیه‌گردانی زمانه‌های گذشته در این منطقه است. علاوه بر نوحه خوانی زنجیرزنی، سینه‌زنی و برپایی مراسم عزاداری روز عاشورا در بخش خوسف بیرجند تعزیه و شبیه‌گردانی‌های متعددی نیز در اغلب روستاهای این بخش برپا می‌شود.
